From e19c462a278b073567a4bb0b28fb2ea507d27907 Mon Sep 17 00:00:00 2001 From: Andrea Vos Date: Sat, 21 Jun 2025 14:34:42 +0200 Subject: [PATCH] (pl)(census) zmiany Szymona --- locale/pl/blog/spis-2025.md | 1015 +++++++++++++++++++++-------------- 1 file changed, 624 insertions(+), 391 deletions(-) diff --git a/locale/pl/blog/spis-2025.md b/locale/pl/blog/spis-2025.md index d43c5ce4f..8dfe42304 100644 --- a/locale/pl/blog/spis-2025.md +++ b/locale/pl/blog/spis-2025.md @@ -137,13 +137,16 @@ konotacje „nijakości”. Nasze podejście zdaje się podzielać większość **wybrało opcję „rodzaj neutralny”, a tylko {json=spis-2025/general/stats.json=neuter.rodzaj nijaki}% – „rodzaj nijaki”.** Ze względu na pojawiające się w poprzednich latach dopiski o tym, że osoby lubią / używają więcej niż jednej nazwy, -w tym roku postanowiłośmy umożliwić zaznaczenie kilku opcji. Niestety oznacza to, że **nie możemy porównywać -danych na przestrzeni lat** – wszystkim opcjom (poza „nie mam zdania”) słupek urósł, ale wiemy, że to ze względu -na zmianę metodologii, a nie zmianę społeczną. Natomiast powinno dać nam to bardziej reprezentatywne wyniki. +w tym roku postanowiłośmy umożliwić zaznaczenie kilku opcji. Niestety oznacza to, że **nie możemy bezpośrednio porównywać +danych na przestrzeni lat.** Niemniej, warto odnotować, że obecne w poprzednich latach trendy zostały zachowane. +Najbardziej popularną opcją jest „rodzaj neutralny”. Na drugiem miejscu, ze znacznie niższym wynikiem, znajduje się +tradycyjny „rodzaj nijaki”, a dalej dwa częste dopiski, które dodałośmy do kwestionariusza w zeszłym roku: +„rodzaj niebinarny” - za tą opcją opowiedziało się {json=spis-2025/general/stats.json=neuter.rodzaj niebinarny}% osób badanych - i +„rodzaj łosiowy”, który wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=neuter.rodzaj łosiowy}% osób. -Dwie nowe opcje dodane w zeszłym roku ze względu na dopiski są mało popularne, ale warte odnotowania: -za nazwą „rodzaju niebinarny” opowiedziało się {json=spis-2025/general/stats.json=neuter.rodzaj niebinarny}% osób badanych, -a za „rodzajem łosiowym” – {json=spis-2025/general/stats.json=neuter.rodzaj łosiowy}%. +{json=spis-2025/general/stats.json=neuter.nie mam zdania}% osób podało, że nie ma zdania w kwestii nazewnictwa. + +Zmiana formuły pytania na wielokrotny wybór sprawiła, że **każda z opcji poza „nie mam zdania” zyskała na popularności** w stosunku do lat poprzednich. {json=spis-2025/general/stats.json=neuter.nie mam zdania}% osób nie ma w tej kwestii zdania. @@ -256,45 +259,55 @@ W dalszej części formularza pytałośmy też o powody nieużywania niestandard -Pierwszą obserwacją jest to, że popularność niemal każdej z opcji jest albo względnie stabilna, albo ma tendencję spadkową. -Jedynie rodzaj neutralny z roku na rok rośnie w siłę – od {json=spis-2021/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}% w pierwszej edycji, -do {json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}% w obecnej: dwukrotnie więcej! +Jednym z najciekawszych dla nas wyników piątej edycji Spisu jest to, że po raz pierwszy +**odsetek osób, które zadeklarowąły, że używają (bądź chcą używać) w mowie rodzaju neutralnego przekroczył 50%. +Tę opcję wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}% osób respondenckich** +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroups.rodzaj neutralny} p.p. w stosunku do zeszłego roku). +W przypadku pytania o język mówiony, to właśnie ten wskaźnik zmienił się najbadziej na przestrzeni lat. +Przypomnijmy, że w pierwszej edycji badania, w pytaniu o mowę rodzaj neutralny wybrało +{json=spis-2021/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}% osób respondenckich, +co oznacza ponad dwukrotny wzrost jego popularności na przestrzeni pięciu lat! {census_groups} {json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroups.unikanie form nacechowanych płciowo}% osób respondenckich -używa wobec siebie [form unikających deklarowania płci](/unikanie){optional}, +używa wobec siebie [form unikających nacechowania rodzajowego](/unikanie){optional}, ({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroups.unikanie form nacechowanych płciowo} p.p. w stosunku do zeszłego roku){/optional}. -{json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: binarne}% osób używa form binarnych (rodzaj męski i/lub żeński){optional} ({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroupsAggr.łącznie: binarne} p.p.){/optional}, -ale tylko {json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne}% _wyłącznie_ form binarnych{optional} ({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne} p.p.){/optional}. -{json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: binarne zamiennie}% osób zaznaczyło zarówno formy męskie i żeńskie{optional} ({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroupsAggr.łącznie: binarne zamiennie} p.p.){/optional}. +{json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroups.rodzaj męski}% {optional}({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroups.rodzaj męski} p.p.){/optional} zaznaczyło rodzaj męski, +a {json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroups.rodzaj żeński}% {optional}({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroups.rodzaj żeński} p.p.){/optional} - rodzaj żeński. +{json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: binarne zamiennie}% {optional}({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroupsAggr.łącznie: binarne zamiennie} p.p.){/optional} wybrało obie te opcje. -{json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: niebinarne}% osób używa form niebinarnych{optional} ({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroupsAggr.łącznie: niebinarne}){/optional}, -przy czym {json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne}% _wyłącznie_ form niebinarnych{optional} ({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne} p.p.){/optional}. +Łącznie, **form binarnych (męskich i/lub żeńskich) używa {json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: binarne}% {optional}({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroupsAggr.łącznie: binarne} p.p.){/optional} osób respondenckich**. +Jednocześnie, **jedynie {json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne}% {optional}({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne} p.p.){/optional} wybrało _wyłącznie_ te formy**. + +**Formy niebinarne (tj. inne niż męskie i żeńskie) wybrało {json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: niebinarne}% {optional}({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroupsAggr.łącznie: niebinarne}){/optional} osób respondenckich**, +przy czym **_wyłącznie_ form niebinarnych używa {json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne}% {optional}({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne} p.p.){/optional}osób**. {json=spis-2025/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: mnogie}% osób używa którejś z (lub kilku) form mnogich{optional} ({json=spis-2025/%group%/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroupsAggr.łącznie: mnogie} p.p.){/optional}. {/census_groups} -Popularność unikania form nacechowanych płciowo, która konsekwentnie malała od 2022 roku (w pierwszej edycji kwestionariusz nie uwzględniał tej opcji), -teraz jest trochę wyższa ({json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.unikanie form nacechowanych płciowo}%). -Konsekwentnie maleje procent osób używających *wyłącznie* form binarnych (czyli męskiej, żeńskiej lub obu). Jednocześnie, procent osób używających -*wyłącznie* form niebinarnych od początku badania wzrasta. Z kolei, łączna popularność form mnogich od pierwszej edycji maleje. +Popularność unikania form nacechowanych płciowo konsekwentnie malała od 2022 roku (kiedy to dodałośmy tę opcję do kwestionariusza). +W tej edycji po raz pierwszy nieznacznie wzrosła. -Dwa lata temu popularność rodzaju neutralnego w populacji ogólnej bardzo nieznacznie przekroczyła popularność jednej z normatywnych form – -wybierano go o 0,01 p.p. częściej niż rodzaj żeński. W tym roku przewaga ta jest _znacznie większa_ – -z rodzajem męskim ({json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj męski}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroups.rodzaj męski}) -i unikaniem zaznaczania rodzaju ({json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.unikanie form nacechowanych płciowo}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroups.unikanie form nacechowanych płciowo}) na czele, -na trzecim miejscu bezpiecznie ma się już rodzaj neutralny ({json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroups.rodzaj neutralny}), -podczas gdy rodzaj żeński pozostaje czwarty ({json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj żeński}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroups.rodzaj żeński}). +Konsekwentnie maleje procent osób używających _wyłącznie_ form binarnych (czyli męskiej, żeńskiej lub obu). Jednocześnie, procent osób używających +_wyłącznie_ form niebinarnych od początku badania wzrasta. -Rosnąca popularność rodzaju neutralnego zdaje się potwierdzać nasze przewidywania, że ma on największe szanse, -by stać się pewnym standardem (i np. trafić do podręczników do nauczania języka polskiego jako obcego). +Łączna popularność form mnogich od pierwszej edycji maleje. -Pozostałe niestandardowe formy są zdecydowanie mniej popularne, przy tendencji spadkowej. Najczęściej z nich używana liczba mnoga w rodzaju męskoosobowym -({json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.liczba mnoga, rodzaj męskoosobowy}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroups.liczba mnoga, rodzaj męskoosobowy}) -jest ponad trzykrotnie rzadsza niż rodzaj neutralny. +W 2023 roku rodzaj neutralny bardzo nieznacznie (o 0,01 p.p.) wyprzedził rodzaj żeński w pytaniu o mowę. W tym roku wyprzedza go już wyraźnie +- różnica wynosi 6,8 p.p. na korzyść rodzaju neutralnego. Rodzaj neutralny jest zatem trzecim najpopularniejszym wyborem po rodzaju męskim +i unikaniu nacechowania rodzajowego. Jego rosnąca popularność zdaje się potwierdzać nasze przewidywania, że ma on największe szanse +stać się pewnego rodzaju standardem „niebinarnej polszczyzny” (tak jak singular _they_ w języku angielskim) i na przykład znaleźć się +w podręcznikach do nauki języka polskiego jako obcego. Takie uzupełnienie treści podręczników do polskiego postulowała +na przykład Maria Magdalena Nowakowska ([2022](https://czasopisma.uni.lodz.pl/kpc/article/view/13570/15384)) w swoim artykule. + +Pozostałe niestandardowe formy są zdecydowanie mniej popularne. Najczęściej wybierano liczbę mnogą w rodzaju męskoosobowym; tę opcję zaznaczyło +{json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.liczba mnoga, rodzaj męskoosobowy}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroups.liczba mnoga, rodzaj męskoosobowy} p.p.) +osób respondenckich, ponad trzykrotnie mniej niż rodzaj neutralny. Dalej znalazły się neologiczne [dukaizmy](/onu) zwane też rodzajem postpłciowym +({json=spis-2025/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj postpłciowy}%), ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounGroups.rodzaj postpłciowy} p.p.) +oraz pozostałe formy mnogie. Jeśli spojrzeć na wyniki z podziałem na miejsce zamieszkania, rzucają się w oczy znaczne różnice. Osoby mieszkające za granicą rzadziej sięgają po rodzaj męski, żeński i postpłciowy niż te mieszkające w Polsce @@ -304,7 +317,7 @@ rzadziej sięgają po rodzaj męski, żeński i postpłciowy niż te mieszkając Nie zaskakuje to, że z form męskich chętniej korzystają osoby AFAB ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=pronounGroups.rodzaj męski}%) niż AMAB ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=pronounGroups.rodzaj męski}%). Co ciekawe, choć w poprzednim roku analogiczna dysproporcja w przypadku rodzaju żeńskiego i neutralnego była mniejsza, -teraz zauważamy bardziej znaczące różnice: form żeńskich {json=spis-2025/agab_f/stats.json=pronounGroups.rodzaj żeński}% osób AFAB i {json=spis-2025/agab_m/stats.json=pronounGroups.rodzaj żeński}% osób AMAB, +teraz zauważamy bardziej znaczące różnice: form żeńskich używa {json=spis-2025/agab_f/stats.json=pronounGroups.rodzaj żeński}% osób AFAB i {json=spis-2025/agab_m/stats.json=pronounGroups.rodzaj żeński}% osób AMAB, a form rodzaju neutralnego {json=spis-2025/agab_m/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}% osób AMAB vs. {json=spis-2025/agab_f/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}% u osób AFAB. Osoby AMAB chętniej też wybierają niestandardowe formy (z jednym wyjątkiem – męskoosobowych form mnogich). Wśród osób AMAB rodzaj neutralny jest najpopularniejszą opcją. Wśród osób AFAB jest to rodzaj męski. @@ -319,16 +332,16 @@ np. „byłam zmęczony”, „byłem zmęczone”, a także „zjadanie” upł {details=Dopiski} - przeplatanie (łącznie): 16 - - przeplatanie m/ż „byłam zmęczony/byłem zmęczona” (10) - - przeplatanie n/p „byłum zmęczone” (4) - - przeplatanie ż/n „byłam zmęczone” (1) - - “przeplatanie m/ż/n „byłam/byłem zmęczone” (1) + - r. męski i żeński - „byłam zmęczony/byłem zmęczona” (10) + - dukaizmy i r. neutrlany - „byłum zmęczone” (4) + - r. żeński i neutralny - „byłam zmęczone” (1) + - r. męski, żeński i neutralny „byłam/byłem zmęczone” (1) - „byłm zmęczon” (5) - „bylim zmęczeni” (3) - „byłæm zmęczonæ” (2) - „byłym zmęczony” (2) - liczba podwójna „byliwa zmęczenie/zmęczonaj” (1) -- końcówka -ach w czasownikach jak w śląskim „byłach zmęczono/zmęczony” (1) +- końcówka -ach w czasownikach jak w języku śląskim - „byłach zmęczono/zmęczony” (1) {/details} @@ -361,31 +374,36 @@ deklinacyjne identyczne z męskimi zastąpione są żeńskimi. Dostępne były t czy gwiazdki ([on\*/je\*](/on*)). Jak co roku, **formy „podstawowe” (np. „ono/jego” dla rodzaju neutralnego, „onu/jenu” dla dukaizmów) są zdecydowanie bardziej popularne** -**od tych alternatywnych.** Podobnie jak w zeszłym roku, wśród form korespondujących z rodzajem neutralnym najcześćiej wybierano -standardowe „[ono/jego](/ono)” ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.ono/jego}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ono/jego} p.p. w stosunku do zeszłego roku), -a na drugim i trzecim miejscu znalazły się neologiczne „[ono/jeno](/ono/jeno)” ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.ono/jeno}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ono/jeno} p.p.) +**od tych alternatywnych.