(pl)(spis) Szymon

locale/pl/blog/spis-2025.md

@@ -326,22 +326,35 @@ rodzaju neutralnego. Zakładałośmy, że najchętniej po tę opcję siegną oso
 i {json=spis-2025/older/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}% ze starszej, jednak największa różnica dotyczy rodzaju męskiego: tę opcję zaznaczyło aż {json=spis-2025/younger/stats.json=pronounGroups.rodzaj męski}% osób z młodszej grupy i tylko {json=spis-2025/older/stats.json=pronounGroups.rodzaj męski}% ze starszej.
 W młodszej grupie to właśnie rodzaj męski wybierano najczęściej. W starszej najczęściej zaznaczano unikanie form nacechowanych płciowo.
 
-Wśród dopisków najczęściej pojawiało się przeplatanie różnych form w jednej wypowiedzi lub zdaniu,
-np. „byłam zmęczony”, „byłem zmęczone”, a także „zjadanie” upłciowionych samogłosek: „byłm zmęczon”.
+Wśród dopisków najczęściej pojawiało się mieszanie różnych form rodzajowych, często w obrębie jednego zdania, np. „byłam zmęczony” lub „byłem zmęczona”.
+Co ciekawe, wszystkie 6 osób, które pisały o łączeniu form rodzaju neutralnego i postpłciowego/dukaizmów, podawał podały przykład z postpłciową formą czasownika
+i przymiotnikiem w rodzaju neutralnym („byłum zmęcozne”) - nigdy odwrotnie. Jedna z nich dodala, że taka forma przymiotników wydaje jej się „naturalniejsza”.
 
 {details=Dopiski}
 
-- przeplatanie (łącznie): 16
-  - r. męski i żeński - „byłam zmęczony/byłem zmęczona” (10)
-  - dukaizmy i r. neutrlany - „byłum zmęczone” (4)
-  - r. żeński i neutralny - „byłam zmęczone” (1)
-  - r. męski, żeński i neutralny „byłam/byłem zmęczone” (1)
-- „byłm zmęczon” (5)
-- „bylim zmęczeni” (3)
-- „byłæm zmęczonæ” (2)
-- „byłym zmęczony” (2)
-- liczba podwójna „byliwa zmęczenie/zmęczonaj” (1)
-- końcówka -ach w czasownikach jak w języku śląskim - „byłach zmęczono/zmęczony” (1)
+- mieszanie różnych form rodzajowych - łącznie (26)
+ - r. męskiego i żeńskiego (15)
+ - r. męskiego i neutralnego (3)
+ - r. męskiego, żeńskiego i neutralnego (1)
+ - r. neutralnego i postpłciowego/dukaizmów (6)
+ - r. żeńskiego i neutralnego (1)
+- „nie mam preferencji” / „obojętnie” / „różne/dowolne formy” (17)
+- wszystko poza rodzajem męskim i żeńskim (1)
+- wszystko poza rodzajem żeńskim (1)
+- „prawie wszystkie z form pojedynczych" (1)
+- inne formy - łącznie (17)
+ - „byłm zmęczon” (pomijanie nacechowanych rodzajowo końcówek) (4)
+ - „bylim zmęczeni” (3)
+ - „byłaem zmęczonae” (2)
+ - „\[ja\] było zmęczone” (1)
+ - „byłach zmęczono” (opisane jako forma pochodząca z języka śląskiego) (1)
+ - „byłośwa zmęczona” (opisane jako „liczba podwójna”) (1)
+ - „byłxm zmęczonx” (osoba podkreśliła, że używa tych form w mowie) (1)
+ - „byłym zmęczone” (1)
+ - „ojum, było zmęczojum” (1)
+ - „ony/jeny” (1)
+ - „to było zmęczone” (opisane „jako spolszczone it/its”) (1)
+ - „void jest przyjacielski, void jest zmęczonov” (1)
 
 {/details}
 
@@ -464,22 +477,49 @@ Pierwszy raz od początku badania obserwujemy też łagodny wzrost popularności
 
 {details=Dopiski}
 
-- \[imię\] (6)
-- „[onx/ich](https://zaimki.pl/onx,ich,ich,ich,nich,im,im,nim,jx,jx,nix,nimi,nich,tkie,!3,ł,o,!3,o,ały,ę,!2,państwo,!2,Formy%20z%20iksem%20i%20formami%20mnogimi)” (3)
-- „[xe/xeno](https://zaimki.pl/xe,xeno,no,xeno,nieno,nu,xenu,nienu,xe,xe,nie,niem,niem,,e,e,kie,,,o,o,o,o,o,%C4%99,sz%C5%82,o,pa%C5%84stwo,0,0,)” (1) – _odmiana podana przez osobę, wszystkie pozostałe linki dodane przez nas_
-- „[onu/jej](https://zaimki.pl/onu,jej,jej,jej,niej,jej,jej,niej,ją,ją,nią,num&nią,num&nią,!17,Rodzaj%20postpłciowy%20z%20formami%20żeńskimi)” (1) 
-- „[ono/jejo](https://zaimki.pl/onu/jejo)” (5) 
-- „[onu/jegu](https://zaimki.pl/onu/jegu)” (3)
-- „[ona/jejo](https://zaimki.pl/ona,jejo,jo,jejo,niejo,ju,jeju,nieju,gą,jegą,niegą,nimą,nimej,!9,u,u,!3,panu,!2,)” (1)
-- „[onu/jejgo](https://zaimki.pl/onu,jejgo,jejgo,jejgo,niejgo,jejmu,jejmu,niejmu,jągo,jągo,niągo,niąnim,niejnim,!9,o,o,!6,)” (1)
-- „[ono/jej](https://zaimki.pl/ono/jej)” (1)
-- „[on/ich](https://zaimki.pl/on,ich,ich,ich,nich,im,im,nim,!3,nimi,nich,tkie,!3,ł,o,!3,o,ały,!3,państwo,!2,)” (1)
-- „[ono/ich](https://zaimki.pl/ono/ich)” (1)
-- „[ony/ich](https://zaimki.pl/ony,!7,je,je,nie,!3,y,y,ky,!2,ły,!1,ały,ały,ały,ęły,szły,!4,)” (1)
-- „[ony/jenu](https://zaimki.pl/ony,jenu,nu,jenu,nienu,wu,jewu,niewu,nu,jenu,nienu,num,num,,y,y,ki,,,y,y,y,u,u,ę,szł,!1,pany,0,0,)” (1) 
-- „[onæ /jægo](https://zaimki.pl/onæ,jægo,go,jægo,niægo,mu,jæmu,niæmu,!3,niæm,niæm,!9,o,o,!6,)” (1)
-- „[onu/ich](https://zaimki.pl/onu,ich,ich,ich,nich,im,im,nim,je,je,nie,nimi,nich,tkie,!3,ł,o,!3,o,ały,!3,państwo,!2,)” (1)
-- „[ona/ich](https://zaimki.pl/ona,ich,ich,ich,nich,im,im,nim,je,je,nie,nimi,nich,tkie,!3,ł,o,!3,o,ały,!3,państwo,!2,Rodzaj%20żeński%20z%20formami%20mnogimi)” (1)
+- „dowolne/wszystkie zaimki” / „obojętnie” / „bez preferencji” (15)
+- używanie imienia w miejscu zaimków (8)
+- wymiennie on/jego, ona/jej (np. „on jest fajny, lubię jej zwierzątko”) (3)
+- omijanie końcówek rodzajowych („zrobiłm”, „zrobiłś”) (2)
+
+- \[imię\]/ich (1)
+
+- mu/jego (1)
+
+- on/ich (1)
+- on\*/ich (1)
+
+- ona/jeju („ona jest fajna, lubię jeju zwierzątko”) (1)
+- ona/onej (1)
+
+- onae/jaego (1)
+- onae/jej („onae jest fajnae, lubię jej zwierzątko”) (1)
+
+- ono/jejo (2)
+- ono/jemu (1)
+- ono/onego (2)
+
+- ona/ich („ona jest fajna, lubię ich zwierzątko”) (1)
+
+- ôna/ônej/ôno (1)
+
+- onu/ich (1)
+- onu/jegu (2)
+- onu/jej (1)
+- onu/jejgo (1)
+- onu/jeju (3)
+
+- ony/ich (1)
+- ony/jenu (1)
+
+- lalka/lalki (1)
+
+- to/jej (1)
+- to/tego (3)
+
+- [xe/xeno](/xe,xeno,no,xeno,nieno,nu,xenu,nienu,xe,xe,nie,niem,niem,,e,e,kie,,,o,o,o,o,o,%C4%99,sz%C5%82,o,pa%C5%84stwo,0,0,) (1) (osoba respondencka podała link do generatora)
+
+- void/void (1)
 