** + +Wśród form korespondujących z rodzajem neutralnym najcześćiej wybierano +standardowe „[ono/jego](/ono)” ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.ono/jego}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ono/jego} p.p. w stosunku do zeszłego roku). +Dalej znalazły się neologiczne „[ono/jeno](/ono/jeno)” ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.ono/jeno}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ono/jeno} p.p.) i łączące formy rodzaju neutralnego z mnogimi „[ono/ich](/ono/ich)” ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.ono/ich}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ono/ich} p.p.). +Popularność form „[ono/jeno](/ono/jeno)” konsekwentnie rośnie od pierwszej edycji badania. Może to świadczyć o potrzebie wyraźnego oddzielenia form rodzaju neutralnego od +męskich (przypomnijmy, że „jego”, „jemu” czy „nim” to formy zależne zarówno zaimka „ono” jak i „on”; podobnie, formy przymiotnika są częściowo synkretyczne w rodzaju męskim i neutralnym) +i/lub o potrzebie rozróżnienia na formy rodzaju neutralnego używane w stosunku do ludzi i przedmiotów (taki zabieg stosuje np. Artur Łuksza w swoim przekładzie +powieści „[Wszystkiego co najlepsze](/blog/mason-deaver-wszystkiego-co-najlepsze)”, w której formy „[ono/jeno](/ono/jeno)” odnoszą się do niebinarnych postaci, a standardowy +rodzaj neutralny - do przedmiotów). + Wśród dukaizmów zdecydowanie najpopularniejszy jest paradygmat najbliższy temu, co znajdziemy w prozie Jacka Dukaja, czyli „[onu/jenu](/onu)” ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.onu/jenu}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.onu/jenu} p.p.); alternatywne „[onu/jejo](/onu/jejo)” ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.onu/jejo}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.onu/jejo} p.p.)i „[ne/nego](/ne)” ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.ne/nego}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ne/nego} p.p.)plasują się dużo niżej. + Z form mnogich najpopularniejsze są formy męskosoobowe ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.oni/ich}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.oni/ich} p.p.). Co ciekawe, za nimi plasują się zaproponowane przez nas (i używane np. w tekście tego raportu) neologiczne formy mnogie, czyli „[ona/ich](/ona/ich)” ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.ona/ich}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ona/ich} p.p.), a dopiero potem standardowe formy niemęskoosobowe ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.one/ich}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.one/ich} p.p.). -Wśród form graficznych wyraźnie dominują iksy ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.onx/jex}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.onx/jex} p.p.). -Zauważamy dwa ciekawe trendy na przestrzeni lat. Po pierwsze, formy „[ono/jeno](/ono/jeno)” z roku na rok zyskują na popularności, -sugerując, że obok potrzeby używania języka normatywnego (lub bliskiego normatywnemu), istnieje też sprzeczna z nią potrzeba -odróżnienia form neutralnych od form rodzaju męskiego w miejscach, gdzie normatywna gramatyka używa tożsamych form fleksyjnych, -a formy „ono/jeno” zdają się być złotym środkiem między normatywnością a odrębnością form. -Po drugie: choć popularność form „[onx/jenx](/onx/jenx)” była bardzo wysoka w 2022 roku ({json=spis-2022/general/stats.json=pronouns.onx/jex}%), -to stopniowo spada, wraz z innymi formami graficznymi. Sugeruje to, że społeczność odważniej sięga -po inne formy, a rzadziej ucieka się do zabiegów graficznych; może to też być związane z faktem, że formy te -sprawiają problemy czytnikom ekranowym, a społeczność troszczy się o dostępność. +Wśród form graficznych wyraźnie dominują [iksy](/onx) ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.onx/jex}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.onx/jex} p.p.). +Znacznie niżej znalazł się [splitting męskich i żeńskich form z ukośnikiem](/on/a) ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.on/a/jego/jej}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.on/a/jego/jej} p.p.), +a następnie [formy z gwiazdką](/on*/je*) ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.on*/je*}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.on*/je*} p.p.). +Dominacja iksów wśród form graficznych nie jest zaskakująca - w przeciwieństwie do znaków specjalnych są wygodnie dostępne z każdej klawiatury. -Przyglądając się odpowiedziom z podziałem na płeć przypisaną przy urodzeniu, napotykamy na ciekawy wynik: w obu grupach najpopularniejsze są męskie i żeńskie formy, -natomiast wśród osób AFAB rodzaj męski wygrywa zdecydowanie ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=pronouns.on/jego}%, {json=spis-2025/agab_f/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.on/jego} p.p. -vs. {json=spis-2025/agab_f/stats.json=pronouns.ona/jej}%, {json=spis-2025/agab_f/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ona/jej} p.p.), -podczas gdy osoby AMAB po raz pierwszy używają obu form równie często ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=pronouns.on/jego}%, {json=spis-2025/agab_m/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.on/jego} p.p. -vs. {json=spis-2025/agab_m/stats.json=pronouns.ona/jej}%, {json=spis-2025/agab_m/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ona/jej} p.p.) +Przyglądając się odpowiedziom z podziałem na płeć przypisaną przy urodzeniu, możemy zauważyć ciekawy wynik. +wśród osób AFAB rodzaj męski ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=pronouns.on/jego}%, {json=spis-2025/agab_f/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.on/jego} p.p.) +zdecydowanie wygrywa z żeńskim ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=pronouns.ona/jej}%, {json=spis-2025/agab_f/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ona/jej} p.p.) +Z kolei, osoby AMAB w tym roku wybierały obie formy równie często: +{json=spis-2025/agab_m/stats.json=pronouns.on/jego}% ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.on/jego} p.p.) dla rodzaju męskiego +i {json=spis-2025/agab_m/stats.json=pronouns.ona/jej}% ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ona/jej} p.p.) dla rodzaju żeńskiego. Ze względu na mnogość opcji, zgrupowałośmy ze sobą podobne zaimki, by lepiej widzieć trendy: @@ -405,14 +423,28 @@ Ze względu na mnogość opcji, zgrupowałośmy ze sobą podobne zaimki, by lepi -Podobnie jak w mowie, **w piśmie najpopularniejsze są formy męskie ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.on/jego}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.on/jego} p.p.).** -**W piśmie zachowała się też obecna w zeszłym roku przewaga rodzaju neutralnego nad żeńskim.** Przynajmniej jedną formę korespondującą z rodzajem neutralnym -wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=pronounsAggr.łącznie: neutralne}% osób respondenkich ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: neutralne} p.p.), -podczas gdy rodzaj żeński zaznaczyło {json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.ona/jej}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ona/jej} p.p.). -Podobnie jak w przypadku pytania o mowę, popularność form postpłciowych ({json=spis-2025/general/stats.json=pronounsAggr.łącznie: postpłciowe}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: postpłciowe} p.p.) spada od 2022 roku. +Podobnie jak w mowie, **w piśmie najpopularniejsze są formy męskie ({json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.on/jego}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.on/jego} p.p. w stosunku do zeszłego roku).** +Drugie miejsce zajmuje rodzaj neutralny. **Przynajmniej jedną formę korespondującą z rodzajem neutralnym wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=pronounsAggr.łącznie: neutralne}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: neutralne} p.p.) osób respondenckich. +Rodzaj żeński znalazł się na trzecim miejscu; tę opcję zaznaczyło {json=spis-2025/general/stats.json=pronouns.ona/jej}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronouns.ona/jej} p.p.) badanych. +Miejsce czwarte zajmują niewymawialne **formy graficzne, które łącznie wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=pronounsAggr.łącznie: graficzne}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: graficzne} p.p.)**. +Następnie, **formy mnogie, których łącznie używa {json=spis-2025/general/stats.json=pronounsAggr.łącznie: mnogie}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: mnogie} p.p.)** +i wreszcie **[formy postpłciowe/dukaizmy](/onu), które łącznie zaznaczyło {json=spis-2025/general/stats.json=pronounsAggr.łącznie: postpłciowe}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: postpłciowe} p.p.)**. + +Jednej lub obu form binarnych (męskiej i żeńskiej) używa w piśmie {json=spis-2025/general/stats.json=pronounsAggr.łącznie: binarne}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: binarne}) osób badanych, +o 5,9 p.p. mniej niż w mowie. Jednocześnie, _wyłącznie_ binarne formy w piśmie wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=pronounsAggr.łącznie: wyłącznie binarne}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: wyłącznie binarne}), +czyli o 5,2 p.p. więcej niż w mowie. + +Zwraca uwagę, że **od 2022 roku stopniowo spada łączna popularność form graficznych.** Widzimy też wyraźny trend spadkowy w przypadku konkretnych form. +Jeśli przyjmiemy, że użycie form graficznych jest swego rodzaju „ucieczką” od wybierania konkretnej/ych form/y rodzajowej/ych, ten trend może oznaczać, +że coraz więcej polskojęzycznych osób niebinarnych czuje się mocniej „osadzonych” w swoich wyborach językowych. Możemy to połączyć za faktem, że +lekko spadł odsetek osób wybierających odpowiedzi „żadna z proponowanych form mi nie odpowiada” i „jeszcze nie wiem, których form chcę używać” +w pytaniu o [powody nieużywania form niebinarnych](#powody-nieużywania-form-niebinarnych). Jednocześnie, warto zauważyć, że w tym roku po raz pierwszy +lekko _wzrósł_ odsetek osób wybierających unikanie nacechowania rodzajowego w pytaniu o mowę. Być może jest jeszcze jeden czynnik odpowiedzialny +za spadek popularności form graficznych, mianowicie kwestia ich czytelności. Mogą utrudniać czytanie tekstu, a w przypadku znaków specjalnych takich +jak „æ”, „_” także jego pisanie, zwłaszcza na klawiaturze telefonu. Podobnie jak w przypadku pytania o mowę, przy podziale na miejsce zamieszkania zwraca uwagę różnica w popularności form – -osoby mieszkające za granicą rzadziej sięgają po formy binarne, neutralne i graficzna, natomiast częściej po formy postpłciowe i mnogie. +osoby mieszkające za granicą rzadziej sięgają po formy binarne, rodzaj neutralny i formy graficzna, natomiast częściej po formy postpłciowe i mnogie. Tak jak w zeszłym roku, osoby AFAB częściej wybierały formy binarne, choć jednocześnie nieco rzadziej niż osoby AMAB decydowały się *wyłącznie* na te formy. Podobnie, osoby AFAB częściej wybierały formy mnogie i graficzne, a osoby AMAB częściej wybierały formy postpłciowe (czyli dukaizmy), @@ -421,11 +453,14 @@ a także – w odróżnieniu od poprzednich lat – formy korespondujące z rodz Przy podziale na grupy wiekowe widzimy, że osoby przed 25. rokiem życia częściej wybierają formy binarne, a jednocześnie rzadziej niż te starsze korzystają _tylko_ z nich. Częściej sięgają też po formy rodzaju neutralnego, formy mnogie, postpłciowe i graficzne. -**Tegoroczne wyniki pytania o komunikację pisemną zdają się sugerować łagodny zwrot w stronę standardu:** -o {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: binarne} p.p. wzrosła liczba osób, które wybrały -binarne formy, a o {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: wyłącznie binarne} p.p. – liczba osób, które wybrały _wyłącznie_ te formy. -Jednocześnie rośnie jednak też popularność form neutralnych ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: neutralne}). -Spadają formy nienormatywne. +**Tegoroczne wyniki pytania o komunikację pisemną zdają się sugerować łagodny zwrot w stronę standardu**: +wzrósł odsetek osób używających form binarnych ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: binarne} p.p.) +oraz osób korzystających _wyłącznie_ z tych form ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: wyłącznie binarne} p.p.). +Spadła łączna popularność form mnogich ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: mnogie} p.p.) +i graficznych ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: graficzne} p.p.). +**Z drugiej strony, łączna popularność form rodzaju neutralnego wzrosła ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: neutralne} p.p.).** +Pierwszy raz od początku badania obserwujemy też łagodny wzrost popularności form postpłciowych ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.pronounsAggr.łącznie: postpłciowe} p.p.). + {details=Dopiski} @@ -466,45 +501,60 @@ Spadają formy nienormatywne. -W tym roku **zdecydowanie najpopularniejszymi formami rzeczownikowymi są osobatywy** – po raz pierwszy przebijając maskulatywy! -Te pierwsze wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=nouns.osobatywy}% osób ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.nouns.osobatywy} p.p. w stosunku do zeszłego roku), -podczas gdy te drugie – {json=spis-2025/general/stats.json=nouns.maskulatywy}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.nouns.maskulatywy} p.p.). -Feminatywy stoją już wyraźnie niżej ({json=spis-2025/general/stats.json=nouns.feminatywy}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.nouns.feminatywy} p.p.). -Za nimi niemal równo [iksatywy](/iksatywy), czyli formy z końcówką -x (z założenia niewymawialne) ({json=spis-2025/general/stats.json=nouns.iksatywy}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.nouns.iksatywy} p.p.) -oraz neologiczne [neutratywy](/neutratywy), czyli osobowe rzeczowniki rodzaju neutralnego typu _autorze_, _czytelnicze_, _partnerze_ -({json=spis-2025/general/stats.json=nouns.neutratywy}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.nouns.neutratywy} p.p.). -Formy kompatybilne z rodzajem postpłciowym (t.j. dukaizmami) [dukatywy](/dukatywy) (np. _autoru_, _czytelniku_, _partneru_) - -{json=spis-2025/general/stats.json=nouns.dukatywy}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.nouns.dukatywy} p.p. +W tym roku **zdecydowanie najpopularniejszymi formami rzeczownikowymi są [osobatywy](/osobatywy) (złożenia typu _osoba autorska_ czy _osoba studencka), które wybrało +{json=spis-2025/general/stats.json=nouns.osobatywy}% osób respondenckich ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.nouns.osobatywy} p.p. w stosunku do zeszłego roku)**. +Jest to istotne z dwóch powodów. Po pierwsze, **od pierwszej edycji badania, żadna inna forma nie zanotowała tak wysokiego wyniku**. +I nie chodzi tu wyłącznie o pytanie nt. rzeczowników, ale o _wszystkie_ pytania dotyczące wyboru form używanych w języku polskim. +Innymi słowy, w żadnej innej kwesti osoby badane nigdy nie były tak zgodne. Po drugie, po czterech latania deptania maskulatywom po piętach (różnica 0,7-1,8 p.p.), +**w tym roku po raz pierwszy osobatywy wyprzedziły formy męskie** przewagą 6,1 p.p. -Popularność maskulatywów nie jest zbyt zaskakująca. W polszczyźnie ogólnej uznaje się je za formy generyczne, czyli mogące opisywać -osoby każdej płci. Wiele kobiet woli nazywać się *naukowcami* czy *psychologami* niż *naukowczyniami* lub *psycholożkami*, podobnie -mogą czuć niektóre osoby niebinarne. Znaczna cześć osób respondenckich to osoby z przypisaną przy urodzeniu płcią żeńską. -Określanie się maskulatywami może być dla nich względnie bezpiecznym sposobem -na dystansowanie się od językowych wykładników żeńskości. -Cieszy natomiast popularność osobatywów, które z założenia są formami niewskazującymi na płeć -– pokazuje to, że formy typu *osoba studencka* zaczynają dla wielu osób brzmieć coraz mniej obco i dziwnie. +Maskulatywy (czyli formy męskie) wybrało w tym roku {json=spis-2025/general/stats.json=nouns.maskulatywy}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.nouns.maskulatywy} p.p.) osób +respondenckich. Ich popularność jest od początku badnia mniej więcej stała. Po jednorazowym znaczącym spadku w 2022 roku, względnie stała pozostaje +też popularność feminatywów (form żeńskich), które w tym roku wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=nouns.feminatywy}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.nouns.feminatywy} p.p.) badanych. -Zarówno w przypadku iksatywów, jak i dukatywów, ich popularność konswekwentnie spada: -w 2022 roku wybrało je odpowiednio {json=spis-2022/general/stats.json=nouns.iksatywy}% i {json=spis-2022/general/stats.json=nouns.dukatywy}% osób -– podczas gdy teraz: {json=spis-2025/general/stats.json=nouns.iksatywy}% i {json=spis-2025/general/stats.json=nouns.dukatywy}%. +Popularność form męskich ani ich przewaga (razem z osobatywami) nad formami żeńskimi nas nie zaskakuje. +W polszyźnie ogólnej maskulatywy uznaje się za formy generyczne, czyli mogące odnosić się do osoby każdej płci. +Wiele kobiet woli nazywać się *naukowcami* czy *psychologami* niż *naukowczynami* czy *psycholożkami*. +W dodatku, wiele osób wciąż uznaje feminatywy za brzmiące „niepoważnie” lub „śmiesznie”. Dodatkowo, choć powszechność +użycia form żeńskich wzrasta, w niektórych przypadkach może nie być jasne, jak konkretny feminatyw utworzyć. +W przypadku naszego badnia, na niższą popularność feminatywów może mieć też wpływ przewaga osób AFAB w próbie. +Dla części z nich użycie maskulatywów może być względnie bezpiecznym (bo nie zwrającym uwagi) sposobem na zdystansowanie się +od językowych wyznaczników żeńskości. -Popularność neutratywów z roku na rok jest względnie stabilna, ale z trendem wzrostowym: od {json=spis-2021/general/stats.json=nouns.neutratywy}% w 2021 -do {json=spis-2025/general/stats.json=nouns.neutratywy}% obecnie. Wciąż jednak pozostaje względnie niska – być może dlatego, że ze wszystkich -niestandardowych form rzeczownikowych są one najmniej intuicyjne w tworzeniu. +Popularność zgodnych z rodzajem neutralnym [neutratywów](/neutratywy) (form typu _autorze_, _studencie_, _czytelnicze_) jest na przestrzeni lat względnie stała, +choć warto odnotować, że w **tym roku neutratywy zanotowały najwyższy wynik w historii badania: +{json=spis-2025/general/stats.json=nouns.neutratywy}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.nouns.neutratywy} p.p.)**. +Idzie to w parze z najwyższymi jak dotąd wynikami rodzaju neutralnego w pytaniu o [komunikację mówioną](#rodzaj-gramatyczny-używany-w-mowie) +i [pisemną](#zaimki-używane-w-piśmie). Wciąż jednak, neutratywy plasują się stosunkowo nisko, być może dlatego, +że ze wszystkich obecnych w kwesionariuszu form są najmniej intuicyjne w tworzeniu. + +Zgodne z neologicznym [rodzajem postpłciowym](/onu) (czyli dukaizmami) [dukatywy](/dukatywy) (np. _autoru_, _studentu_, _czytelniku_) +od pierwszej edycji badania plasują się na ostatnim miejscu, co koresponduje ze względnie niską popularnościa samego rodzaju postpłciowego. +W tym roku dukatywy wybrało jedynie {json=spis-2025/general/stats.json=nouns.dukatywy}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.nouns.dukatywy} p.p.) +osób respondenckich. W latach 2021-2024 popularność dukatywów konsekwentie spadała (porównując {json=spis-2021/general/stats.json=nouns.dukatywy}% z 2021 +i {json=spis-2024/general/stats.json=nouns.dukatywy}% z 2024 widzimy spadek niemal o połowę). W tym roku po raz pierwszy notujemy +jej minimalny (mieszący się w granicach błędu) wzrost. + +Konsekwentie spada za to popularność [iksatywów](/iksatywy), czyli z założenia niewymawialnych form z końcówką „-x” +typu _autorx_, _studentx_ zgodnych z innymi [formami wykrzystującymi znak iksa](/onx). Od czasu gdy, zainspirowane dopiskami +i komentarzami, dodałośmy tę opcję do formularza w 2022 roku, iksatywy plasują na czwartym miejscu: po formach (względnie) normatywnych - maskulatywach, +osobatywach i feminatywach, a przed neologizmami - neutratywami i dukatywami. W tym roku są wyjątkowo blisko neutratywów, +wyprzedzając je jedynie o 0,5 p.p. Być może w ustąpią im miejsca w kolejnych latach. Podział ze względu na miejsce zamieszkania ujawnia, że zagranica chętniej używa neutratywów i iksatywów, -podczas gdy podostałe formy są mniej popularne niż w Polsce. +podczas gdy podostałe formy są mniej popularne niż wśrod osób mieszkających w Polsce. Jeśli obejrzeć dane z podziałem na płeć przypisaną przy urodzeniu, największe rozbieżności dotyczą maskulatywów: wybiera je {json=spis-2025/agab_f/stats.json=nouns.maskulatywy}% osób AFAB i {json=spis-2025/agab_m/stats.json=nouns.maskulatywy}% osób AMAB. Ciut mniejsza jest różnica w stosunku do feminatywów: te stosuje {json=spis-2025/agab_f/stats.json=nouns.feminatywy}% osób AFAB i {json=spis-2025/agab_m/stats.json=nouns.feminatywy}% osób AMAB. Jak widać, formy męskie są popularniejsze wśród osób AFAB, a żeńskie – wśród osób AMAB, jednak ogólnie obie grupy częściej wybierają maskulatywy od feminatywów. Osoby AMAB chętniej tez sięgają po neologizmy, -zarówno neutratywy, jak i dukatywy. +zarówno neutratywy, jak i dukatywy. Różnica jest znaczna zwłaszcza w przypadku tych pierwszych: neutratywy wybrało +aż {json=spis-2025/agab_m/stats.json=nouns.neutratywy}% osób AMAB, w porównaniu do {json=spis-2025/agab_f/stats.json=nouns.feminatywy}% osób AFAB. Osoby przed 25. rokiem życie wyraźnie częściej niż starsze sięgają po maskulatywy ({json=spis-2025/younger/stats.json=nouns.maskulatywy}% -vs. {json=spis-2025/older/stats.json=nouns.maskulatywy}%) i nieco częściej po iksatywy. W przypadku wszystkich pozostałych form, -częściej zaznaczały je osoby z grupy starszej. +vs. {json=spis-2025/older/stats.json=nouns.maskulatywy}%). Nieco częściej po neutratywy, dukatywy i iksatywy. +Z kolei osoby 25+ nieco chętniej wybierają formy żeńskie i osobatywy. {details=Dopiski} @@ -535,48 +585,54 @@ częściej zaznaczały je osoby z grupy starszej. Tak jak we wszystkich poprzednich edycjach **zdecydowanie największy odsetek osób badanych zadeklarował, że chce by zwracać się do nich -na „ty” nawet w oficjalnych sytuacjach**. Odpowiedź tę wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.„per ty”}% osób -({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.„per ty”} p.p. w stosunku do zeszłego roku). +na „ty” nawet w oficjalnych sytuacjach. Odpowiedź tę wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.„per ty”}% osób +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.„per ty”} p.p. w stosunku do zeszłego roku)**. Jednocześnie jednak, tylko {json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.łącznie: wyłącznie ty}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.łącznie: wyłącznie ty}) wybrało _jedynie_ tę formę. -Niżej pod względem popularności plasują się normatywne formy grzecznościowe: -*pan* ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.pan}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.pan} p.p.), -*pani* ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.pani}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.pani} p.p.), -oraz *państwo* z uzgodnieniem w liczbie pojedynczej – „czy chce państwo...” -({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.państwo (l\\. poj\\.)}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.państwo (l\\. poj\\.)} p.p.) -i mnogiej – „czy chcą państwo…” ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.państwo (l\\. mn\\.)}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.państwo (l\\. mn\\.)} p.p.). -Warto jednak zauważyć, że dwie pierwsze formy z roku na rok tracą na popularności, -podczas gdy półnormatywne „państwo” jest dość stabilne. +Niżej, **w okolicach trzydziestu paru procent utrzymuje się popularność wszystkich form systemowych**: +standardowych *pan* ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.pan}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.pan} p.p.) +i *pani* ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.pani}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.pani} p.p.), +*państwo* z uzgodnieniem w liczbnie pojedynczej - „czy chce państwo...” ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.państwo (l\\. poj\\.)}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.państwo (l\\. poj\\.)} p.p.) +i mnogiej - „czy chcą państwo…” ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.państwo (l\\. mn\\.)}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.państwo (l\\. mn\\.)} p.p.), +a także dialektalnego/archaicznego mówienia na „wy” ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.„per wy”}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.„per wy”} p.p.). -Na podobnym poziomie utrzymuje się opcja zwracania się „per wy”; tę wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.„per wy”}% -osób ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.„per wy”} p.p.). +Warto tu zwrócić uwagę, że **w tym roku wśród form systemowych największą popularnością cieszy się *państwo* z mnogim uzgodnieniem**. +Ponadto, obie wersje formy *państwo* utrzymują się na względnie stałym poziomie popularności na przestrzeni lat, podczas gdy +w przypadku *pan* i *pani* widzimy tendencję spadkową. Co ciekawe, po wyraźnym spadku w drugiej edycji, popularność mówienia na „wy” +konsekwentnie rośnie. Urzymująca się stale względna popularność tej formy może zaskakiwać. Choć w pozostałych językach słowiańskich +standardowa forma grzecznościowa, w polszczyźnie pojawia się jedynie w dialektach. Dla większości osób polskojęzycznych brzmi +archaicznie i/lub budzi skojarzenia językiem PRL-owskiej biurokracji. Niemniej - na przekór tym skojarzeniom - blisko jedna trzecia +osób respondenckich w naszym badaniu konsekwentnie wybiera zwracanie się do nich na „wy” jako co najmniej akceptowalne. -Formy neologiczne nie cieszą się wielką popularnością, a jeśli spojrzeć na wyniki ze wszystkich czterech edycji, okazuje się, że -ich popularność stopniowo spada od 2021 roku. W tym roku formę *pań* wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.pań}% -osób badanych ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.pań} p.p.), a *panu* – -{json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.panu}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.panu} p.p.). -Dostępne po raz drugi *pano* radzi sobie podobnie – tę opcję wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.pano}% -({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.pano} p.p.) badanych osób. -Warto tu zwrócić uwagę, jak istotny wpływ na popularność danej opcji może mieć jej obecność w formularzu. W 2022 roku *pano* pojawiło się -w dopiskach 5 razy, w 2023 roku – 12 razy. Gdy trafiło do formularza, wybrało je już 145 osób. +**Na podobnym poziomie popularności utrzymuje się forma *osoba*, którą wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.osoba}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.osoba} p.p.) osób respondenckich.** +Opcję tę dodałośmy do formularza w zeszłym roku, wcześniej pojawiała się w dopiskach (w 2022 roku 3 razy, a w 2023 - 9 razy). +Jej popularność po dodaniu do formularza może świadczyć, że choć dla wielu osób niebinarnych nie była oczywistym rozwiązaniem, +to widząc je, stwierdziły, że im odpowiada. Nie można też jednak zapominać, że zwroty w rodzaju „niech osoba wypełni ankietę”, +„niech osoba wejdzie” albo „czy chce osoba usiąść?” moga być odbierane jako chłodne, a nawet agresywne i lekceważące. +Wprowadzenie zwrotów per *osoba* do powszechnego użytku wymagałoby rozbrojenia tych skojarzeń. + +**Najmniejszą popularnością cieszą się neologiczne formy grzecznościowe**: +*pań* ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.pań}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.pań} p.p.), +*panu* ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.panu}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.panu} p.p.) +i *pano* ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.pano}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.pano} p.p.). + +W tym roku dodałośmy do formularza dwie nowe odpowiedzi: używanie formy *człowiek* jako zwrotu grzecznościowego oraz posługiwanie +się tytułem zawodowym/naukowym zamiast standardowych (lub niestandardowych) zwrotów grzecznościowych. +O ile forma *człowiek* nie była popularną odpowiedzią - z wynikiem {json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.człowiek}% +plasuje się obok neologizmów - to blisko co piąta osoba ({json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.(tytuł naukowy/zawodowy)}) +zadeklarowała, że odpowiada jej posługiwanie się tytułem. -Wciąż wysoko jest dostępna po raz drugi *osoba*. Tę opcję wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=honorifics.osoba}% -({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.honorifics.osoba} p.p.) badanych – podobnie do najpopularniejszych opcji (z wyjątkiem „na ty”). -*Osoba* również pojawiała się w dopiskach w poprzednich edycjach, w 2022 roku 3 razy, a w 2023 – 9 razy; ponad stukrotny wzrost -popularności po dodaniu tej opcji do formularza (w tym roku wybrały ją 922 osoby) jest więc uderzający. Może to oznaczać, że choć -dla wielu osób niebinarnych nie było to oczywiste rozwiązanie, to widząc je, stwierdziły, że im odpowiada. Nie można też jednak -nie wspomnieć, że zwroty w rodzaju „niech osoba wypełni ankietę” albo „czy chciałaby osoba usiąść?” mogą być odbierane -jako chłodne a nawet agresywne i niegrzeczne. Wprowadzenie zwracania się per „osoba” do powszechnego użytku wymagałoby rozbrojenia -tych skojarzeń. {details=Dopiski} +- \[Imię\] (7) - „towarzysz” (5) -- „kamrat” (1) - „panio” („czy chciałoby panio…”) (3) - „panx” (2) - „osoba” w drugiej osobie („czy chciałabyś, osobo, …”) (2) +- „kamrat” (1) - „pa” („czy chciałoby pa …”) (1) - „Panna” (1) - feminatywy w drugiej osobie („czy chciałabyś, pacjentko…”) (1) @@ -586,7 +642,6 @@ tych skojarzeń. - „Homo Sapiens” (1) - Liczba podwójna „ona” („czy chciałeby ona…”) (1) - „pane” (1) -- \[Imię\] (7) {/details} @@ -668,8 +723,8 @@ użycie pojedynczych rzeczowników i pojedynczych czasowników w niektórych mie uniknąć nieporozumień i sugestii, że mowa jest o kilku osobach, a nie jednej. Można w tym miejscu odnieść się do występującego w niektórych dialektach polszczyzny użyciu męskoosobowych form mnogich -jako grzecznościowych (tzw. *pluralis maiestatis*, por. Dubisz i in. 1995: 96). *Pluralis maiestatis* również -korzysta z pojedynczych form rzeczowników (np. „nasi dziadek przyszli”), ale czasowniki i przymiotniki +jako grzecznościowych (tzw. *pluralis maiestatis*, por. [Dubisz i in. 1995](https://books.google.pl/books/about/Dialekty_i_gwary_polskie.html?id=WD9iAAAAMAAJ): 96). +*Pluralis maiestatis* również korzysta z pojedynczych form rzeczowników (np. „nasi dziadek przyszli”), ale czasowniki i przymiotniki pozostają zawsze w liczbie mnogiej (np. „usiądźcie, mamo”). Zatem korzystanie z pojedynczych form czasowników (czy przymiotników) w niektórych sytuacjach byłoby czymś w polszczyźnie nowym. @@ -691,41 +746,73 @@ pozostają zawsze w liczbie mnogiej (np. „usiądźcie, mamo”). Zatem korzyst -**Od pierwszej edycji Spisu największą popularnością cieszy się zaimek *they*,** który w języku angielskim zyskał już miano -niejako „domyślnego” zaimka dla osób niebinarnych (choć, jak wskazują wyniki badania [Gender Census](https://www.gendercensus.com), -nie jest on akceptowany przez wszystkie z nich). Może on przybierać dwie formy zwrotne – tradycyjne *themselves* i mniej standardowe -*themself*. Zdecydowanie bardziej popularny jest ten drugi wariant: *they/themself* wybrało w tym roku +Od pierwszej edycji *Spisu* pytamy osoby respondenckie o zaimki trzeciej osoby, którymi chcą być określane w języku angielskim. +Choć zaimki nie są jedynym nacechowanym rodzajowo elementem angielszczyzny, zdecydowanie są tym najbardziej widocznym i najszerzej dyskutowanym +(dyskurs nt. zaimków przeniknął też do Polski, co widać choćby w nazwie naszego serwisu - *Zaimki.pl*). +Szczegółowo wyborom językowyn anglojęzycznych osób niebinarnych przygląda się rozpoczęte w 2013 roku cykliczne badanie +*[Gender Census](https://www.gendercensus.com)*, które stanowiło dla nas główną inspirację. W [edycji z 2024 roku](https://www.gendercensus.com/results/2024-worldwide) +wzięło udział aż 48 645 osób respondenckich z całego świata! Osoby zainteresowane niebinarną angielszczyzną serdecznie zapraszamy do zapoznania się z wynikami. + +Zaimek *they* zyskał już miano niejako „domyślnego” zaimka dla osób niebinarnych, chociaż - jak wskazują i nasz *Spis*, i +*Gender Census* - nie jest on akceptowany przez wszystkie z nich. Niemniej, w obu badaniach **_they_ cieszy się największą popularnością**. +Może on przyjmowac dwie formy zwrotne - tradycyjne *themselves* i mniej standardowe *themself*. W *Spisie* zdecydowanie +bardziej popularny jest ten drugi wariant: *they/themself* wybrało w tym roku {json=spis-2025/general/stats.json=english.they/them/themself}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.they/them/themself} p.p. -w stosunku do zeszłego roku), a *they/themselves* – {json=spis-2025/general/stats.json=english.they/them/themselves}% -({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.they/them/themselves}% p.p.). +w stosunku do zeszłego roku) osób badanych, a *they/themselves* – {json=spis-2025/general/stats.json=english.they/them/themselves}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.they/them/themselves} p.p.). **Łącznie, przynajmniej jedną wersję *they* wybrało aż {json=spis-2025/general/stats.json=english.