 {/details}
 
@@ -562,7 +602,7 @@ Z kolei osoby 25+ nieco chętniej wybierają formy żeńskie i osobatywy.
 - „nauczycielszcze, partnerszcze, pracowniszcze” (1)
 - „nauczyciojum, partnerjojum, pracownikojum” (1)
 - „nauczycielko, partnerko, pracowniczko” (1)
-- dwojatywy: „nauczyciela, partnerza, pracownicza”
+- „nauczyciela, partnerza, pracownicza” (opisane jako „dwojatywy”) (1)
 
 {/details}
 
@@ -825,28 +865,28 @@ osób przed 25. rokiem życia ({json=spis-2025/younger/stats.json=english.it/its
 - he/she/they (4)
 - xe/hir (2)
 - xey/xem (2)
-- ae/aer
-- bat/bats
-- bee/bees/beeself
-- bun/buns/bunself
-- doll/dolls
-- fie/flame/fire/fires/fireself
-- frog/frogs
-- „inne neozaimki”
-- meow/meows
-- ne/nem/nyr/nyrs/nemself
-- no/nem
-- shey/shem
-- star/stars
-- uh/uhm
-- vamp/vamps
-- vi/vis
-- void/voids
-- xe/xer
-- xe/xir
-- zap/zaps
-- ze/zer
-- zey/zem
+- ae/aer (1)
+- bat/bats (1)
+- bee/bees/beeself (1)
+- bun/buns/bunself (1)
+- doll/dolls (1)
+- fie/flame/fire/fires/fireself (1)
+- frog/frogs (1)
+- „inne neozaimki” (1)
+- meow/meows (1)
+- ne/nem/nyr/nyrs/nemself (1)
+- no/nem (1)
+- shey/shem (1)
+- star/stars (1)
+- uh/uhm (1)
+- vamp/vamps (1)
+- vi/vis (1)
+- void/voids (1)
+- xe/xer (1)
+- xe/xir (1)
+- zap/zaps (1)
+- ze/zer (1)
+- zey/zem (1)
 
 {/details}
 
@@ -911,8 +951,8 @@ Jednocześnie, tak jak rok temu, **blisko jedna czwarta badanych
 {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.poczucie osamotnienia w używaniu nienormatywnych form} p.p.)
 zgłosiła poczucie osamotnienia w używaniu nienormatywnych form**, a
 {json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.osoby z mojego otoczenia i tak by ich nie używały}%
-({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.osoby z mojego otoczenia i tak by ich nie używały} p.p.)
-- poczucie, że osoby z ich otoczenia i tak by ich nie używały.
+({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.osoby z mojego otoczenia i tak by ich nie używały} p.p.) - poczucie,
+że osoby z ich otoczenia i tak by ich nie używały.
 
 {json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.nie jestem wyoutowanx}%
 ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.nie jestem wyoutowanx} p.p.)
@@ -924,8 +964,8 @@ do formularza w 2023 roku, wybrało ją aż {json=spis-2023/general/stats.json=o
 (({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.jeszcze nie wiem, których form chcę używać} p.p.)
 osób odpowiedziało, że jeszcze nie wie, jakich form chce używać, a
 {json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.żadna z proponowanych form mi nie odpowiada}%
-(({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.żadna z proponowanych form mi nie odpowiada} p.p.)
-- że żadna z zaproponowanych form im nie odpowiada.
+(({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.żadna z proponowanych form mi nie odpowiada} p.p.) –
+że żadna z zaproponowanych form im nie odpowiada.
 
 {details=Dopiski}
 
@@ -1095,8 +1135,8 @@ osób podało, że używa neutralnej płciowo formy imienia nadanego przez rodzi
 ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.wybrał_m neutralne/unisex imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców} p.p.)
 osób wybrało nowe neutralne płciowo imię,
 a {json=spis-2025/general/stats.json=names.wybrał_m nacechowane binarnie imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców}%
-({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.wybrał_m nacechowane binarnie imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców} p.p.)
-- nowe imię, które w powszechnym rozumieniu jest przypisane do jednej z binarnych płci.
+({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.wybrał_m nacechowane binarnie imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców} p.p.) - 
+nowe imię, które w powszechnym rozumieniu jest przypisane do jednej z binarnych płci.
 Wreszcie, {json=spis-2025/general/stats.json=names.wybrał_m na imię rzeczownik, który tradycyjnie nie był używany jako imię}%
 ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.wybrał_m na imię rzeczownik, który tradycyjnie nie był używany jako imię} p.p.)
 osób wybrało na imię rzeczownik, który tradycyjnie nie jest używany jako imię.
@@ -1125,12 +1165,12 @@ Częściej też używają jego neutralnej płciowo formy oraz wybierają na imi
 
 {details=Dopiski}
 
- - przyjęcie pseudonimu/ksywki/imienia pochodneno jako używaneno imienia (46)
- - używanie nazwiska jako imienia lub imienia pochodząceno od nazwiska (9)
- - chęć używania imienia z innego języka/etniczności (9)
- - bo imię było przeznaczone przez rodziców, gdyby urodziło się dziecko z innym AGAB-em (7)
+ - przyjęcie pseudonimu/ksywki/imienia pochodnego jako używanego imienia (46)
  - zainspirowanie fikcją/popkulturą (15)
  - "ochrzczenie" przez os. bliskie  (12)
+ - używanie nazwiska jako imienia lub imienia pochodzącego od nazwiska (9)
+ - chęć używania imienia z innego języka/etniczności (9)
+ - używanie imienia, które rodzice wybrali dla dziecka o „przeciwnej” płci metrykalnej (7)
  - nonkonformizm imienny (3)
 
 {/details}
@@ -1194,11 +1234,11 @@ w sekcji o [demografii](#Demografia).
 
 {details=Dopiski}
 
-- różnie odbierane (37)
-- używa kilku imion (24)
-- ksywka/zdrobnienie (23)
-- nie używa imienia (2)
-- używa nazwiska (1)
+- imię jest różnie odbierane (37)
+- osoba używa kilku imion (24)
+- osoba używa ksywki/zdrobnienia (23)
+- osobanie używa imienia (2)
+- osoba używa nazwiska (1)
 
 {/details}
 
@@ -1236,10 +1276,10 @@ otrzymują końcówki żeńskie ({json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclensi
 i postpłciowe ({json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla rodzaju postpłciowego/dukaizmów}%).
 
 Sytuacja jest mniej jednoznaczna w przypadku imion nienacechowanych płciowo. **Ponad połowa osób posługujących się neutralnymi płciowo imionami
-({json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Nie}%)pozostawia je w wersji niedomiennej.**
+({json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Nie}%) pozostawia je w wersji niedomiennej.**
 Niemal jedna czwarta osób ({json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla męskich imion}%)]
-deklaruje użycie męskich końcówek, a niemal co dziesiąta osoba ({json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}%)
-- użycie końcówek żeńskich. Końcówki postpłciowe są podobnie rzadkie ({json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla rodzaju postpłciowego/dukaizmów}%), co w przypadku imion nacechowanych rodzajowo.
+deklaruje użycie męskich końcówek, a niemal co dziesiąta osoba ({json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}%) - 
+użycie końcówek żeńskich. Końcówki postpłciowe są podobnie rzadkie ({json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla rodzaju postpłciowego/dukaizmów}%), co w przypadku imion nacechowanych rodzajowo.
 Takie wyniki nie wydają się zaskakujące. Z jednej strony, tradycyjne polskie imiona są nacechowane płciowo, więc osoba szukająca imienia unisex najczęściej sięgnie
 po imię obce, które może być trudne do dopasowania do polskich wzorów odmiany. Z drugiej strony obce imiona kończące się na spółgłoskę moga kojarzyć się męsko,
 a te kończące się na *-a* - żeńsko, zatem brak odmiany może służyć ich rodzajowej „neutralizacji”.
@@ -1284,6 +1324,10 @@ Osoby mieszkające za granicą wyraźnie rzadziej wybierają formy męskoosobowe
 Osoby AMAB również rzadziej niż osoby AFAB decydują się na formy męskoosbowe, za to częściej – na wszystkie pozostałe.
 Podobnie osoby z grupy 25+ – rzadziej wybierają formy męskoosobowe, a wszystkie pozostałe – częściej niż osoby młodsze.
 