łącznie: they}%** -**({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.łącznie: they}%).** Jest to najwyższa wartość procentowa nie tylko -w pytaniu o angielskie zaimki, ale we wszystkich pytaniach Spisu – w żadnej innej kwestii osoby respondenckie nie były aż tak zgodne. -Jest to też zgodność zdecydowanie wyższa niż w samym Gender Census: [w 2024 roku](https://www.gendercensus.com/results/2024-worldwide-summary/) -tam „jedynie” 75.5% osób badanych wskazało że używa „they/them”. Sugeruje to, że w porównaniu do ogółu osób anglojęzycznych, -osoby polskojęzyczne znające angielski chętniej trzymają się form normatywnych – być może ze względu na bardziej -preksryptywną edukację językową, być może po prostu dlatego, że czują, że w obcym języku grzebać nie wypada? +**({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.łącznie: they}%).** Podobnie jak w poprzednich edycjach *Spisu*, +w żadnej innej kwestii osoby respondenckie nie są aż tak zgodne. Ich zgodność zdaje się też przewyższać tę +w ogóle anglojęzycznej niebinarnej społeczności - w [2004 roku](https://www.gendercensus.com/results/2024-worldwide/#pronouns) +zaimek *they* wybrało „jedynie” 75,5% osób respondenckich *Gender Census*. +Ta różnica sugeruje, że osoby polskojęzyczne mocniej wpisują się w „trendy niebinarnego języka”, mówiąc po angielsku. +Być może w języku obcym mają mniej odwagi do eksperymentów. -Dalej znalazły się standardowe *he* ({json=spis-2025/general/stats.json=english.he/him}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.he/him} p.p.) -i *she* ({json=spis-2025/general/stats.json=english.she/her}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.she/her} p.p.). +Dalej znalazły się standardowe **_he_ ({json=spis-2025/general/stats.json=english.he/him}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.he/him} p.p.) +i *she* ({json=spis-2025/general/stats.json=english.she/her}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.she/her} p.p.)**. +Są to wyniki bardzo podobne do tych z zeszłorocznego *Gender Census*, gdzie *he* wybrało 42% osób, a *she* - 36%. +Przewaga *he* and *she* utrzymuje się w *Spisie* od pierwszej edycji, natomiast w *Gender Census* pojawiła się w 2018 roku +(wcześniej to *she* wybierano częśćiej). -Kolejną pozycję zajął zaimek *it* ({json=spis-2025/general/stats.json=english.it/its}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.it/its} p.p.). -Choć jego popularność w Spisie stopniowo spada od 2022 roku, taki wynik wciąż może zaskakiwać. Wielu osobom może kojarzyć się dehuminazująco, -dlatego należy używać go wyłącznie w odniesieniu do osób, które wyraźnie sobie tego życzą. +Zaimek **_it_ wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=english.it/its}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.it/its} p.p.) osób badanych**. +Mimo minimalnego wzrostu w stosunku do zeszłorcznego wyniku, **od 2022 roku popularność *it* ma w naszym badaniu wyraźną tendecję spadkową** +(z kolei w *Gender Census* nieprzerwanie rośnie od 2020). Z jednej strony, popularność *it* jako taka może zaskakiwać, z drugiej - można by +oczekiwać, że przez skojarzenie z rodzajem neutralnym osoby polskojęzyczne będą sięgać po tę formę częściej niż ogół osób niebinarnych. +Wielu osobom *it* może kojarzyć się dehuminazująco, dlatego podkreślamy, że należy używać +tej formy wyłącznie w odniesieniu do osób, które wyraźnie sobie tego życzą. Od 2023 roku, popularność *it* w Spisie nieznacznie przewyższa łączną popularność neozaimków. -Popularność *it* przewyższa popularność wszystkich neozaimków. Najczęściej wybieranym od pierwszej edycji pozostaje *xe/xem* -({json=spis-2025/general/stats.json=english.xe/xem}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.xe/xem} p.p.). -Łącznie przynajmniej jeden neozaimek wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=english.łącznie: neozaimki}% osób badanych -({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.łącznie: neozaimki} p.p.). -Zarówno popularność *xe/xem*, jak i neozaimków jako takich spada. +*Neozaimkami* (ang. *neopronouns*) nazywamy neologiczne alternatywy dla systemowych zaimków trzeciej osoby (czyli wymienionych wyżej +*he*, *she*, *it* i *they*). Choć wiele osób zakłada, że są w języku angielskim nowością, ich historia sięga aż połowy XIX wieku +(zob. np. [Baron 2020](https://books.google.pl/books/about/What_s_Your_Pronoun_Beyond_He_and_She.html?id=SCqfDwAAQBAJ&redir_esc=y)). +Angielskie zaimki osobowe posiadają pięć różnych form: mianownikową (*they*), zależną (*them*), dwie dzierżawcze (*their*, *theirs*) +i zwrotną (*themself*), ale ponieważ traktujemy pytanie o angielskie zaimki jako poboczne, dla uproszczenia uwzględniamy +tylko dwie pierwsze formy, pytając o neozaimki. -Jedynie {json=spis-2025/general/stats.json=english.nie znam/nie używam angielskiego}% (+0.3 p.p.) osób odpowiedziało, że nie zna lub nie używa angielskiego. +W tym roku **przynajmniej jeden neozaimek wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=english.łącznie: neozaimki}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.łącznie: neozaimki} p.p.) osób respondenckich**. +Najpopularniejszym z nich nieprzerwanie pozostaje *xe/xem* +({json=spis-2025/general/stats.json=english.xe/xem}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.xe/xem} p.p.), +które od 2016 roku jest też najpopularniejszym neozaimkiem w *Gender Census*. +Podobnie jak w zeszłorocznej edycji *Spisu*, na miejscach drugim i trzecim znalazły się odpowiednio +*fae/faer* ({json=spis-2025/general/stats.json=english.fae/faer}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.fae/faer} p.p.) +i *ze/zir* ({json=spis-2025/general/stats.json=english.ze/zir}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.english.ze/zir} p.p.). +Mimo wzrostu o 0,1 p.p. w stosunku do zeszłorocznej edycji, **od 2022 roku łączna popularność neozaimków wykazuje tendencję spadkową**. -Wśród osób mieszkających za granicą jeszcze wyższa jest ogólna popularność *they* – ten zaimek wybrało aż -{json=spis-2025/location_abroad/stats.json=english.łącznie: they}% z nich. -Jak można się spodziewać, osoby AFAB chętniej sięgają po zaimek *he* niż osoby AMAB, z kolei osoby AMAB częściej od osób AFAB wybierają *she*. -Osoby AFAB chętniej też używają *they*, jak i neozaimków. +{json=spis-2025/general/stats.json=english.nie mam preferencji po angielsku}% podało, że nie ma preferencji co do angielskich zaimków, +a 3% - że w ogóle [nie chce być określane trzecioosobowymi zaimkami](https://en.pronouns.page/no-pronouns) +(w takiej sytuacji można zastosować np. imię lub rzeczownik). Obie te pojawiły się w formularzu po raz pierwszy w tym roku. + +{json=spis-2025/general/stats.json=english.nie znam/nie używam angielskiego}% (+0,3 p.p.) osób podało, że nie zna/nie używa języka angielskiego. + +Wśród osób mieszkających za granicą jeszcze wyższa jest ogólna popularność *they* – formę tę wybrało aż +{json=spis-2025/location_abroad/stats.json=english.łącznie: they}% z nich, w porównianiu do +{json=spis-2025/location_poland/stats.json=english.łącznie: they}% wśród osób mieszkających w Polsce. + +Jak można się spodziewać, po zaimek *he* chętniej sięgają osoby AFAB ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=english.he}%) +niż AMAB ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=english.he}%). W przypadku formy *she* sytuacja jest odwrotna: +osoby AFAB zaznaczały ją rzadziej ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=english.she}%) niż osoby AMAB ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=english.she}%). +Osoby AFAB chętniej też wybierają *they* oraz neozaimki. W przypadku podziału na grupy wiekowe, największa dysproporcja dotyczy zaimka *it* – jest akceptowalny dla {json=spis-2025/older/stats.json=english.it/its}% osób 25+ i niemal trzykrotnie większej grupy @@ -735,31 +822,31 @@ osób przed 25. rokiem życia ({json=spis-2025/younger/stats.json=english.it/its - he/they (7) - she/they (5) +- he/she/they (4) - xe/hir (2) - xey/xem (2) -- he/she/they (4) -- vamp/vamps -- bat/bats -- inne neozaimki -- frog/frogs -- xe/xir - ae/aer -- fie/flame/fire/fires/fireself -- ne/nem/nyr/nyrs/nemself -- doll/dolls +- bat/bats +- bee/bees/beeself - bun/buns/bunself +- doll/dolls +- fie/flame/fire/fires/fireself +- frog/frogs +- „inne neozaimki” +- meow/meows +- ne/nem/nyr/nyrs/nemself +- no/nem - shey/shem - star/stars +- uh/uhm +- vamp/vamps +- vi/vis - void/voids - xe/xer -- vi/vis -- no/nem -- ze/zer -- uh/uhm +- xe/xir - zap/zaps -- meow/meows +- ze/zer - zey/zem -- bee/bees/beeself {/details} @@ -767,8 +854,9 @@ osób przed 25. rokiem życia ({json=spis-2025/younger/stats.json=english.it/its ### Powody nieużywania form niebinarnych -W Spisie pytamy osoby respondenckie o to, jak *chcą* mówić o sobie i jak *chcą* być określane, nawet jeśli nie (zawsze) jest to możliwe. -Pytamy też, co sprawia, że nie używają na co dzień niestandardowych form rodzajowych. +W *Spisie* pytamy osoby respondenckie o to, jak *chcą* mówić o sobie i jak *chcą* być określane, nawet jeśli nie (zawsze) jest to możliwe. +Od 2022 roku pytamy też, co sprawia, że nie używają na co dzień niestandardowych form rodzajowych. W tym pytaniu można wybrać +wiele odpowiedzi, zatem wyniki nie sumują się do 100%. Blisko jedna czwarta badanych – {json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.nie chcę, pasują mi normatywne, binarne formy}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.nie chcę, pasują mi normatywne, binarne formy} p.p. w stosunku do zeszłego roku) @@ -777,45 +865,67 @@ Za to jedynie **{json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.nic, używam takich **zgłosiło, że używa form niestandardowych bez przeszkód.** **Najczęściej podawaną przyczyną nieużywania form „niebinarnych” była niechęć do tłumaczenia innym tematu i ściągania uwagi na swoją płeć;** -**tak odpowiedziała ponad połowa badanych – {json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.męczy mnie tłumaczenie tematu, nie chcę ściągać uwagi na temat mojej płci}%.** +**tak odpowiedziała ponad połowa badanych – {json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.męczy mnie tłumaczenie tematu, nie chcę ściągać uwagi na temat mojej płci}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.męczy mnie tłumaczenie tematu, nie chcę ściągać uwagi na temat mojej płci} p.p.).** Drugim najczęstszym powodem był strach przed trans- lub enbyfobią – tak odpowiedziało {json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.strach przed transfobią/enbyfobią}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.strach przed transfobią/enbyfobią} p.p.). +Strach przed dyskryminacją zawsze znajdował się w czołówce powodów nieużywania niestandardowych form językowych, choć jednocześnie odsetek osób +udzielających tej odpowiedzi stopniowo spadał. W tym roku po raz pierwszy zanotował wzrost -Wysoko ({json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.nie chcę innym sprawiać problemów, robić zamieszania}%) plasuje się też odpowiedź -„nie chcę sprawiać innym problemów, robić zamieszania”. Istotność tego powodu oraz fakt, że najczęściej podawanym powodem jest niechęć -do ściągania uwagi na swoją płeć wskazują, że **popularne wyobrażenie o „roszczeniowych osobach niebinarnych”, które „agresywnie domagają się”** -**używania konkretnego języka jest błędne.** +Na trzecim miejscu znalazła się odpowiedź „nie chcę sprawiać innym problemów, robić zamieszania”, którą wybrało +{json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.nie chcę innym sprawiać problemów, robić zamieszania}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.nie chcę innym sprawiać problemów, robić zamieszania} p.p.) badanych. +Odopowiedź tę dodałośmy do formularza w zeszłym roku i ponownie podkreślamy, że jej popularność wskazuje, iż +**popularne wyobrażenie o „roszczeniowych osobach niebinarnych”, które na złość otoczeniu domagają się używania +„dziwnego języka” to mit.** -Jedna trzecia badanych osób ({json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.strach przed stygmatyzacją z powodu „niepoprawnego” języka}%, -{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.strach przed stygmatyzacją z powodu „niepoprawnego” języka}) -podała, że korzystanie z niestandardowych form utrudnia jej strach przed stygmatyzacją z powodu „niepoprawnego języka”, -a jedna czwarta ({json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.nie chcę być odebranx jako nieprofesjonalnx, boję się wyśmiania}%) – że -boi się wyśmiania i bycia potraktowaną jako nieprofesjonalna. -Pierwsza z tych odpowiedzi dostępna jest w formularzu od 2022 roku i konsekwentie zaznacza ją coraz mnie osób, co bardzo nas cieszy. -Niestety, tego typu obawy nie są całkiem nieuzasadnione. -Jak pokazują badania ([Hansen i Żółtak 2022](https://link.springer.com/article/10.1007/s10508-021-02234-y); -[Puchała i Hansen 2024](https://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2Fsgd0000709)) Polki i Polacy faktycznie mają tendencję do negatywnego oceniania -niestandardowych form rodzajowych i osób, które z nich korzystają (np. postrzegają je jako mniej kompetentne, a ich język jako mnie zrozumiały). -Jednocześnie, Puchała i Hansen ([2024](https://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2Fsgd0000709)) -wskazują, że tendencja ta jest słabsza u osób, które już wczesniej zetknęły się z takim językiem. A zatem jego promowanie – i po prostu używanie – ma szansę stopniowo -zmniejszać negatywny odbiór społeczny. +**Ponad jednej trzeciej badanych korzystanie z niestandardowych form utrudnia strach przed stygmatyzacją z powodu +używania „niepoprawnego” języka - tak odpowiedziało {json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.strach przed stygmatyzacją z powodu „niepoprawnego” języka}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.strach przed stygmatyzacją z powodu „niepoprawnego” języka} p.p.) z nich.