+Wśród dopisków najczęściej wspominano o użyciu zwrotów ze słowem *osoba* oraz dostosowaniu używanych from do składu grupy - jeśli
+większość grupy to mężczyźni (i/lub użytkownicy rodzaju męskiego), osoba używa form męskoosobowych, jeżeli kobiety
+(i/lub użytkowniczki rodzaju żeńskiego) - niemęskoosobowych. Czasem wspominano w tym kontekście także neologiczny mnogi rodzaj neutralny.
+
 {census_comparisons:by_location,by_agab,by_age}
 
 {graph=/docs/pl/spis-2025/%group%/groups}
@@ -1302,13 +1346,14 @@ Podobnie osoby z grupy 25+ – rzadziej wybierają formy męskoosobowe, a wszyst
 
 {details=Dopiski}
 
- - osoby (21)
- - w zależności kogo więcej (14)
- - łączone „zrobiliłyśmy” (13)
- - iksatywy (4)
- - zbioratywy (3)
- - ony/ich, np. „zrobiłeśmy”, „poszłeście”, „ony byłe”
- - forma bierna
+- zwroty ze słowem *osoba* („osoby zrobiły”) (21)
+- dobór form w zależności od przewagi osób w  grupie (15)
+- łączenie form męsko- i niemęskoosobowych („zrobi**liły**ście”) (11)
+- splitting form męsko- i niemęskoosobowych („zrobiliście i zrobiłyście”) (4)
+- formy z iksem („zrobilxśmy”) (5)
+- użycie form bezosobowych („zrobiono”, „robi się”) (3)
+- splitting wielu form („zrobiliście, zrobiłyście i zrobiłoście) ” (1)
+- zamienne używanie męsko- i niemęskoosbowych form (1)
 
 {/details}
 
@@ -1385,7 +1430,7 @@ Przypomnijmy, że w 2021 roku było to jedynie 18%. Powtarzamy więc nasze zesz
 że ta pozorna sprzeczność sugeruje coraz większą swobodę w definiowaniu swojej tożsamości przez osoby niebinarne.
 
 **Od pierwszej edycji badania widzimy wyraźne, że osoby respondenckie wolą anglojęzyczne określenia od ich polskich odpowiedników.**
-Z kolei, jeśli już decydują się na polskie terminy, wolą te z rodzimą końcówką *-płciow_* niż zapożyczonye *-genderow_*.
+Z kolei, jeśli już decydują się na polskie terminy, wolą te z rodzimą końcówką *-płciow_* niż zapożyczone *-genderow_*.
 Porównajmy: określenie *agender* wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.agender}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.agender} p.p.) osób,
 *apłciow_* - {json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.apłciow_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.apłciow_} p.p.),
 a *agenderow_* już tylko {json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.agenderow_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.agenderow_} p.p.) osób.
@@ -1554,8 +1599,8 @@ seksualność opierają się na binarnej wizji płci: albo jesteśmy zainteresow
 Nasze rozumienie seksualności jednak cały czas się rozwija: powstają nowe pojęcia, a te istniejące
 nabierają nowych znaczeń. Rośnie też świadomość na temat osób aseksualnych i spektrum aseksualności.
 To właśnie społeczności osób aseksualnych w dużej mierze zawdzięczamy pojęcie orientacji romantycznej,
-o której chętne osoby respondenckie mają możliwość opowiedzieć w badaniu od zeszłego roku (zob.
-[w następnej sekcji](#etykietki-opisujące-romantyczność).
+o której chętne osoby respondenckie mają możliwość opowiedzieć w badaniu od zeszłego roku
+(zob. [w następnej sekcji](#etykietki-opisujące-romantyczność)).
 
 **Od 2022 roku najpopularniejszym określeniem orientacji seksualnej jest termin *queer*.
 W tym roku wybrało go {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.queer}% osób
@@ -1581,8 +1626,8 @@ wybrała ponad jedna trzecia osób respondenckich, dokładnie {json=spis-2025/ge
 Osoby te najczęściej określały się po prostu jako *aseksualne*
 ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.aseksualn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.aseksualn_}% p.p.),
 o połowę rzadziej jako [*demiseksualne*](/terminologia?filter=demiseksualność) ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.demiseksualn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.demiseksualn_}% p.p.),
-a ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.szaroseksualn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.szaroseksualn_}% p.p.)
-określiło się jako [*szaroseksualne*](/terminologia?filter=szaroseksualność). Tak wysoki odsetek osób umieszających sie na spektrum aseksualności
+a {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.szaroseksualn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.szaroseksualn_}% p.p.)
+z nich określiło się jako [*szaroseksualne*](/terminologia?filter=szaroseksualność). Tak wysoki odsetek osób umieszających sie na spektrum aseksualności
 może zaskakiwać - zwykle mówi się, że stanowią one około 1% populacji ogólnej.
 Niemniej, jak wskazuje Anthony F. Bogaert ([2015](https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00224499.2015.1015713): 387),
 różne badania podają wartości w przedziale 0,8-33% w zależności od próby i przyjętej definicji aseksualności.
@@ -1591,26 +1636,26 @@ Warto też wspomnieć, że w badaniu społeczności osób trans przeprowadzonym
 osoby niebinarne najczęściej określały się jako aseksualne ze wszystkich osób trans
 (zrobiło tak 17% z nich, w porównaniu do 7% trans mężczyzn, 6% trans kobiet i 4% osób crossdresserskich).
 
-**{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.homoseksualn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.homoseksualn_} p.p.)
+**{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.homoseksualn\_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.homoseksualn\_} p.p.)
 osób respondenckich określiło się jako *homoseksualne*. Dwa razy tyle osób ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.gay}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.gay} p.p.)
 wybrało anglojęzyczny termin *gay*, któro zbiorczo określa osoby homoseksualne, a - w pewnych kontekstach - nieheteroseksualne w ogóle.**
 Co szósta osoba określiła się jako *gej* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.gej}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.gej} p.p.),
 a blisko co piąta - jako *lesbijka* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.lesbijka}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.lesbijka} p.p.).
 Rzadziej sięgano po mniej jednoznaczne etykietki nazywające pociąg osób kobiecych do innych osób kobiecych:
 termin *safonka* wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.safonka}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.lesbijka} p.p.)
-osób, a przymiotnik *safick_* - {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.safick_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.safick_} p.p.).
-**{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.heteroseksualn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.heteroseksualn_} p.p.)
-osób opisało się jako *heteroseksualne*.
+osób, a przymiotnik *safick\_* - {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.safick\_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.safick\_} p.p.).
+**{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.heteroseksualn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.heteroseksualn\_} p.p.)
+osób opisało się jako _heteroseksualne_.**
 
 **{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.bez etykiety}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.bez etykiety} p.p.)
 osób podało, że nie etykietuje swojej seksualności.**
 
 **Wydaje się, że osoby respondenckie chętnie podejmują próby odzyskiwania (ang. *reclaiming*) terminów funkcjonujących jako wyzwiska.**
 Aż {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.pedał_ka}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.pedał_ka} p.p.)
-zaznaczyło odpowiedź *pedał_ka*, a co dziesiąta ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.lesba}%) wybrała odpowiedź *lesba*.
-{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.dyke}%
-osób zaznaczyło określenie *dyke*, czyli anglojęzyczne obelżywe określenie lesbijki.
-**Podkreślamy, że te słowa wciąż są powszechnie odbierane jako obraźliwe, więc nie należy używać ich w stosunku do osób,
+zaznaczyło odpowiedź *pedał_ka*. W tym roku dodałośmy też do formularza słowo *lesba* i jego anglojęzyczny odpowiednik, *dyke*.
+Określenie *lesba* wybrała co dziesiąta z badanych osób ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.lesba}%),
+a *dyke* - {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.dyke}%.
+**Podkreślamy, że wymienione słowa wciąż są powszechnie odbierane jako obraźliwe, więc nie należy używać ich w stosunku do osób,
 o których nie wiemy, że im to odpowiada.**
 
 Podział wyników ze względu na miejsca zamieszkania pokazuje, że osoby mieszkające za granicą znacznie częściej
@@ -1619,13 +1664,12 @@ w porównaniu do {json=spis-2025/location_poland/stats.json=labelsSexuality.quee
 
 Podział ze względu na przypisaną płeć ujawnia, że osoby AMAB znacznie częściej deklarują pociąg do więcej niż jednej płci:
 {json=spis-2025/agab_m/stats.json=labelsSexuality.łącznie: mspec}% w porównaniu do {json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.łącznie: mspec}% osób AFAB.
-Osoby AFAB z kolei dużo częściej umieszczają się na spektrum aseksualności
-- robi tak aż {json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.łącznie: aspec}% z nich
+Osoby AFAB z kolei dużo częściej umieszczają się na spektrum aseksualności - robi tak aż {json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.łącznie: aspec}% z nich
 w porównaniu do {json=spis-2025/agab_m/stats.json=labelsSexuality.łącznie: aspec}% osób AMAB.
 Co ciekawe, wśród obu grup odsetek osób określających się jako *geje* jest niemal identyczny
-({json=spis-2025/agab_m/stats.json=labelsSexuality.gej}% osób AMAB i ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.gej}% osób AFAB).
+({json=spis-2025/agab_m/stats.json=labelsSexuality.gej}% osób AMAB i {json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.gej}% osób AFAB).
 Określenia *lesbijka* używa za to nieco więcej osób AFAB - {json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.lesbijka}%
-vs. {json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.lesbijka}% osób AMAB.
+vs. {json=spis-2025/agab_m/stats.json=labelsSexuality.lesbijka}% osób AMAB.
 
 {details=Dopiski}
 
@@ -1724,36 +1768,54 @@ zadeklarowało, że rozdziela orientację seksualną od romantycznej.**
 Poniżej prezentujemy ich odpowiedzi nt. tej drugiej.
 **Popularność różnych określeń jest z grubsza analogiczna do popularności tych opisujących seksualność.**
 
-Podobnie jak w przypadku etykietek dotyczących seksualności, **najchętniej wybieranym określeniem było *queer* – wybrało je {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.queer}% osób**
-(zwrócmy uwagę, że to jednak znacznie mniej niż {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.queer}% jako opis orientacji seksualnej).
-Angielski termin *gay* jako określenie orientacji romantycznej wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.gay}% osób.
+Podobnie jak w przypadku etykietek dotyczących seksualności, **najchętniej wybieranym określeniem było *queer* – wybrało
+je {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.queer}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.queer} p.p.) osób**.
 
-Tyle samo, {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.panromantyczn_}%, określiło się jako osoby
-*panromantyczne*. Termin *biromantyczn_* wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.biromantyczn_}%,
-*omniromantyczn_* – {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.omniromantyczn_}%,
-*multiromantyczn_* – {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.multiromantyczn_}%,
-a *poliromantyczn_* – {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.poliromantyczn_}%.
-**Łącznie pociąg romantyczny do osób więcej niż jednej płci zadekarowało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.queer}% osób.**
-Oznacza to, że po osobach opisujących swoją romantyczność jako *queer(ową)*, osoby na spektrum nie-monoromantyczności są grupą najlicznijeszą
-(analogicznie do osób nie-monoseksualnych w poprzednim pytaniu).
-Co ciekawe, w przypadku orientacji romantycznej, to termin z cząstką *pan-* był na pierwszym miejscu,
-a – wydawałoby się, że bardziej rozpowszechnione – *bi-* znalazło się za nim.
+**Drugą co do wielkości grupą są osoby odczuwające pociąg romantyczny do więcej niż jednej płci.
+Tak określiła się ponad połowa badanych ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.łącznie: mspec}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.łącznie: mspec} p.p.).**
+Najwięcej opisało się jako *panromantyczne* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.panromantyczn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.panromantyczn_} p.p.),
+nieco mniej - jako *biromantyczne* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.biromantyczn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.biromantyczn_} p.p.).
+Pozostałe etykietki z tej kategorii były wyraźnie mniej popularne:
+termin *poliromantyczn_* wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.poliromantyczn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.poliromantyczn_} p.p.) osób,
+*omniromantyczn_* - {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.omniromantyczn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.omniromantyczn_} p.p.),
+a najmniej popularny *multiromantyczn_* - jedynie {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.multiromantyczn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.multiromantyczn_} p.p.).
+Ciekawie zauważyć, że przedrostek *pan-* jest w tym przypadku bardziej popularny niż (wydawałoby się, że dużo
+bardziej rozpoznawalny) przedrostek *bi-*.
 
-{json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.homoromantyczn_}% osób opisało się jako *homoromantyczne*.
-{json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.gej}% podało, że pod względem pociągu romantycznego określa się
-słowem *gej*, a {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.lesbijka}% – *lesbijka*.
-{json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.heteroromantyczn_}% opisało się jako *heteroromantyczne*.
+**Trzecią co do wielkości grupą w kontekście orientacji romantycznej są osoby na spektrum [aromantyczności](/terminologia?filter=aromantyczność)
+stanowiące {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.łącznie: aspec}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.łącznie: aspec} p.p.) próby.**
+Najczęściej określały się po prostu jako *aromantyczne* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.aromantyczn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.aromantyczn_} p.p.),
+w drugiej kolejności jako [*demiromantyczne*](/terminologia?filter=demiromantyczność) ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.demiromantyczn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.demiromantyczn_} p.p.),
+a najrzadziej - jako [*szaroromantyczne*](/terminologia?filter=szaromantyczność) ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.szaroromantyczn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.szaroromantyczn_} p.p.).
 
-{json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.aromantyczn_}% osób wybrało termin *aromantyczn_*,
-{json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.demiromantyczn_}% – *demiromantyczn_*, a
-{json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.szaroromantyczn_}% – *szaroromantyczn_*.
-**Łącznie na spektrum aromantyczności umieściło się {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.łącznie: aspec}% osób.**
-Jest to więc trzecia co do wielkości grupa wśród badanych osób. Analogicznie, osoby na spektrum aseksualności są trzecią
-co do wielkości grupą w pytaniu o orientację seksualną.
+**{json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.homoromantyczn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.homoromantyczn_} p.p.) osób określiło swoją orientację jako *homoromantyczną*.
+{json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.gej}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.gej} p.p.) podało, że pod względem pociągu romantycznego określa się *gejami*,
+a {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.lesbijka}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.lesbijka} p.p.) - *lesbijkami* (np. jak w złożeniu „aseksualny gej”, „aseksualna lesbijka”).
+Podobnie jak w przypadku orientacji seksualnej, rzadziej wybierano określenie *safonka* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.safonka}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.safonka} p.p.)
+i przymiotnik *safick_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.safick_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.safick_} p.p.).
+Blisko jedna czwarta badanych {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.gay}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.gay} p.p.) podała, że swoją orientację romantyczną określa angielskim terminem *gay*. 
+**Z kolei, jako *heteroromantyczne* określiło się {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.heteroromantyczn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.heteroromantyczn_} p.p.) osób.**
+
+**{json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.bez etykiety}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsRomantic.bez etykiety} p.p.) osób podało, że choć rozdziela orientację seksualną od romantycznej,
+to nie etykietuje tej drugiej.**
+
+**Podobnie jak w przypadku opisywania orientacji seksualnej, część osób odzyskuje terminy uznawane za wyzwiska**.
+W wyniku naszej drobnej pomyłki, w pytaniu o orientację romantyczną obok opcji
+*pedał_ka* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.pedał_ka}%) znalazły się osobno także
+*pedał* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.pedał}%) i *pedałka* {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.pedałka}%
+niedostępne w pytaniu o seksualność. W pytaniu o orientację romantyczną, łącznie przynajmniej jedna z tych trzech
+opcji zaznaczyło {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.łącznie: pedał}% osób.
+Odpowiedź *lesba* zaznaczyło {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.lesba}%,
+a anglojęzyczne *dyke* - {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.dyke}%.
+**Tak jak w [powyższej sekcji](#etykietki-opisujące-seksualność) podkreślamy, że określenia te należy stosować wyłącznie w stosunku
+do osób, które wyraźnie sobie tego życzą.**
+
+Przy podziale na płeć przypisana przy urodzeniu widać większą dysproporcję użycia terminów *gej* i *lesbijka* jako określeń
+orientacji romantycznej niż w pytaniu o orientację seksualną. Słowa *gej* chętniej używają osoby
+AFAB ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsRomantic.gej}%) niż AMAB ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=labelsRomantic.gej}%),
+z kolei słowa *lesbijka* - częściej osoby AMAB ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=labelsRomantic.lesbijka}%)
+niż AFAB ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsRomantic.lesbijka}%).
 
-Termin *pedał_ka* jako opisujący ich orientację romantyczną wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.pedał_ka}% osób
-(w przypadku orientacji seksualnej było to {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.pedał_ka}%). Odsyłamy do naszego
-komentarza nt. odzyskiwania i korzystania z obelżywych określeń umieszczonego w sekcji nt. etykietek dotyczących orientacji seksualnej.
 
 {details=Dopiski}
 
@@ -2035,9 +2097,15 @@ Szeroko pojęta tranzycja społeczna jest najłatwiej dostępną formą dopasowa
 a jednocześnie dla wielu osób najistotniejszą częścią procesu – co sprawia, że aż
 {json=spis-2025/general/stats.json=transitionSocialSentiment.positive}% osób zaznaczyło którąś z pozytywnych odpowiedzi.
 