** +Ten wskaźnik od pierwszej edycji maleje, co bardzo nas cieszy. Sugeruje to bowiem, że z jednej strony osoby niebinarne czują +się pewniej, a z drugiej - że społeczna świadomość na temat niebinarności (i niebinarnej polszczyzny) rośnie. +W zeszłym roku dodałośmy do formularza odpowiedź „nie chcę być odebranx jako nieprofesjonalnx, boję się wyśmiania”, +którą wtedy - i teraz - zaznaczyła jedna czwarta osób respondenckich +({json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.nie chcę być odebranx jako nieprofesjonalnx, boję się wyśmiania}%, +{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.nie chcę być odebranx jako nieprofesjonalnx, boję się wyśmiania} p.p.). +Podobnie jak w zeszłorocznym raporcie, przywołujemy w tym miejscu badania +Hansen i Żółtak ([2022](https://link.springer.com/article/10.1007/s10508-021-02234-y)) +oraz Puchały i Hansen ([2024](https://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2Fsgd0000709))), +które wskazują, że Polki i Polacy faktycznie mają tendencję do oceniania osób używających niestandardowych form rodzajowych +jako m.in. mniej kompetentnych, ale jednocześnie - że tendencja ta jest słabsza u osób, które się już z takimi formami spotkały. +Zatem, **promowanie i używanie niestandardowego języka może stopniowo zmniejszac jego negatywny odbiór społeczny.** -Aż jedna czwarta osób respondenckich ({json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.ciężko mi się przyzwyczaić}%, -{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.ciężko mi się przyzwyczaić} p.p.) -zgłosiła, że im samym trudno się przyzwyczaić do używania niestandardowych form, -z kolei {json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.problemy z opanowaniem gramatyki tych form}% jako problem podało -problemy z opanowaniem gramatyki tych form. Trudności z przywyczajeniem się do „niebinarnego” języka w odniesieniu do samych siebie od 2022 roku -stopniow zgłasza coraz mniej osób. +{json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.ciężko mi się przyzwyczaić}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.ciężko mi się przyzwyczaić} p.p.) +osób respondenckich zgłosiła, że im samym ciężko się przyzwyczaić do niestandardowych form. +Odsetek osób wybierających tę odpowiedź konsekwentnie spada od 2022 roku. +Od zeszłego roku można też wybrać „trudności z opanowaniem gramatyki \[niebinarnych\] form” +jak powód ich nieużywania. W tej edycji odpowiedziało tak +{json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.problemy z opanowaniem gramatyki tych form}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.problemy z opanowaniem gramatyki tych form} p.p.) badanych. +Widzimy zatem, że **stopniowo coraz mniej osób ma techniczne trudności w używaniu niestandardowej gramatyki +w odniesieniu do samych siebie**. -Jednocześnie, blisko jedna czwarta badanych ({json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.poczucie osamotnienia w używaniu nienormatywnych form}%) -zgłasza poczucie osamotnienia w używaniu nienormatywnych form, a -{json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.osoby z mojego otoczenia i tak by ich nie używały}% ma przeświadczenie, że osoby z ich otoczenia -i tak by takich form nie używały. +Jednocześnie, tak jak rok temu, **blisko jedna czwarta badanych +({json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.poczucie osamotnienia w używaniu nienormatywnych form}%, +{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.poczucie osamotnienia w używaniu nienormatywnych form} p.p.) +zgłosiła poczucie osamotnienia w używaniu nienormatywnych form**, a +{json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.osoby z mojego otoczenia i tak by ich nie używały}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.osoby z mojego otoczenia i tak by ich nie używały} p.p.) +- poczucie, że osoby z ich otoczenia i tak by ich nie używały. -Wreszcie, {json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.nie jestem wyoutowanx}% jako powód podało fakt, że nie jest wyoutowane, -{json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.jeszcze nie wiem, których form chcę używać}% jeszcze nie jest pewne, których form chce używać, -a {json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.żadna z proponowanych form mi nie odpowiada}% czuje, że żadna z zaproponownaych form -nie jest odpowiednia. +{json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.nie jestem wyoutowanx}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.nie jestem wyoutowanx} p.p.) +jak powód nieużywania niestandardowych form wybrało odpowiedź „nie jestem wyoutowanx”. +Jest to niemal dokładnie tyle samo, co w zeszłym roku, ale przypomnijmy, że kiedy dodałośmy tę odpowiedź +do formularza w 2023 roku, wybrało ją aż {json=spis-2023/general/stats.json=obstacles.nie jestem wyoutowanx}% osób respondenckich. + +{json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.jeszcze nie wiem, których form chcę używać}% +(({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.jeszcze nie wiem, których form chcę używać} p.p.) +osób odpowiedziało, że jeszcze nie wie, jakich form chce używać, a +{json=spis-2025/general/stats.json=obstacles.żadna z proponowanych form mi nie odpowiada}% +(({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.obstacles.żadna z proponowanych form mi nie odpowiada} p.p.) +- że żadna z zaproponowanych form im nie odpowiada. {details=Dopiski} @@ -864,34 +974,42 @@ uwagi na swoją płeć, a także częściej czują, że żadna z niestandardowyc ### Powody wyboru form -Od drugiej edycji badnia pytamy osoby respondenckie, co sprawiło, że odpowiadają im takie, a nie inne formy. -W pytaniu można było zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź, dlatego wyniki nie sumują się do 100%. +Od 2022 roku pytamy równiez o to, dlaczego osobom respondenckich odpowiadają takie, a nie inne formy rodzajowe. +Podobnie jak pytanie o nieużywanie form niestandardowych, to pytanie pozwala na wybór wielu odpowiedzi, zatem wyniki nie sumują się do 100%. -**Najczęściej wybieraną odpowiedzią była ta najbardziej ogólna – decydował „komfort, poczucie dopasowania, vibe” danej formy.** -Tę odpowiedź zaznaczyło aż {json=spis-2025/general/stats.json=reasons.komfort, poczucie dopasowania, vibe}% osób. -Na „estetykę i brzmienie” danej formy powołało się {json=spis-2025/general/stats.json=reasons.estetyka, brzmienie}%. -Drugim co do popularności powodem była łatwość użycia danej formy – opcję tę zaznaczyła ponad połowa osób respondenckich -({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.łatwość użycia}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.łatwość użycia} p.p.). -Trzecia była euforia płciowa, którą osobom daje używanie wybranych form – -tak odpowiedziało {json=spis-2025/general/stats.json=reasons.używanie tych form daje mi euforię płciową}% -({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.używanie tych form daje mi euforię płciową}% p.p.) badanych. -Aż {json=spis-2025/general/stats.json=reasons.przyzwyczajenie}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.przyzwyczajenie} p.p.) -kierowało się przyzwyczajeniem do używanych form. +Zainspirowane licznymi dopiskami, w poprzedniej edycji znancznie rozszerzyłośmy kafaterię odpowiedzi i - podobnie +jak rok temu - to właśnie nowododane opcje cieszą się największą popularnością. -Dużo niżej znalazły się „presja otoczenia” ({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.presja otoczenia}%, -{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.presja otoczenia} p.p.) -i „popularność danej formy” ({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.popularność danej formy}%, -{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.popularność danej formy} p.p.). -Podobnie często osoby deklarowały, że zainspirowały się osobą ze swojego otoczenia; tę opcję wybrało -{json=spis-2025/general/stats.json=reasons.inspiracja osobą z mojego otoczenia}% -({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.inspiracja osobą z mojego otoczenia}% p.p.) badanych. +**Wyraźnie dominują przyczyny „wewnętrzne”, a najmocniej ta najogólniej pojęta: +„komfort, poczucie dopasowania, vibe” danej formy, który wybrało +aż {json=spis-2025/general/stats.json=reasons.komfort, poczucie dopasowania, vibe}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.komfort, poczucie dopasowania, vibe}% p.p.) +osób respondenckich.** +{json=spis-2025/general/stats.json=reasons.estetyka, brzmienie}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.estetyka, brzmienie}% p.p.) powołało się na „estetykę i brzmienie”. +{json=spis-2025/general/stats.json=reasons.używanie tych form daje mi euforię płciową}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.używanie tych form daje mi euforię płciową}% p.p.) osób +wskazało, że formy, których używają dają im euforię płciową, a +{json=spis-2025/general/stats.json=reasons.bliższe identyfikowanie się z daną binarną płcią} +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.bliższe identyfikowanie się z daną binarną płcią}% p.p.) +jak powód podało bliższe identyfikowanie się z jedną z binarnych płci. +**Aż dla połowy badanych +({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.łatwość użycia}%, +{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.łatwość użycia}% p.p.) +decydująca była łatwość użycia danej formy.** +Niemal tak samo popularne było przyzwyczajenie do jej używania - tak odpowiedziało +{json=spis-2025/general/stats.json=reasons.przyzwyczajenie}% +{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.przyzwyczajnie}% p.p.). -Najrzadziej wybieranymi odpowiedziami były „opinie osób eksperckich” ({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.opinie osób eksperckich}%, -{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.opinie osób eksperckich} p.p.), inspiracja naszym -[Manifestem Niebinarnej Polszczyzny](/manifest) ({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.Manifest Niebinarnej Polszczyzny}%, -{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.Manifest Niebinarnej Polszczyzny} p.p.) -i wreszcie – inspiracja książką, filmem lub serialem ({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.inspiracja książką, filmem, serialem, …}%, -{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.inspiracja książką, filmem, serialem, …}%). +**Dużo mniej istotne okazują się przyczyny „zewnętrzne”. Spośród nich osoby badanie +najczęściej wskazywały presję otoczenia ({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.presja otoczenia}%, +{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.presja otoczenia}% p.p.). +i inspirację osobą z otoczenia ({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.inspiracja osobą z mojego otoczenia}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.inspiracja osobą z mojego otoczenia}% p.p.).** +Dalej znalazły się popularność danej formy ({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.popularność danej formy}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.popularność danej formy}% p.p.), +opinie osób eksperckich ({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.opinie osób eksperckich}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.opinie osób eksperckich}% p.p.), +nasz [Manifest Niebinarnej Polszczyzny](/manifest) ({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.Manifest Niebinarnej Polszczyzny}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.Manifest Niebinarnej Polszczyzny}% p.p.) +i wreszcie - inspiracja tekstami kultury ({json=spis-2025/general/stats.json=reasons.inspiracja książką, filmem, serialem, …}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.reasons.inspiracja książką, filmem, serialem, …}% p.p.). {details=Dopiski} @@ -940,32 +1058,64 @@ na te czynniki. ## Imiona +Po raz trzeci zapytałośmy osoby badane o wybór imienia (czy posługują się tym nadanym przez rodziców, czy nowym). +W tym roku dodałośmy też dwa nowe pytania o imiona: o ich nacechowanie rodzajowe oraz o sposób ich odmiany. + +Zaznaczamy, że wyniki opierają się na deklaracjach osób respondenckich. Nie prosiłośmy o podawanie imion, +a jedynie ich opisanie. Z jednej strony, zebrane w ten sposób dane można uznać za mniej wiarygodne. +Przykładowo, osoby noszące imię *Alex* mogą interpretować je w różny sposób: uznać je za neutralne płciowo, +męskie, czy żeńskie. Z drugiej strony, prośba o podanie wrażliwej danej, jaką jest imię, mogłaby zniechęcić +wiele osób do odpowiedzi. Do tego, ręczna analiza takich odpowiedzi byłaby czasochłona i opierałaby się +o naszą własną ocenę niejednoznacznie nacechowanych imion. Uznałośmy zatem, że istotniejsze jest dla nas +jak osoby badane same postrzegają używane przez siebie imiona niż ich „obiektywna” (czyli oparta o nasze +odczucia) analiza. + ### Wybór imienia -W tym roku po raz trzeci zapytałośmy osoby badane o używane przez nie imiona – po raz pierwszy jednak dodałośmy pytania -o upłciowienie używanego imienia oraz jego odmianę. +W pytaniu dotyczącym wyboru imienia osoby badane miały do wyboru sześć możliwości odpowiedzi: +(1) pozostanie przy imieniu nadanym przez rodziców (np. *Aleksandra*), (2) używanie jego wersji kojarzonej z płcią +„przeciwną” do przypisanej (np. *Aleksander*), (3) używanie jego neutralnej płciowo wersji (np. *Alex*), +(4) wybór imienia niezwiązanego z nadanym, nacechowanego binarnie, (5) wybór imienia niewziązanego z nadanym, +neutralnego płciowo, (6) wybór na imię rzeczownika, który nie jest tradycyjnie używany jako imię. -Zaznaczmy, że we wszystkich tych pytaniach osoby same deklarowały upłciowienie swojego imienia – -a zatem na przykład osoba o imieniu _Alex_ równie dobrze mogła uznać je za żeńskie, męskie, jak i neutralne. +{json=spis-2025/general/stats.json=names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców} p.p. w stosnku do zeszłego roku) +osób odpowiedziało, że używa imienia nadanego przez rodziców w niezmienionej formie. +Używanie imienia nadanego przez rodziców w formie przypisanej do płci przeciwnej niż metrykalna zadeklarowało +{json=spis-2025/general/stats.json=names.jest formą przeciwnej płci binarnej imienia nadanego mi przez rodziców}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.jest formą przeciwnej płci binarnej imienia nadanego mi przez rodziców} p.p.). +Z kolei, {json=spis-2025/general/stats.json=names.jest neutralną/unisex formą imienia nadanego mi przez rodziców}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.jest neutralną/unisex formą imienia nadanego mi przez rodziców} p.p.) +osób podało, że używa neutralnej płciowo formy imienia nadanego przez rodziców. +**Łącznie, jakąś formą imienia nadanego przez rodziców posługuje się +{json=spis-2025/general/stats.json=namesAggr.łącznie: nadane}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.namesAggr.łącznie: nadane} p.p.) osób respondenckich.** -{json=spis-2025/general/stats.json=names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców} p.p. w stosnku do zeszłego roku) osób podało, że używa imienia nadanego przez rodziców (np. *Aleksandra*), -{json=spis-2025/general/stats.json=names.jest neutralną/unisex formą imienia nadanego mi przez rodziców}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.jest neutralną/unisex formą imienia nadanego mi przez rodziców} p.p.) – że używa jego neutralnej płciowo formy (np. *Alex*), -z kolei {json=spis-2025/general/stats.json=names.jest formą przeciwnej płci binarnej imienia nadanego mi przez rodziców}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.jest formą przeciwnej płci binarnej imienia nadanego mi przez rodziców} p.p.) – formy tego imienia kojarzeń z płcią „przeciwną” do nadanej (np. *Aleksander*). -Łącznie **{json=spis-2025/general/stats.json=namesAggr.łącznie: nadane}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.namesAggr.łącznie: nadane} p.p.) osób używa jakiejś formy imienia nadanego przez rodziców.** +{json=spis-2025/general/stats.json=names.wybrał_m neutralne/unisex imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.wybrał_m neutralne/unisex imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców} p.p.) +osób wybrało nowe neutralne płciowo imię, +a {json=spis-2025/general/stats.json=names.wybrał_m nacechowane binarnie imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.wybrał_m nacechowane binarnie imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców} p.p.) +- nowe imię, które w powszechnym rozumieniu jest przypisane do jednej z binarnych płci. +Wreszcie, {json=spis-2025/general/stats.json=names.wybrał_m na imię rzeczownik, który tradycyjnie nie był używany jako imię}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.wybrał_m na imię rzeczownik, który tradycyjnie nie był używany jako imię} p.p.) +osób wybrało na imię rzeczownik, który tradycyjnie nie jest używany jako imię. +**Łącznie, nowym imieniem niezwiązanym z tym nadanym przez rodziców posługuje się +{json=spis-2025/general/stats.json=namesAggr.łącznie: wybrane}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.namesAggr.łącznie: wybrane} p.p.) +osób respondenckich.** -Spośród osób używających imienia niezwiązanego z tym nadanym przez rodziców -{json=spis-2025/general/stats.json=names.wybrał_m neutralne/unisex imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.wybrał_m neutralne/unisex imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców} p.p.) osób wybrało imię odbierane jako neutralne płciowo, -{json=spis-2025/general/stats.json=names.wybrał_m nacechowane binarnie imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.wybrał_m nacechowane binarnie imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców} p.p.) – imię nacechowane binarnie, a -{json=spis-2025/general/stats.json=names.wybrał_m na imię rzeczownik, który tradycyjnie nie był używany jako imię}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.wybrał_m na imię rzeczownik, który tradycyjnie nie był używany jako imię} p.p.) – rzeczownik, który nie był tradycyjnie używany jako imię. -Łącznie, **{json=spis-2025/general/stats.json=namesAggr.łącznie: wybrane}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.namesAggr.łącznie: wybrane} p.p.) osób wybrało imię niezwiązane z tym nadanym przez rodziców.** -Pozostałe 4,4% osób respondenckich nie zaznaczyło żadnej z odpowiedzi w formularzu, a jedynie dopisało własną (zob. niżej). +Jak wynika z opisanych wyżej danych, **68,1% (+1,9 p.p.) osób respondenckich posługuje się nowym imieniem +(nawiązującym lub nie do tego nadanego przez rodziców, a przy niezmienionym imieniu nadanym pozostało +{json=spis-2025/general/stats.json=names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców} p.p.).** +Pozostałe 5,2% osób nie zaznaczyło żadnej z dostępnych odpowiedzi, a jedynie napisało komentarz (zob. dopiski). +Od czasu wprowadzenia pytania o wybór imienia do kwestionariusza w 2023 roku, rośnie odsetek osób przybierających nowe imiona +i spada odsetek osób pozostających przy nadanych. -Z roku na rok osoby niebinarne coraz częściej sięgają po imiona binarne, spada natomiast liczba osób używających nadanego im imienia. - -Przy podziale na miejsce zamieszkania widzimy, że wyraźnie więcej osób mieszkających poza Polską posługuje nadanym imieniem bez zmian: +Przy podziale na miejsce zamieszkania widzimy, że wyraźnie więcej osób mieszkających za granicą posługuje się nadanym imieniem bez zmian: aż {json=spis-2025/location_abroad/stats.json=names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców}% -w porównaniu do {json=spis-2025/location_poland/stats.json=names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców}%. -Sugeruje to, że nacechowane płciowo imiona przeszkadzają mniej, gdy osoby dokoła nie odbierają ich w ten sposób. +w porównaniu do {json=spis-2025/location_poland/stats.json=names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców}% +wśród osób mieszkających w Polsce. Sugeruje to, że nacechowane płciowo imiona przeszkadzają mniej, gdy osoby dookoła nie odbierają ich w ten sposób. Aż {json=spis-2025/agab_m/stats.json=names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców}% osób AMAB i tylko {json=spis-2025/agab_f/stats.json=names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców}% osób AFAB zostaje przy imieniu nadanym przez rodziców. @@ -1003,17 +1153,38 @@ Częściej też używają jego neutralnej płciowo formy oraz wybierają na imi ### Upłciowienie imienia -Osoby niebinarne zdają się zdecydowanie preferować imiona neutralne płciowo: aż {json=spis-2025/general/stats.json=namesGender.neutralne płciowo}% używa właśnie takiego. -Mimo dysproporcji między liczbą osób AFAB i AMAB wypełniających spis, imiona są rozłożone w miarę równomiernie: -{json=spis-2025/general/stats.json=namesGender.żeńskie}% osób używa imienia żeńskiego, a {json=spis-2025/general/stats.json=namesGender.męskie}% – męskiego. +W tym pytaniu zapytałośmy osoby repsondenckie o nacechowanie rodzajowe używanego przez nie imienia +(w oderwaniu od tego, czy jest to imię nadane przez rodziców czy wybrane). Można było +zadeklarować, że nosi się imię męskie, żeńskie lub neutralne płciowo. + +**Wyniki rozkładają się niemal po równo:{json=spis-2025/general/stats.json=namesGender.neutralne płciowo}% +osób badanych zadeklarowało, że używa imienia neutralnego płciowo, a 54,6% - płciowo nacechowanego.** +Mimo znaczej przewagi osób AFAB w próbie ogólne propocje imion męskich ({json=spis-2025/general/stats.json=namesGender.męskie}%) +do żeńskich ({json=spis-2025/general/stats.json=namesGender.żeńskie}%) również są niemal równe. + +{json=spis-2025/general/stats.json=namesGender.nie chcę odpowiadać}% osób odmówiło odpowiedzi na to pytanie. +1,7% osób nie wybrało żadnej opcji, a jedynie napisało komentarz. Najczęściej pisano, +że imię, którego osoba używa jest odbieranie różnie przez osoby z otoczenia, +osoba używa kilku imion lub ksywki/zdrobnienia (zob. dopiski). + +Szczególnie interesujące są odpowiedzi z podziałem na płeć przypisaną przy urodzeniu: + +**Osoby AFAB najczęściej używają imion neutralnych płciowo; tak odpowiedziało +{json=spis-2025/agab_f/stats.json=namesGender.neutralne płciowo}% z nich.** +Jeśli posługują się imieniem nacechowanym, to jedynie nieco częściej jest to +imię żeńskie ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=namesGender.żeńskie}%) +niż męskie ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=namesGender.męskie}%). + +Z kolei, **osoby AMAB najczęściej posługują się imionami męskimi - robi tak +{json=spis-2025/agab_m/stats.json=namesGender.męskie}% z nich.** +W drugiej kolejności decydują się na imiona neutralne płciowo +({json=spis-2025/agab_m/stats.json=namesGender.neutralne płciowo}%), +a najrzadziej - na te nacechowane żeńsko ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=namesGender.żeńskie}%). + +Na taki stan rzeczy może mieć wpływ fakt, że osoby AMAB często ponoszą większe +społeczne koszta nienormatywnej ekspresji płciowej niż osoby AFAB, do czego nawiązywałyśmy +w sekcji o [demografii](#Demografia). -Dlatego bardzo ciekawy jest podział ze względu na płeć przypisaną przy urodzeniu. -Osoby AFAB trochę częściej pozostają przy żeńsko brzmiącym imieniu ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=namesGender.żeńskie}%) -w porównaniu do zmiany na imię męskie ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=namesGender.męskie}%) – natomiast zdecydowanie -najczęściej decydują się na imię neutralne płciowo ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=namesGender.neutralne płciowo}%). -Natomiast osoby AMAB – zdecydowanie wolą zostać przy męskim imieniu ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=namesGender.męskie}%), -podczas gdy neutralne płciowo ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=namesGender.neutralne płciowo}%) i żeńskie ({json=spis-2025/agab_m/stats.json=namesGender.żeńskie}%) imiona -są wybierane rzadziej. Może to być spowodowane większym tabu wokół nienormatywności płciowej i przez to wybieraniem bezpieczniejszej opcji. {census_comparisons:by_location,by_agab,by_age} @@ -1033,36 +1204,48 @@ są wybierane rzadziej. Może to być spowodowane większym tabu wokół nienorm ### Odmiana imienia -Dość często pojawiającym się pytaniem do naszego kolektywu ze strony osób tłumaczących jest kwestia odmiany imion niebinarnych osób i postaci literackich. -Do tej pory nie mogłośmy pomóc bardziej konkretnie niż dzieląc się własnymi opiniami i przykładami anegdotycznymi. -Dlatego w tym roku dodałośmy do Spisu pytanie o odmianę imienia i skorelowałośmy odpowiedzi z rodzajem gramatycznym imienia. +Nasz kolektyw dość często otrzymuje od osób tłumaczących pytania dotyczące odmiany imion osób niebinarnych. +Do tej pory mogłośmy pomóc, opierając się jedynie na własnych opiniach i przykładach anegdotycznych. +Dlatego w tym roku dodałośmy do formularza pytanie o odmianę używanych przez osoby respondenckie imion. -Bez zaskoczenia, najpopularniejszymi trzema opcjami są: odmiana zgodna z typową odmianą imion męskich ({json=spis-2025/general/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla męskich imion}%), -zgodna z typową odmianą imion żeńskich oraz innych zakończonych na -a (jak „Kuba”) ({json=spis-2025/general/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}%), -a także używanie imienia nieodmiennie ({json=spis-2025/general/stats.json=namesDeclension.Nie}%). +Można było wybrać jedną spośród pięciu odpowiedzi: +(1) odmiana typowa dla imion męskich (np. „rozmawiałom z Aleks**em**/Ew**em**/Jan**em**”, „widziałom Aleks**a**/Ew**a**/Jan**a**”), +(2) odmiana typowa dla imion kończących się na *-a* / imion żeńskich (np. „rozmawiałom z Aleks**ą**/Ew**ą**/Jan**ą**”, „widziałom Aleks**ę**, Ew**ę**, Jan**ę**”), +(3) odmiana typowa dla [rodzaju postpłciowego/dukaizmów](/onu) (np. „rozmawiałom z Aleks**um**/Ew**um**/Jan**um**”, „widziałom Aleks**u**/Ew**u**/Jan**u**”) +(4) inny rodzaj odmiany +(5) brak odmiany (np. „rozmawiałom z Alex/Ewa/Jan, „widziałom Alex/Ewa/Jan), + +Zebrane w tym pytaniu dane zestawiłośmy z tymi z poprzedniego pytania, co daje nam wgląd w to jak odmieniane +są imiona o różnych nacechowaniu rodzajowym. Wyniki prezentuje poniższa tabela: | | Odmiana męska | Odmiana żeńska | Odmiana postpłciowa | Inna odmiana | Bez odmiany | |--------------------|--------------------------------------------------------------------------------------------------------|---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------|---------------------------------------------------------| | **Imię żeńskie** | {json=spis-2025/name_f/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla męskich imion}% | {json=spis-2025/name_f/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}% | {json=spis-2025/name_f/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla rodzaju postpłciowego/dukaizmów}% | {json=spis-2025/name_f/stats.json=namesDeclension.Tak, w inny sposób (wpisz w komentarzu odmianę imienia lub same końcówki wg wzoru)}% | {json=spis-2025/name_f/stats.json=namesDeclension.Nie}% | | **Imię męskie** | {json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla męskich imion}% | {json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}% | {json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla rodzaju postpłciowego/dukaizmów}% | {json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Tak, w inny sposób (wpisz w komentarzu odmianę imienia lub same końcówki wg wzoru)}% | {json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Nie}% | -| **Imię neutralne** | {json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla męskich imion}n | {json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}% | {json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla rodzaju postpłciowego/dukaizmów}% | {json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, w inny sposób (wpisz w komentarzu odmianę imienia lub same końcówki wg wzoru)}% | {json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Nie}% | +| **Imię neutralne** | {json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla męskich imion}% | {json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}% | {json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla rodzaju postpłciowego/dukaizmów}% | {json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, w inny sposób (wpisz w komentarzu odmianę imienia lub same końcówki wg wzoru)}% | {json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Nie}% | -Również bez zaskoczenia, imiona żeńskie odmieniane są najczęściej żeńsko ({json=spis-2025/name_f/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}%), -a męskie – męsko ({json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla męskich imion}%). -W obu przypadkach drugą najpopularniejszą strategią jest nieodmienianie upłciowionych imion, odpowiednio: -{json=spis-2025/name_f/stats.json=namesDeclension.Nie}% i {json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Nie}%. +Bez zaskoczenia, **w przypadku imion nacechowanych płciowo dominuje odmiana zgodna z nacechowaniem**. +Imiona żeńskie są w zdecydowanej większości odmieniane żeńsko ({json=spis-2025/name_f/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}%). +W drugiej kolejności deklarowano brak ich odmiany ({json=spis-2025/name_f/stats.json=namesDeclension.Nie}%). +Jedynie {json=spis-2025/name_f/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla męskich imion}% osób odpowiedziało, że do żeńskich imion dodaje męskie końcówki, +a {json=spis-2025/name_f/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla rodzaju postpłciowego/dukaizmów}% - że korzysta z końcówek typowych dla odmiany [dukaizmów](/onu). +Analogicznie rozkładają się wyniki dla imion męskich: te w zdecydowanej większości otrzymują męskie końcówki +({json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla męskich imion}%), +znacznie rzadziej nie są odmieniane w ogóle ({json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Nie}%), +otrzymują końcówki żeńskie ({json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}%) +i postpłciowe ({json=spis-2025/name_m/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla rodzaju postpłciowego/dukaizmów}%). -W przypadku imion neutralnych płciowo, najpopularniejszy jest brak odmiany: aż {json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Nie}%. -{json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla męskich imion}% osób odmiania je męsko, -a {json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}% osób – żeńsko +Sytuacja jest mniej jednoznaczna w przypadku imion nienacechowanych płciowo. **Ponad połowa osób posługujących się neutralnymi płciowo imionami +({json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Nie}%)pozostawia je w wersji niedomiennej.