-Osoby AMAB chętniej przechodzą tranzycję społeczną w porównaniu do osób AFAB.
+Przejście tranzycji społecznej we wszystkich obszarach życia nieco częściej deklarują osoby
+AMAB ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=transitionSocial.przechodzę, we wszystkich obszarach życia}%)
+niż AFAB ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=transitionSocial.przechodzę, we wszystkich obszarach życia}%).
+Ponadto, chęć przejścia tranzycji społecznej w przyszłości wyraziło ponad dwa razy więcej z nich
+({json=spis-2025/agab_m/stats.json=transitionSocial.zamierzam zacząć w przyszłości}%) osób AMAB
+vs. {json=spis-2025/agab_f/stats.json=transitionSocial.zamierzam zacząć w przyszłości}%) osób AFAB.)
 Co nie dziwi, grupa starsza częściej mówi, że już przeszła proces, niż grupa młodsza,
-ale też więcej jest w niej osób niezdecydowanych oraz osób zdecydowanych, że nie chcą jej przechodzić.
+ale też więcej jest w niej osób niezdecydowanych oraz osób zdecydowanych, że nie chcą przechodzić tranzycji społecznej.
+
 
 {details=Dopiski}
 
@@ -2053,18 +2121,32 @@ ale też więcej jest w niej osób niezdecydowanych oraz osób zdecydowanych, ż
 
 {/census_comparisons}
 
-Proces urzędowej zmiany imienia w Polsce nie należy do najprzyjemniejszych:
-wymaga okresu, w którym używa się nowego imienia i zbiera na to dowody,
-ale jednocześnie wciąż musi się używać [nekronimu](/terminologia#nekronim) w oficjalnych sytuacjach;
-wybranie Urzędu Stanu Cywilnego przyjaznego osobom queerowym ma ogromny wpływ na decyzję,
-a negatywna decyzja jednej osoby urzędniczej może na zawsze przekreślić szanse na dane imię.
-Dlatego w sekcji [Imiona](/imiona) zbieramy nie tylko pomysły na neutralne płciowo imię,
-ale także materiały wyjaśniające, jak skutecznie manewrować przez ten system.
+Proces urzędowej zmiany imienia w Polsce nie należy do najprostszych i najprzyjemniejszych:
+często wymaga okresu, w którym używa się nowego imienia i zbiera na to dowody,
+ale jednocześnie wciąż musi się używać [nekronimu](/terminologia#nekronim) w oficjalnych sytuacjach.
+Wybranie Urzędu Stanu Cywilnego przyjaznego osobom queerowym (można skorzystać z dowolnego w całym kraju)
+może znacznie ułatwić uzyskanie decyzji pozytywnej. W sekcji [Imiona](/imiona) w naszym
+serwisie zbieramy nie tylko przykłady neutralnych płciowo imion, ale też materiały
+pomagające poruszać się w tym systemie. Szczególnie polecamy
+[poradnik ze strony *Tranzycja.pl*](https://tranzycja.pl/krok-po-kroku/zmiana-imienia-usc/),
+w którym można znaleźć przykładowe wnioski i listę polecanych urzędów oraz
+[poradnik Hanny Talczewskiej](https://zaimki.pl/blog/poradnik-imie),
+której udało się zmienić imię i nazwisko na kobiecie mimo męskich danych w dokumentach.
 
-{json=spis-2025/general/stats.json=transitionName.już przeszł_m proces}% osób udało się przejść przez tę procedurę,
-a {json=spis-2025/general/stats.json=transitionName.jestem w trakcie}% jest w trakcie.
+{json=spis-2025/general/stats.json=transitionName.już przeszł_m proces}% osób udało się formalnie zmienić imię.
+{json=spis-2025/general/stats.json=transitionName.jestem w trakcie}% zadeklarowało, że jest w trakcie tego procesu.
 Kolejne {json=spis-2025/general/stats.json=transitionName.zamierzam przejść w przyszłości}%
-zadeklarowało chęć prawnej zmiany imienia w przyszłości.
+zadeklarowało chęć formalnej zmiany imienia w przyszłości, co daje
+łącznie {json=spis-2025/general/stats.json=transitionNameSentiment.positive}% pozytywnych odpowiedzi.
+
+Ciekawie jest zestawić te dane z tymi omawianymi w [sekcji nt. wyboru imienia](#wybór-imienia)
+(z zaznaczeniem, że na pytania dotyczące tranzycji odpowiedziało jedynie {json=spis-2025/general/stats.json=transtionAnswered.tak}%
+osób respondenckich, więc mimo – jak pisałośmy [wyżej](#proces-tranzycji) – całkiem dobrej reprezentatywności
+dla całej próby, do porównań należy podchodzić ostrożnie).
+Łącznie posługiwanie sie imieniem innym niż nadane zadeklarowało 68,1% osób, w tym osoby używające zmienionej wersji imienia
+nadanego przez rodziców. Z kolei odsetek tych, które wybrały zupełnie nowe imię
+({json=spis-2025/general/stats.json=namesAggr.łącznie: wybrane}%) jest niemal równy odsetkowi
+osób, które formalnie zmieniły, zmieniają bądź zamierzają zmienić imię.
 
 Osoby mieszkające za granicą częściej deklarowały przejście oficjalnej zmiany,
 co może wynikać z odmiennych (łatwiejszych) procedur w innych krajach.
@@ -2074,13 +2156,12 @@ Nie jest zaskoczeniem, że więcej osób z grupy starszej zdążyło już oficja
 podczas gdy osoby młodsze deklarują chęć zrobienia tego w przyszłości.
 Ale grupa starsza bardziej zdecydowanie mówi też, że tej zmiany przechodzić nie zamierza.
 
-{details=Dopiski}
+W komentarzach dwie osoby napisały, że czekają aż urzędowy proces zmiany imienia stanie się przyjaźniejszy.
+Dwie podały, że raz już przeszły proces zmiany imienia, ale zastanawiają się nad ponowną zmianą w przyszłości
+na imię brzmiące bardziej neutralnie. Jedna osoba napisała, że chciałaby przejść proces
+„jakby się dało mieć jedno imię męskie, a drugie żeńskie w dowodzie” (w tym miejscu można wspomnieć np. imię *Maria*,
+które w Polsce nosi stosunkowo dużo osób z męskim znacznikiem płci).
 
-- „Jakby się dało mieć jedno imię męskie, a drugie żeńskie w dowodzie, to tak” _(polecamy spróbować „Maria” na drugie)_
-- zmiana nazwiska zakończona
-- zmiana nazwiska w przyszłości
-
-{/details}
 
 ### Tranzycja prawna: znacznik płci
 
@@ -2090,48 +2171,61 @@ Ale grupa starsza bardziej zdecydowanie mówi też, że tej zmiany przechodzić
 
 {/census_comparisons}
 
-Odpowiedzi na to pytanie bardzo jasno dają znać, jakie są w kwestii znaczników płci w dokumentach potrzeby społeczności osób niebinarnych:
-aż {json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.zamierzam przejść w przyszłości, tylko jeśli w Polsce będzie dostępna opcja neutralna}%
-osób zadeklarowało chęć zmiany znacznika – ale tylko jeśli byłaby dostępna opcja neutralna;
-natomiast {json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.zamierzam przejść w przyszłości, tylko jeśli w Polsce będzie możliwe usunięcie znacznika}%
-chciałoby móc zwyczajnie usunąć znacznik płci z dokumentów.
-Mocno zależy nam na tym, by nasze dokumenty nie kłamały w kwestii naszej płci.
-Kolejne {json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.zamierzam przejść w przyszłości, na znacznik binarny}%
-planuje zmianę na przeciwny znacznik binarny.
+{json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.zamierzam przejść w przyszłości, tylko jeśli w Polsce będzie dostępna opcja neutralna}%
+osób respondenckich podało, że chciałoby zmienić prawny znacznik płci, gdyby w Polsce dostępna była opcja neutralna,
+a {json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.zamierzam przejść w przyszłości, tylko jeśli w Polsce będzie możliwe usunięcie znacznika}% - że
+zdecydowałoby się na usunięcie informacji o płci z dokumentów, gdyby miało taką możliwość. Te dane pokazują, jak istotne
+dla osób niebinarnych jest to, żeby dokumenty nie kłamały na temat ich płci.
 
-Jedynie garstka osób przeszła tę procedurę – {json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.już przeszł_m proces zmiany na drugi znacznik binarny}%
-na znacznik binarny i {json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.już przeszł_m proces zmiany na opcję neutraną}% –
-na opcję neutralną (oczywiście w jurysdykcjach, gdzie taka opcja jest dostępna) – co jest naszym zdaniem zaskakująco wysoką liczbą.
+{json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.zamierzam przejść w przyszłości, na znacznik binarny}% zamierza
+w przyszłości zmianę na drugi znacznik binarny, a
+{json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.już przeszł_m proces zmiany na drugi znacznik binarny}%
+ma taki proces już za sobą.
+
+Co ciekawe, {json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.już przeszł_m proces zmiany na opcję neutraną}%,
+czyli {json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.już przeszł_m proces zmiany na opcję neutraną\_\_count} osób,
+podało, że ma za sobą zmianę znacznika na neutralny (w jurysdykcjach, gdzie jest taka możliwość).
+Choć to niewielka część próby badawczej, to wciąż jest to zaskakująco wiele jak na badanie dotyczące osób polskojęzycznych.
+{json=spis-2025/location_abroad/stats.json=transitionMarker.już przeszł_m proces zmiany na opcję neutraną\_\_count} z tych osób zadeklarowało,
+że mieszka poza granicami Polski, a {json=spis-2025/location_poland/stats.json=transitionMarker.już przeszł_m proces zmiany na opcję neutraną\_\_count} –
+że mieszka w Polsce.
 