** +Niemal jedna czwarta osób ({json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla męskich imion}%)] +deklaruje użycie męskich końcówek, a niemal co dziesiąta osoba ({json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla imion kończących się na -a}%) +- użycie końcówek żeńskich. Końcówki postpłciowe są podobnie rzadkie ({json=spis-2025/name_n/stats.json=namesDeclension.Tak, z użyciem końcówek typowych dla rodzaju postpłciowego/dukaizmów}%), co w przypadku imion nacechowanych rodzajowo. +Takie wyniki nie wydają się zaskakujące. Z jednej strony, tradycyjne polskie imiona są nacechowane płciowo, więc osoba szukająca imienia unisex najczęściej sięgnie +po imię obce, które może być trudne do dopasowania do polskich wzorów odmiany. Z drugiej strony obce imiona kończące się na spółgłoskę moga kojarzyć się męsko, +a te kończące się na *-a* - żeńsko, zatem brak odmiany może służyć ich rodzajowej „neutralizacji”. -Osoby AMAB chętniej trzymają się męskiej odmiany, a osoby AFAB – żeńskiej. - -{census_comparisons:by_name,by_location,by_agab,by_age} - -{graph=/docs/pl/spis-2025/%group%/namesDeclension} - -{/census_comparisons} +Pozostałe 0,4% (w przypadku imion męskich i żeńskich) oraz 1,4% (w przypadku imion neutralnych) osób nie zaznaczyło żadnej opcji, +a jedynie dodało dopisek. Wśród dopisków najczęściej pojawiała się informacja, że dana osoba używa więcej niż jednego wzoru odmiany. {details=Dopiski} @@ -1135,73 +1318,78 @@ Podobnie osoby z grupy 25+ – rzadziej wybierają formy męskoosobowe, a wszyst Część formularza dotycząca etykietek była bardzo rozbudowana, ponieważ celem było sprawdzenie więcej niż jednej rzeczy: nie tylko, które etykietki są najpopularniejsze, ale też w jakiej formie (zapożyczenie z angielskiego, czy któraś wersja spolszczenia?). +Można było zaznaczyć wiele odpowiedzi, stąd wyniki nie sumują się do 100%. Wyniki ze wszystkich edycji są dość podobne. -Nie ma jednego określenia, które pasowałoby 100% badanych osób. **Największą popularnością cieszy się anglojęzyczne *nonbinary* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.nonbinary}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.enby} p.p. w stosunku do zeszłego roku)**, -**potem polskie *niebinarn_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.niebinarn_}%,** -**{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.niebinarn_} p.p.),** -termin *osoba* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.osoba}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.osoba} p.p.), -anglojęzyczne *enby* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.enby}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.enby} p.p.), -*queer* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.queer}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.queer} p.p.) -i angielski skrótowiec *nb* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.nb}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.nb} p.p.). -Stosunkowo wysoko uplasowały się też określenia *genderqueer* -({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.genderqueer}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.genderqueer} p.p.) -i *nienormatywn_ płciowo* -({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.nienormatywn_ płciowo}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.nienormatywn_ płciowo} p.p.) +Od początku badania widzimy, że **nie ma jednego określenia, które pasowałoby 100% osób respondenckich. +Najczęściej wybieraną odpowiedzią jest anglojęzyczne *nonbinary*, które w tym roku wybrało +{json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.nonbinary}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.enby} p.p. w stosunku do zeszłego roku) osób, +a drugą w kolejności - polski przymiotnik *niebinarn_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.niebinarn_}%, +{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.niebinarn_} p.p.).** +Wysoko znalazły się też inne ogólne, parasolowe określenia +takie jak *queer* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.queer}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.queer} p.p) +i *osoba* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.osoba}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.osoba} p.p) +oraz inne wersje terminu *nonbinary*: +angielski skrótowiec *nb* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.nb}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.nb} p.p) +i jego fonetyczny zapis - *enby* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.enby}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.enby} p.p). +Stosunkowo wiele osób utożsamia się z terminem *genderqueer* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.genderqueer}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.genderqueer} p.p), +a wyraźnie mniej z jego polskim przekładem *nienormatywn_ płciowo* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.nienormatywn_ płciowo}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.nienormatywn_ płciowo} p.p). +Te wyniki w zasadzie pokrywają się z wynikami badania *Gender Census*; w jego [zeszłorocznej edycji](https://www.gendercensus.com/results/2024-worldwide/#identity-words) +najpopularniejszymy etykietkami określającymi tożsamość płciową były *nonbinary* i *queer*. -Wszystkie powyższe określenia są dosyć ogólne (szczególnie *queer*, które może odnosić się także do nienormatywnej orientacji), nie dziwi więc, -że to właśnie je wybierano najchętniej. +Jak w poprzednich latach, wśród etykietek bardziej precyzyjnie określających czyjeś doświadczenie płci wyróżniają się dwa anglojęzyczne +terminy: *agender* (oznaczający brak poczucia płci), który wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.agender}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.agender} p.p) badanych +oraz *genderfluid* (oznaczający płynną tożsamość płciową), który wybrało +{json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.genderfluid}% +((json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.genderfluid} p.p). -Terminy bardziej szczegółowo opisujące czyjeś doświadczenie płci wybierano rzadziej, choć na tle innych wyróżniają się *genderfluid* -({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.genderfluid}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.genderfluid} p.p.). -i *agender* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.agender}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.agender} p.p.). +**Jako transpłciowa określiła się nieco ponad połowa badanych osób: +{json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.łącznie: trans\*}% +((json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.łącznie: trans\*} p.p) +wybrało przynajmniej jedno określenie z cząstką *-trans*.** +Najczęściej był to właśnie przymiotnik +*trans* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.trans}%, (json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.trans} p.p), +a w dalszej kolejności anglojęzyczne *transgender* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.transgender}%, (json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.transgender} p.p) +i polskie *transpłciow_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.transpłciow_}%, (json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.transpłciow_} p.p). -Potwierdza się też nasza obserwacja z poprzednich lat, że **osoby chętniej sięgają po zapożyczenia z angielskiego (np. *agender*) niż ich spolszczenia;** -jeśli jednak już to robią, to wolą te z cząstką „-płciow_” (np. *apłciow_*) niże „-genderow_” (np. *agenderow_*). - -{json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.gender questioning}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.gender questioning} p.p.) -osób opisało się przy pomocy kategorii *gender questioning*, a -{json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.rozważając_ swoją płeć}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.rozważając_ swoją płeć} p.p.) -jako *rozważające swoją płeć*. - -**Trochę ponad połowa badanych ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.łącznie: trans\*}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.łącznie: trans\*} p.p.)** -określiła się jako transpłciowa, tzn. **wybrała co najmniej jeden termin z cząstką *trans-*.** Najczęściej wybierano sam przymiotnik *trans* -({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.trans}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.trans} p.p.), -w dalszej kolejności anglojęzyczne *transgender* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.transgender}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.transgender} p.p.), -i polskie *transpłciow_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.transpłciow_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.transpłciow_} p.p.). - -Niżej znalazły się określenia związane z trans męskością: +Radziej wybierano terminy łączące transpłciowość z męskością, kobiecością czy neutralnością płciową. +Te związane z męskością pojawiały się częściej, kolejno: *transmasculine* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.transmasculine}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.transmasculine} p.p.), *trans męsk_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.transmęsk_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.transmęsk_} p.p.), i *trans mężczyzna* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.trans mężczyzna}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.trans mężczyzna} p.p.). -Na końcu, dość blisko siebie – określenia denotujące neutralną i kobiecą trans tożsamość: +Z kolei określenie konotujące trans kobiecość i trans neutralność występowały rzadziej: *transfeminine* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.transfeminine}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.transfeminine} p.p.), *trans kobiec_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.transkobiec_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.transkobiec_} p.p.), i *trans kobieta* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.trans kobieta}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.trans kobieta} p.p.) oraz *transneutral* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.transneutral}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.transneutral} p.p.) i *transneutraln_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.transneutraln_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.transneutraln_} p.p.). -Ten stosunkowo niski odsetek badanych osób utożsamiających się z kategorią transpłciowości może zaskakiwać – współczesne rozumienie transpłciowości jako -nieutożsamiania się w jakiś sposób z przypisaną przy urodzeniu płcią w zasadzie „automatycznie” włącza osoby niebinarne. -W zeszłym roku przywoływałośmy w tym miejscu badanie Granta i in. ([2011](https://transequality.org/sites/default/files/docs/resources/NTDS_Report.pdf): 16) -przeprowadzone na próbie 6258 osób transpłciowych (33% stanowiły osoby, które opisały swoją płeć jako częściowo kobiecą, częściowo męską lub inną), -z której 65% „zdecydowanie”, 26% „częściowo”, a 10% „wcale nie” utożsamiało się z terminem *transgender* (*transpłciowosć*), -a także obserwację Aleksa Iantaffiego ([2017](https://link.springer.com/book/10.1057/978-1-137-51053-2): 285), że wiele osób niebinarnych -czuje się „niewystarczająco trans” oraz, że wprowadzenie pojęcia niebinarności do dyskusji zamazuje granice między trans- a cispłciowością. -Zwróćmy też uwagę, że liczba osób zaznaczających określenia z cząstką *trans-* stopniowo rośnie: w 2021 roku było to -31,8%, w 2022 – {json=spis-2022/general/stats.json=labels.łącznie: trans\*}%, -w 2023 – {json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.łącznie: trans\*}%, -a w zeszłym – {json=spis-2024/general/stats.json=labelsGender.łącznie: trans\*}%. +**Odsetek badanych wybierających określenia związane z transpłciowością od początku badania rośnie**, +w tym roku po raz pierwszy obejmując ponad połowę odpowiedzi. Niemniej, wciąż może zaskakiwać, +wziąwszy pod uwagę, że współczesne rozumienie transpłciowości niejako „automatycznie” włącza osoby niebinarne. +Jednocześnie, czasem słyszymy w mediach wyrażenia w rodzaju „osoby trans *oraz* niebinarne”, co sugeruje, że +to dwie różne grupy. Jak pokazują wyniki *Spisu*, dla osób niebinarnych nie jest to kwestia jednoznaczna. +Tak jak w poprzednich latach, przytaczamy w tym miejscu wyniki badania Granta i in. ([2011](https://transequality.org/sites/default/files/docs/resources/NTDS_Report.pdf): 16), +które wskazuje, że nie wszystkie osoby transpłciowe (w tym niebinarne) utożsamiają się (w pełni, a nawet w ogóle) z określeniem *transgender* (polskie *transpłciowość*), +a także rozdział Aleksa Iantaffiego ([2017](https://link.springer.com/book/10.1057/978-1-137-51053-2): 285), +w którym autor zwraca uwagę, że wiele osób niebinarnych czuję się „niewystarczająco trans” oraz, że +samo pojęcie niebinarności zamazuje różnicę między trans- a cispłciowością. -Wreszcie, **{json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.łącznie: binarne}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.łącznie: binarne} p.p.)** -**badanych osób wybrało „binarnie nacechowane” określenia** (*kobieta* i *kobiec_* oraz *mężczyzna* i *męsk_*). Ten odsetek również stopniowo wzrasta -od pierwszej edycji badnia: w 2021 wyniósł 18%, -w 2022 – {json=spis-2022/general/stats.json=labels.łącznie: binarne}%, -w 2023 – {json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.łącznie: binarne}%, -a w zeszłym – {json=spis-2024/general/stats.json=labelsGender.łącznie: binarne}%. -Możemy powtórzyć naszą zeszłoroczną obserwację, że ta pozorna sprzeczność może oznaczać coraz większą swobodę w definiowaniu własnej tożsamości -zamiast sztywnego trzymania się etykietek. +**Rośnie także procent osób wybierających określenia nacechowane binarnie.** +W tym roku {json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.łącznie: binarne}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.łącznie: binarne} p.p.) +osób respondenckich wybrało przynajmniej jedno z określeń *kobieta*, *kobiec_*, *mężczyzna* lub *męsk_*. +Przypomnijmy, że w 2021 roku było to jedynie 18%. Powtarzamy więc nasze zeszłoroczne obserwacje o tym, +że ta pozorna sprzeczność sugeruje coraz większą swobodę w definiowaniu swojej tożsamości przez osoby niebinarne. + +**Od pierwszej edycji badania widzimy wyraźne, że osoby respondenckie wolą anglojęzyczne określenia od ich polskich odpowiedników.