 {json=spis-2025/general/stats.json=transitionMarker.nie zamierzam}% wprost deklaruje brak zamiaru zmiany znacznika płci.
 
-{details=Dopiski}
+W komentarzach do pytania, trzy osoby podały, że mają za sobą prawną zmianę znacznika, ale - jeśli będzie taka możliwość - chciałyby
+zmienić go na neutralny lub usunąć.
 
-- znacznik neutralny LUB brak znacznika (13)
-- zamierzam przejść w przyszłości za granicą, gdzie jest dostępny znacznik neutralny (8)
-- zmienił_m na inny znacznik binarny, ale zamierzam zmienić na neutralny lub usunąć (3)
-
-{/details}
 
 ### Tranzycja medyczna: niewymagająca pomocy lekarskiej
 
-> To pytanie obejmuje zmiany takie jak depilacja, ćwiczenie głosu, noszenie binderów, packerów…
-
 {census_comparisons:by_location,by_agab,by_age}
 
 {graph=/docs/pl/spis-2025/%group%/transitionPhysical}
 
 {/census_comparisons}
 
-Aż {json=spis-2025/general/stats.json=transitionPhysicalSentiment.positive}% osób respondenckich dostosowuje swoje ciało
-do oczekiwanego wyglądu lub głosu na sposoby niewymagające pomocy lekarskiej (jak depilacja, ćwiczenie głosu, noszenie binderów, packerów…)
-Jest to opcja bardziej popularna u osób AFAB niż AMAB, bardziej u osób młodszych niż starszych.
+Dostosowywanie swojego wyglądy/głosu do swojej płci na sposoby niewymagające pomocy lekarskiej
+może obejmować usuwanie owłosienia, trening głosu, czy noszenie specjalnej odzieży:
+[binderów](/terminologia?filter=binder) (spłaszczających klatkę piersiową u osób AFAB), [packerów](terminologia?filter=packer)
+(tworzących wybrzuszenie w kroku) czy [gaffów](https://en.wikipedia.org/wiki/Gaff_(clothing)) (ukrywających wybrzuszenie w kroku).
 
-{details=Dopiski}
+Blisko połowa badanych osób ({json=spis-2025/general/stats.json=transitionPhysical.tak}%) podała,
+że korzysta z takich możliwości, a {json=spis-2025/general/stats.json=transitionPhysical.zamierzam zacząć w przyszłości}% - że
+zamierza zacząć w przyszłości.
 
- - sporadycznie używam (8)
+{json=spis-2025/general/stats.json=transitionPhysical.jeszcze nie wiem}% jeszcze nie wie, czy chce to robić,
+a {json=spis-2025/general/stats.json=transitionPhysical.nie zamierzam}% wie, że nie zamierza.
+{json=spis-2025/general/stats.json=transitionPhysical.przechodzę/przeszł_m detranzycję}% podało, że
+w tym obszarze przechodzi detranzycję, co oznacza, że korzystało, a następnie zrezygnowało z wyżej wymienionych
+sposobów zmiany wyglądu/głosu.
+
+W komentarzach 9 osób napisało, że korzysta z możliwości zmiany wyglądu/głosu w ograniczonym zakresie
+(„czasami”, „sporadycznie”, „czasem noszę binder i moduluję głos w zależności od potrzeby”).
+Jedna z osób podała, że nie może nosić bindera „z powodów zdrowotnych”; dla dwóch jest to niekomfortowe.
+W tym miejscu warto polecić przygotowany przez *Fundację Trans-Fuzja*
+[poradnik](https://www.transfuzja.org/publikacje/binderowanie) na temat bezpiecznych sposobów
+spłaszczania klatki piersiowej.
 
-{/details}
 
 ### Tranzycja medyczna: terapia hormonalna
 
@@ -2142,14 +2236,25 @@ Jest to opcja bardziej popularna u osób AFAB niż AMAB, bardziej u osób młods
 {/census_comparisons}
 
 {json=spis-2025/general/stats.json=transitionHormonalSentiment.positive}% osób respondenckich udzieliło jednej z pozytywnych odpowiedzi
-na pytanie o terapię hormonalną. Osoby AMAB zdecydowanie częściej decydują się na nią niż osoby AFAB.
+na pytanie o terapię hormonalną. Najwięcej ({json=spis-2025/general/stats.json=transitionHormonal.zamierzam zacząć w przyszłości}%)
+dopiero zamierza zacząć z niej korzystać, kolejne {json=spis-2025/general/stats.json=transitionHormonal.przyjmuję hormony}%
+już przyjmuje hormony, a {json=spis-2025/general/stats.json=transitionHormonal.stosuję microdosing}% stosuje microdosing,
+czyli przyjmuje mniejsze niż typowe dawki hormonów. Osoby zainteresowane tematem tranzycji hormonalnej
+odsłyamy do serwisu *Trnazycja.pl*, gdzie można znaleźć szczegółowe omówienie procesu
+[feminizującej](https://tranzycja.pl/krok-po-kroku/feminizujaca-terapia-hormonalna) i [maskulinizującej](https://tranzycja.pl/krok-po-kroku/maskulinizujaca-terapia-hormonalna) terapii.
 
-{details=Dopiski}
+Wśród osób respondenckich *Spisu*, na terapię hormonalną zdecydowanie częściej decydują się osoby AMAB.
+{json=spis-2025/agab_m/stats.json=transitionHormonalSentiment.positive}% z nich już korzysta lub zamierza z niej korzystać,
+w porównaniu do {json=spis-2025/agab_f/stats.json=transitionHormonalSentiment.positive}% osób AFAB.
+Osoby AFAB wyraźnie częściej deklarują, że nie zamierzają korzystać z terapii hormonalnej
+({json=spis-2025/agab_f/stats.json=transitionHormonal.nie zamierzam}% osób AFAB, w porównaniu
+do {json=spis-2025/agab_m/stats.json=transitionHormonal.nie zamierzam}% osób AMAB).
+Jednocześnie, częściej są też niezdecydowane.
 
-- przestał_m brać pełną dawkę, ale zamierzam przejść na mikrodozowanie (2)
-- przeszł_m tj. osiągnęł_m już wszystkie zmiany, na których mi zależało i już nie przyjmuję (1)
-
-{/details}
+{json=spis-2025/general/stats.json=transitionHormonal.przechodzę/przeszł_m detranzycję}% zaznaczyło, że zrezygnowało z terapii
+hormonalnej. Wśród dopisków pojawiły się dwa komentarze o tym, że osoba przestała przyjmować pełną dawkę, ale zamierza
+wrócić do microdosingu i jeden o tym, że osoba osiągnęła już upragnione zmiany (część efektów terapii hormonalnej
+ustępuje po odstawieniu hormonów; część - np. obniżenie głosu na skutek przyjmowania testosteronu - jest stała).
 
 ### Tranzycja medyczna: interwencje chirurgiczne
 
@@ -2160,23 +2265,34 @@ na pytanie o terapię hormonalną. Osoby AMAB zdecydowanie częściej decydują
 {/census_comparisons}
 
 {json=spis-2025/general/stats.json=transitionSurgicalSentiment.positive}% osób respondenckich udzieliło jednej z pozytywnych odpowiedzi
-na pytanie o interwencje chirurgiczne – więcej niż na pytanie o HRT, co może zaskakiwać.
-Osoby AFAB częściej decydują się na operację – zapewne ze względu na to, że „topka” jest
-zdecydowanie popularniejszym zabiegiem niż operacje genitaliów (co potwierdzają też dopiski).
+na pytanie o interwencje chirurgiczne. Najwięcej, {json=spis-2025/general/stats.json=transitionSurgical.zamierzam przejść w przyszłości}%,
+dopiero zamierza z nich skorzystać. Jedynie {json=spis-2025/general/stats.json=transitionSurgical.przeszł_m już wszystkie zabiegi, które chcę przejść}%
+przeszło już wszystkie zabiegi, które chce przejść, a {json=spis-2025/general/stats.json=transitionSurgical.przeszł_m część z zabiegów, które chcę przejść}% - część,
+z tych które chce przejść. {json=spis-2025/general/stats.json=transitionSurgical.nie zamierzam}% osób nie zamierza przechodzić
+żadnych afirmujących płeć interwencji chirurgicznych, a {json=spis-2025/general/stats.json=transitionSurgical.jeszcze nie wiem}% jeszcze nie jest pewne.
+
+Co ciekawe, wśród osób badanych większą popularnością cieszą się
+interwencje chirurgiczne (powtórzmy, {json=spis-2025/general/stats.json=transitionSurgicalSentiment.positive}% poztywnych odpowiedzi) niż
+terpia hormonalna ({json=spis-2025/general/stats.json=transitionHormonalSentiment.positive}% pozytywnych odpowiedzi). Więcej osób jest też zdecydowanych,
+że nie chcą skorzystać z terapii hormonalnej ({json=spis-2025/general/stats.json=transitionHormonalSentiment.negative}%)
+niż z zabiegów operacyjnych ({json=spis-2025/general/stats.json=transitionSurgicalSentiment.negative}%).
+
+Osoby AFAB są zdecydowanie bardziej zainteresowane interwencjami chirurgicznymi niż osoby AMAB. Częściej deklarują zarówno
+przejście części lub wszystkich pożądanych zabiegów, jak i zamiar przejścia ich w przyszłości.
 
 ## Porównanie z poprzednimi edycjami
 
-Forma                        | 2021                                                                  | 2022                                                                                 | 2023                                                                                 | 2024                                                                                 | 2025                                                                                 |
+Forma                        | 2021                                                                  | 2022                                                                                 | 2023                                                                                 | 2024                                                                                 | 2024                                                                                 |
 -----------------------------|-----------------------------------------------------------------------|--------------------------------------------------------------------------------------|--------------------------------------------------------------------------------------|--------------------------------------------------------------------------------------|--------------------------------------------------------------------------------------|
 [Rodzaj neutralny](/ono)     | {json=spis-2021/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}%   | {json=spis-2022/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}%                  | {json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}%                  | {json=spis-2024/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}%                  | {json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}%                  |                 
 [Rodzaj postpłciowy](/onu)   | {json=spis-2021/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj postpłciowy}% | {json=spis-2022/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj postpłciowy}%                | {json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj postpłciowy}%                | {json=spis-2024/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj postpłciowy}%                | {json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj postpłciowy}%                |               
 Wyłącznie formy binarne      | 53.6%                                                                 | {json=spis-2022/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne}%    | {json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne}%    | {json=spis-2024/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne}%    | {json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne}%    |   
 Wyłącznie formy niebinarne   | 8.4%                                                                  | {json=spis-2022/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne}% | {json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne}% | {json=spis-2024/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne}% | {json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne}% |
-[Neutratywy](/neutratywy)    | {json=spis-2021/general/stats.json=nouns.neutratywy}%                 | {json=spis-2022/general/stats.json=nouns.neutratywy}%                                | {json=spis-2023/general/stats.json=nouns.neutratywy}%                                | {json=spis-2024/general/stats.json=nouns.neutratywy}%                                | {json=spis-2025/general/stats.json=nouns.neutratywy}%                                |                               
+[Neutratywy](/neutratywy)    | {json=spis-2021/general/stats.json=nouns.neutratywy}%                 | {json=spis-2022/general/stats.json=nouns.neutratywy}%                                | {json=spis-2023/general/stats.json=nouns.neutratywy}%                                | {json=spis-2024/general/stats.json=nouns.neutratywy}%                                | {json=spis-2025/general/stats.json=nouns.neutratywy}%                                |
+[Osobatywy](/osobatywy)      | {json=spis-2021/general/stats.json=nouns.osobatywy}%                  | {json=spis-2022/general/stats.json=nouns.osobatywy}%                                 | {json=spis-2023/general/stats.json=nouns.osobatywy}%                                 | {json=spis-2024/general/stats.json=nouns.osobatywy}%                                 | {json=spis-2025/general/stats.json=nouns.osobatywy}%                                 |
 
-Pracujemy nad raportem dokładniej porównującym wyniki spisów na przestrzeni lat.
-By uczynić nasze dane bardziej dostępnymi dla międzynarodowej społeczności queerowej i akademickiej,
-będzie on dostępny po angielsku.
+Pracujemy także nad raportem dokładniej porównującym wyniki *Spisów* na przestrzeni lat.
+By uczynić nasze dane bardziej dostępnymi dla międzynarodowej społeczności queerowej i akademickiej, będzie on dostępny po angielsku.
 
 ## Ogólne wnioski
 
@@ -2187,41 +2303,65 @@ nazywamy swoją płeć i orientację seksualną i romantyczną na wiele różnyc
 część z nas nazywa się osobami trans, część nie; część używa imienia nadanego, część wybiera własne…
 Nie jesteśmy monolitem – nasza piękna i bogata różnorodność jest naszą siłą. 
 
-Dane z Niebinarnego Spisu Powszechnego malują obraz społeczności, która swoją tożsamość dokładnie analizuje
+*Niebinarny Spis Powszechny* maluje obraz społeczności, która swoją tożsamość dokładnie analizuje
 i nieustannie odkrywa, która przy wyborze używanego języka kieruje się bardziej czynnikami wewnętrznymi niż zewnętrznymi –
 ale też **boi się odrzucenia** ze strony społeczeństwa i **stara się nie prowokować** otoczenia, często kosztem własnego szczęścia.
 Nie przepadamy za formalnościami, w bezpiecznych przestrzeniach chętnie rozmawiamy o naszej tożsamości i procesie tranzycji,
 a by się opisać, wciąż chętniej sięgamy po zapożyczenia z angielskiego niż ich spolszczenia.
 
-Dane z Niebinarnego Spisu Powszechnego zwracają też uwagę na **kwestie ważne dla społeczności**:
+Dane zebrane w badaniu zwracają też uwagę na **kwestie ważne dla społeczności**:
 jak ułatwienie procesu tranzycji prawnej i medycznej, udostępnienie trzeciej opcji znacznika płci,
 czy zastąpienie nazwy „rodzaj nijaki” przez „rodzaj neutralny”.
 
-Porównując wyniki z poprzednimi latami,
-można zaobserować bardzo **zdecydowany zwrot w stronę nienormatywnych form językowych**:
-znacznie wzrosła liczba osób wybierających rodzaj neutralny i znacznie spadła liczba tych,
-które wybierają jedynie formy męskie i żeńskie. Mamy nadzieję, że nasza działalność choć trochę przyczyniła się
-do odważniejszego wyrażania swojej tożsamości przez osoby niebinarne i częstszego sięgania po formy, które odpowiadają
-ich potrzebom. Obecnie trendy te zdają się stabilizować, zmiany są mniej drastyczne niż na początku badania.
+Spośród tegorocznych wyników szczególnie zainteresowała nas **popularność rodzaju neutralnego, która
+w mowie po raz pierwszy przekroczyła 50%, a zarówno w mowie jak i piśmie zdecydowanie przerosła popularność jednej ze standardowych form, czyli rodzaju żeńskiego.**
+Innym interesującym wynikiem jest to, że **spośród form rzeczownikowych najchętniej wybierano w tym roku [osobatywy](/osobatywy),
+którymi chciałoby być określane niemal 3/4 badanych osób. Jest to interesujące o tyle, że w żadnej innej kwestii dotyczącej języka polskiego
+osoby respondenckie nie były aż tak zgodne.**
 
-Bardzo nas cieszy **rosnąca popularność form rodzaju neutralnego** oraz fakt, że coraz więcej osób niebinarnych decyduje się
-na **odważniejsze używanie form niebinarnych**.
-Co ciekawe, temu trendowi nie towarzyszy podobny wzrost popularności neutratywów; 
-ta od początku utrzymuje się na poziomie kilkunastu procent, z niewielkimi wahaniami.
-Jesteśmy bardzo ciekawe, jak sytuacja będzie rozwijać się w przyszłości. Coraz więcej osób deklaruje,
-że używa (lub chciałoby używać) _wyłącznie_ niestandardowych, „niebinarnych” form.
+Przez pięć lat znacząco spadł odsetek osób korzystających _wyłącznie_ ze standardowych męskich i/lub żeńskich form,
+a wzrósł - osób, którym odpowiadają _wyłącznie_ formy niestandardowe, wśród których zdecydowany prym wiedzie rodzaj neutralny.
+Jednocześnie, choć popularność zgodnych z rodzajem neutralnym [neutratywów](/neutratywy) jest w tym roku najwyższa
+w historii *Spisu*, to przez wszystkie edycje badania utrzymuje się mniej więcej na tym samym, względnie niskim
+poziomie. Sugeruje to, że **osoby niebinarne poszukują form językowych innych niż męskie i żeńskie, ale możliwe bliskich standardowej polszczyźnie.**
+Widzimy to też w przypadku form rzeczownikowych, gdzie półnormatywne osobatywy wygrywają z mało intuicyjnymi w tworzeniu
+neutratywami, a także w przypadku form grzecznościowych, wśród których *państwo* zdecydowanie wygrywa z neologizmami.
 
-Popularność form rodzaju neutralnego może być sygnałem dla osób pisarskich, tłumaczących i dziennikarskich, by nie
-obawiały się ich używać w swoich tekstach (niemniej, ze względu na potencjalnie przykre skojarzenia warto wyjaśnić
-tę kwestię we wstępie czy przypisie, choćby odwołując się do naszego badania).
+## Nasze rekomendacje
 
-W przypadku form rzeczownikowych, najbezpieczniejsze wydają się osobatywy, zwłaszcza jeśli nie mamy możliwości zapytać
-danej osoby, jak o niej mówić/pisać lub też nie mamy pewności, jak utworzyć neutratyw od danego słowa. Jako kolektyw
-niezmiennie zachęcamy do używania neutratywów, choć zaznaczamy, że – póki co – same osoby niebinarne nie sięgają po nie tak często.
+Od początku naszej działalności, **naszą główną rekomendacją nt. zwracania się do osób niebinarnych jest po prostu mówienie (d)o nich tak, jak same sobie tego życzą.**
+Jak wskazują nasze własne doświadczenia i wyniki *Spisu*, większość form używanych przez osoby niebinarne jest stosunkowo prosta w tworzeniu i użyciu,
+a one same mają w sobie wyrozumiałość dla trudności i przypadkowych pomyłek osób ze swojego otoczenia. Mówiąc krótko:
+jeśli zakładamy dobrą wolę po obu stronach, poprawna komunikacja nie powinna być większym problemem.
+
+Ponieważ osoby niebinarne są bardzo różnorodną grupą, błędne by było oczekiwanie, że wszystkie będą mówić tak samo - choćby używać tego samego
+rodzaju gramatycznego. Jednocześnie, **z ciekawością obserswujemy kształtowanie się standardu *niebinarnej polszczyzny***, a co za tym idzie,
+możemy pokusić się o wskazanie form, które mogą stanowić „domyślną” alternatywę dla tych męskich i żeńskich. To może być przydatne
+dla osób pisarskich, dziennikarskich i tłumaczących, a także dla samej społeczności osób niebinarnych.
+
+**Najpowszechniejszą alternatywą dla rodzaju męskiego i żeńskiego jest bezsprzecznie rodzaj neutralny (nazywany właśnie „neutralnym”, a nie „nijakim”).**
+Warto włączyć pierwszo- i drugoosobowe zwroty w rodzaju neutralnym do programu nauczania języka polskiego jako obcego
+oraz uwzględnić je w polskich gramatykach jako, owszem, wciąż rzadkie w perspektywie całej polskojęzycznej społeczności, ale już nie wyłącznie „potencjalne”.
+
+**Jeśli chodzi o formy rzeczownikowe, najbezpieczniejszym sposobem określania nieznajomych osób niebinarnych będą osobatywy.**
+Choć niezmiennie zachęcamy osoby dziennikarskie, pisarskie i tłumaczące do korzystania z neutratywów, to zaznaczamy, że mimo popularności
+rodzaju neutralnego, same osoby niebinarne nie używają ich często. Neutratywy jednak mają tę zaletę, że są zgodne z czasownikami
+i przymiotnikami w rodzaju neutralnym (łatwiej napisać „znane pisarze ogłosiło” niż przeskakiwać między „ogłosiło” połączonym
+z nazwiskiem a „ogłosiła”, którego wymaga gramatycznie żeńska „znana osoba pisarska”). Im więcej wystąpień neutratywów w literaturze
+i prasie, tym większe osłuchanie z nimi. W ramach inspiracji polecamy zajrzenie do przygotowanego przez nas
+[słownika proponowanych form neutratywnych](/neutratywy) i/lub kontaktu z nami; chętnie doradzimy i pomożemy przy redakcji tekstu.
+
+**Jeśli w danej sytuacji czy tekście niemożliwa jest po prostu rezygnacja ze zwrotów grzecznościowych, najpopularniejszą alternywą dla
+form *pan* i *pani* jest *państwo* z uzgodnieniem mnogim („czy chcą państwo...”) lub pojedynczym („czy chce państwo...”).**
+Warto dodać formę *państwo* do formularzy czy automatycznych generatorów mejli. Można też skorzystać z niej, zwracając się
+do nieznajomej osoby niebinarnej w oficjalnej sytuacji, np. w formalnym mejlu/liście. Z naszych doświadczeń wynika, że nawet
+jeśli dana osoba ostatecznie poprosi o użycie jakiejś innej formy (np. jakiegoś neologizmu, którejś z form binarnych, czy choćby
+zwrotu na „wy”), to doceni nasze starania w miejsca zakładania, że forma *pan* czy *pani* będzie lepsza na podstawie
+„bardziej męskiego/kobieciego” wyglądu czy brzmienia nazwiska.
 
 ## Po co komu spis?
 
-Tworzymy Niebinarny Spis Powszechny, bo:
+Tworzymy *Niebinarny Spis Powszechny*, bo:
 
  - daje nam potrzebne dane na temat tego, jak mówią osoby niebinarne i jak chcą, by o nich mówić;
    powołujemy się na nie, konsultując teksty i tłumaczenia oraz prowadząc [szkolenia o językowej inkluzywności](/szkolenia);
@@ -2229,17 +2369,17 @@ Tworzymy Niebinarny Spis Powszechny, bo:
    możemy odwołać się do danych o setkach osób, które w realnym życiu ich używają;
  - badając, edukujemy – w dopiskach pojawiały się głosy osób, które właśnie z naszego badania dowiedziały się
    o niektórych możliwościach wyrażania się w języku;
- - dzięki danym ze Spisu powstał [Manifest Niebinarnej Polszczyzny](/manifest);
+ - dzięki danym ze *Spisu* powstał [Manifest Niebinarnej Polszczyzny](/manifest);
  - Spis pomaga osobom niebinarnym wybrać używane formy – {json=spis-2025/general/stats.json=reasons.popularność danej formy}%
    osób respondenckich mówi, że kieruje się popularnością danej formy;
- - dzięki Spisowi wiemy, że unikanie niestandardowych form przez osoby niebinarne w znacznej części wynika
+ - dzięki *Spisowi* wiemy, że unikanie niestandardowych form przez osoby niebinarne w znacznej części wynika
    nie z niechęci do form samych w sobie, lecz z powodów pozajęzykowych – 
    dzięki czemu lepiej wiemy, na czym skupić nasze wysiłki aktywistyczne;
  - wreszcie – jak mówią same osoby respondenckie, sprawiamy, że czują się mniej samotne.
 
 Odpowiedzi osób respondenckich w polu na dodatkowe uwagi potwierdzają, że osoby niebinarne rzeczywiście dostrzegają te korzyści.
 Jednocześnie bardzo podnoszą nas na duchu i motywują do dalszej pracy.
-W ramach celebrowania queerowej radości, chcemy ponownie podzielić się wybranymi odpowiedziami:
+W ramach celebrowania queerowej radości, chcemy podzielić się wybranymi odpowiedziami na zamykające formularz pytanie „Czy masz coś jeszcze do dodania?”:
 
  - w imieniu moich przyjaciół dziękuję za szanse pokazania światu że osoby niebinarne istnieją. Cały rok czekali na następny spis i to oni mnie namówili do wzięcia udziału. Dobrze jest wiedzieć że nie jesteśmy sami
  - Szczerze sama ankieta poinformowała mnie o wielu słowach i opcjach o których wcześniej nie wiedziałam. Dziękuję wam za to, i za fakt że prowadzicie taki spis. Powodzenia w sprawdzaniu odpowiedzi, dbajcie o siebie.
@@ -2274,15 +2414,17 @@ Z roku na rok rośnie liczba pytań, które zadajemy, rośnie rozmiar raportu ze
 którą musimy w niego włożyć. Osoby respondenckie również zdają się być nieco zmęczone wypełnianiem badania,
 sądząc po istotnym spadku liczby odpowiedzi w porównaniu do poprzednich lat.
 
-Dlatego Niebinarny Spis Powszechny przechodzi teraz w tryb trzyletni.
+Dlatego *Niebinarny Spis Powszechny* przechodzi teraz w tryb trzyletni.
 Kolejna edycja odbędzie się w **lutym 2028**.
 
 [Pod tym linkiem](/spis) możesz zapisać się na **mailową przypominajkę** 😉
 
+A my w międzyczasie będziemy pracować nad polsko- i anglojęzycznym podsumowaniem wyników z pięciu lat badań.
+
 ## Bibliografia
 
 Poza raportami z [pierwszej](/spis-2021), [drugej](/spis-2022), [trzeciej](/spis-2023) i [czwartej](/spis-2024) edycji badania
-oraz wynikami anglojęzycznego [Gender Census](https://gendercensus.com/results),
+oraz wynikami anglojęzycznego [*Gender Census*](https://gendercensus.com/results),
 w niniejszym raporcie odwoływałośmy się do następujących źródeł:
 
 - Baron, Dennis. 2020. **[What's Your Pronoun? Beyond He & She.](https://books.google.pl/books/about/What_s_Your_Pronoun_Beyond_He_and_She.html?id=SCqfDwAAQBAJ&redir_esc=y)** Nowy Jork/Londyn: Liverlight Publishing Corporation.

locale/pl/docs/spis-2025/agab_f/stats.json

@@ -1,6 +1,6 @@
 {
     "size": 1194,
-    "size_subset_percent": 75.33,
+    "size_subset_percent": 75.38,
     "size_plural": 211,
     "size_plural_percent": 17.67,
     "size_neuter": 590,