** +Z kolei, jeśli już decydują się na polskie terminy, wolą te z rodzimą końcówką *-płciow_* niż zapożyczonye *-genderow_*. +Porównajmy: określenie *agender* wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.agender}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.agender} p.p.) osób, +*apłciow_* - {json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.apłciow_)}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.apłciow_} p.p.), +a *agenderow_* już tylko {json=spis-2025/general/stats.json=labelsGender.agenderow_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsGender.agenderow_} p.p.) osób. +Tę zależność wyraźnie widac w umieszczonej niżej tabeli. {details=Dopiski} @@ -1359,55 +1547,86 @@ zamiast sztywnego trzymania się etykietek. ### Etykietki opisujące seksualność -To pytanie jest szczególnie ciekawe w kontekście osób niebinarnych, ponieważ dominujący dyskurs nt. seksualności w dużym stopniu -opiera się na binaryzmie płciowym. Najbardziej powszechne określenia orientacji, tj. *homo-*, *hetero-* i *biseksualność* -oryginalnie odnosiły się do wizji rzeczywistości, w której istnieją dwie rozłączne i przeciwstawne kategorie płciowe. -Nie oznacza to jednak, że nie można tworzyć nowych pojęć, ani że nie można rozszerzać znaczeń starych. +W tym roku po raz trzeci zapytałośmy osoby badane o to, jak określają swoją orientację seksualną. +Jest to szczególnie ciekawa kwestia, ponieważ w powszechnym rozumieniu najpopularniejsze terminy opisujące +seksualność opierają się na binarnej wizji płci: albo jesteśmy zainteresowane płcią „przeciwną” +(*heteroseksualność*) albo „tą samą” (*homoseksualność*), ewentualnie „obiema” (*biseksualność*). +Nasze rozumienie seksualności jednak cały czas się rozwija: powstają nowe pojęcia, a te istniejące +nabierają nowych znaczeń. Rośnie też świadomość na temat osób aseksualnych i spektrum aseksualności. +To właśnie społeczności osób aseksualnych w dużej mierze zawdzięczamy pojęcie orientacji romantycznej, +o której chętne osoby respondenckie mają możliwość opowiedzieć w badaniu od zeszłego roku (zob. +[w następnej sekcji](#etykietki-opisujące-romantyczność). -W badaniu poświęconym doświadczeniom osób trans w Stanach Zjednoczonych przeprowadzonym przez James i in. -([2016](https://transequality.org/sites/default/files/docs/usts/USTS%20Full%20Report%20-%20FINAL%201.6.17.pdf): 59) -spośród osób niebinarnych 34% określiło się jako *queer*, 10% jako – *biseksualne*, 21% – jako *panseksualne*, -8% – jako *geje*, *lesbijki* lub osoby *kochające tę samą płeć*, 2% – jako *heteroseksualne*, 17% – jako *aseksualne*, -a 8% wybrało inne określenie. +**Od 2022 roku najpopularniejszym określeniem orientacji seksualnej jest termin *queer*. +W tym roku wybrało go {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.queer}% osób +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.queer} p.p. w stosunku do zeszłego roku). +Z roku na rok wybierany jest coraz częściej.** -W naszym badaniu również **określenie *queer* okazało się najpopularniejsze**, podobnie jak w zeszłym roku. -**Wybrało je aż {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.queer}% osób ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.queer} p.p. w stosunku do zeszłego roku).** -{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.gay}% osób ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.gay} p.p.) -określiło się przy pomocy anglojęzyczengo terminu *gay*, który również można traktować jako termin parasolowy opisujący nieheteronormatywność. +**Drugą najliczniejszą grupą są osoby deklarujące pociąg do więcej niż jednej płci. +Stanowią {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.łącznie: mspec}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.łącznie: mspec}% p.p.) próby badawczej.** +Najczęściej wybieranym określeniem z tej kategorii jest *biseksualn_*, które wybrało +{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.biseksualn_}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.biseksualn_}% p.p.) osób. +Nieco mniej - {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.panseksualn_}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.panseksualn_}% p.p.) - okresliło się jako *panseksualne*. +Znacznie rzadziej wybierano inne określenia nazywające pociąg do więcej niż jednej płci, kolejno: +*poliseksualn_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.poliseksualn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.poliseksualn_}% p.p.), +*omniseksualn_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.omniseksualn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.omniseksualn_}% p.p.) +i *multiseksualn_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.multiseksualn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.multiseksualn_}% p.p.). -Aż {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.pedał_ka}% zaznaczyło termin *pedał_ka*, co oznacza, że niemal co piąta -badana osoba chce odzyskania tego terminu. Odzyskiwanie (ang. *reclaiming*) odnosi się do słów, które pierwotnie funkcjonowały -jako obelgi/wyzwiska wobec grup mniejszościowych, ale zostały „przejęte” przez daną grupę i z czasem straciły swój negatywny -wydźwięk. Taki proces spotkał np. słowo *queer* w języku angielskim (wiele młodszych – zwłaszcza polskojęzycznych – osób LGBTQIA -nawet nie zdaje sobie sprawy z dawnego wydźwięku tego słowa, choć jednocześnie dalej żyją osoby, które były w ten sposób wyzywane). -Chcemy podkreślić, że słowo *pedał_ka* nie zostało jeszcze (w pełni) w języku polskim odzyskane, więc jeśli chcemy opisać nim -kogoś innego niż same siebie, powinnośmy miec pewność, że danej osobie to odpowiada. +**Trzecią najliczniejszą grupą są osoby na spektrum aseksualności. Co najmniej jedno określenie z tej kategorii +wybrała ponad jedna trzecia osób respondenckich, dokładnie {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.łącznie: aspec}% +({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.łącznie: mspec}% p.p.).** +Osoby te najczęściej określały się po prostu jako *aseksualne* +({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.aseksualn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.aseksualn_}% p.p.), +o połowę rzadziej jako [*demiseksualne*](/terminologia?filter=demiseksualność) ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.demiseksualn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.demiseksualn_}% p.p.), +a ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.szaroseksualn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.szaroseksualn_}% p.p.) +określiło się jako [*szaroseksualne*](/terminologia?filter=szaroseksualność). Tak wysoki odsetek osób umieszających sie na spektrum aseksualności +może zaskakiwać - zwykle mówi się, że stanowią one około 1% populacji ogólnej. +Niemniej, jak wskazuje Anthony F. Bogaert ([2015](https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00224499.2015.1015713): 387), +różne badania podają wartości w przedziale 0,8-33% w zależności od próby i przyjętej definicji aseksualności. +Warto też wspomnieć, że w badaniu społeczności osób trans przeprowadzonym przez zespół Sandy James +([2016](https://transequality.org/sites/default/files/docs/usts/USTS%20Full%20Report%20-%20FINAL%201.6.17.pdf)) +osoby niebinarne najczęściej określały się jako aseksualne ze wszystkich osób trans +(zrobiło tak 17% z nich, w porównaniu do 7% trans mężczyzn, 6% trans kobiet i 4% osób crossdresserskich). -Często wybierano też określenia *biseksualn_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.biseksualn_}%, -{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.biseksualn_} p.p.) -i *panseksualn_* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.panseksualn_}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.panseksualn_} p.p.). -Inne terminy opisujące pociąg do więcej niż innej płci były już mniej popularne: -*omniseksualn_* wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.omniseksualn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.omniseksualn_} p.p.), -a *multiseksualn_* – {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.multiseksualn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.multiseksualn_} p.p.). -W tym roku dodałośmy do formularza też określenie *poliseksualn_*, które wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.poliseksualn_}% badanych. -**Łącznie jako zainteresowane więcej niż jedną płcią określiło się {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.łącznie: mspec}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.łącznie: mspec}% p.p.) osób,** -co czyni tę grupę najliczniejszą po osobach określających swoją seksualność jako queerową. +**{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.homoseksualn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.homoseksualn_} p.p.) +osób respondenckich określiło się jako *homoseksualne*. Dwa razy tyle osób ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.gay}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.gay} p.p.) +wybrało anglojęzyczny termin *gay*, któro zbiorczo określa osoby homoseksualne, a - w pewnych kontekstach - nieheteroseksualne w ogóle.** +Co szósta osoba określiła się jako *gej* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.gej}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.gej} p.p.), +a blisko co piąta - jako *lesbijka* ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.lesbijka}%, {json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.lesbijka} p.p.). +Rzadziej sięgano po mniej jednoznaczne etykietki nazywające pociąg osób kobiecych do innych osób kobiecych: +termin *safonka* wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.safonka}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.lesbijka} p.p.) +osób, a przymiotnik *safick_* - {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.safick_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.safick_} p.p.). +**{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.heteroseksualn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.heteroseksualn_} p.p.) +osób opisało się jako *heteroseksualne*. -Jako *homoseksualne* opisało się {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.homoseksualn_}% -({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.homoseksualn_} p.p.). -Określenie *lesbijka* wybrało {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.lesbijka}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.lesbijka} p.p.), -a *gej* – {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.gej}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.gej} p.p.). -Z kolei jako *heteroseksualne* określiło się {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.heteroseksualn_}% -({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.heteroseksualn_} p.p.) badanych. +**{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.bez etykiety}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.bez etykiety} p.p.) +osób podało, że nie etykietuje swojej seksualności.** -{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.aseksualn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.aseksualn_} p.p.) -osób wybrało termin *aseksualn_*, {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.demiseksualn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.demiseksualn_} p.p.) - -*demiseksualn_*, a {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.szaroseksualn_}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.szaroseksualn_} p.p.) – *szaroseksualn_*. -**Łącznie na spektrum aseksualności umieściło się {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.łącznie: aspec}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.łącznie: aspec} p.p.) osób.** -Ten odsetek może wydawać się zaskakująco wysoki. Szacuje się, że w populacji ogólnej osoby aseksualne stanowią około 1%, choć dużo zależy od próby -oraz przyjętej definicji aseksualności; różne badania przynoszą wartości w przedziale 0,8%-33% (por. [Bogaert 2015](https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00224499.2015.1015713): 367). -Co ciekawe, we wspomnianym badaniu społeczności osób trans przeprowadzonym przez James i in. ([2016](https://transequality.org/sites/default/files/docs/usts/USTS%20Full%20Report%20-%20FINAL%201.6.17.pdf)), to własnie osoby niebinarne najczęściej określały się jako aseksualne -(17% osób niebinarnych; 6% trans kobiet; 7% trans mężczyczn i 4% osób crossdresserskich). +**Wydaje się, że osoby respondenckie chętnie podejmują próby odzyskiwania (ang. *reclaiming*) terminów funkcjonujących jako wyzwiska.** +Aż {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.pedał_ka}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.pedał_ka} p.p.) +zaznaczyło odpowiedź *pedał_ka*, a co dziesiąta ({json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.lesba}%, +{json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.lesba} p.p.) wybrała odpowiedź *lesba*. +{json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.dyke}% ({json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsSexuality.dyke} p.p.) +osób zaznaczyło określenie *dyke*, czyli anglojęzyczne obelżywe określenie lesbijki. +**Podkreślamy, że te słowa wciąż są powszechnie odbierane jako obraźliwe, więc nie należy używać ich w stosunku do osób, +o których nie wiemy, że im to odpowiada.** + +Podział wyników ze względu na miejsca zamieszkania pokazuje, że osoby mieszkające za granicą znacznie częściej +określają się jako *queer* - robi tak aż {json=spis-2025/location_abroad/stats.json=labelsSexuality.queer}% z nich +w porównaniu do {json=spis-2025/location_poland/stats.json=labelsSexuality.queer}% osób mieszkających w Polsce. + +Podział ze względu na przypisaną płeć ujawnia, że osoby AMAB znacznie częściej deklarują pociąg do więcej niż jednej płci: +{json=spis-2025/agab_m/stats.json=labelsSexuality.łącznie: mspec}% w porównaniu do {json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.łącznie: mspec}% osób AFAB. +Osoby AFAB z kolei dużo częściej umieszczają się na spektrum aseksualności +- robi tak aż {json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.łącznie: aspec}% z nich +w porównaniu do {json=spis-2025/agab_m/stats.json=labelsSexuality.łącznie: aspec}% osób AMAB. +Co ciekawe, wśród obu grup odsetek osób określających się jako *geje* jest niemal identyczny +({json=spis-2025/agab_m/stats.json=labelsSexuality.gej}% osób AMAB i ({json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.gej}% osób AFAB). +Określenia *lesbijka* używa za to nieco więcej osób AFAB - {json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.lesbijka}% +vs. {json=spis-2025/agab_f/stats.json=labelsSexuality.lesbijka}% osób AMAB. {details=Dopiski} @@ -1486,21 +1705,25 @@ Co ciekawe, we wspomnianym badaniu społeczności osób trans przeprowadzonym pr ### Etykietki opisujące romantyczność -W dopiskach w poprzednich edycjach Spisu wiele osób pisało, że chciałoby mieć możliwość -opowiedzenia osobno o swojej orientacji seksualnej i romantycznej. Zaczęłośmy zatem zadawać -osobom respondenckim pytanie „Czy oddzielasz swoją orientację seksualną od romantycznej?”, -a te które odpowiedziały twierdząco otrzymały pytanie o wskazanie używanych przez siebie etykietek -dotyczących orientacji romantycznej. +Po tym jak w 2023 roku dodałośmy do formularza pytanie o etykietki opisujące orientację seksualną, +w licznych komentarzach osoby respondenckie zwracały nam uwagę, że warto by było dodać podobne +pytanie o orientację romantyczną. Termin ten stosowany jest najczęściej przez osoby aseksualne, +które - choć nie odczuwają pociągu seksualnego lub odczuwają go rzadko - mogą określać się +jako np. *homo-* lub *biromantyczne*, czyli zainteresowane relacjami romantycznymi +z osobami określonej/ych płci. Również część osób alloseksualnych (tj. nie-aseksualnych) +opisuje swój pociąg do innych z użyciem tej kategorii, określając się na przykład +jako *biseksualne*, ale *homoromantyczne* (tzn. seksualnie atrakcyjne są dla nich osoby +wielu płci, ale są w stanie nawiązywać relacje romantyczne tylko z osobami swojej/podobnej do swojej płci). -Rozdzielanie orientacji seksualnej od romantycznej może dotyczyć osób aseksualnych, które nie odczuwają -pociągu seksualnego, ale określają się jako np. *biromantyczne* czy *homoromantyczne* by opisać, -jakie osoby interesują je pod względem relacji romantycznych. Są też osoby alloseksualne (=nie-aseksualne), -które inaczej doświadczają pociągu seksualnego i romantycznego, np. są biseksualne, ale homoromantyczne -(czyli seksualnie atrakcyjne są dla nich osoby wielu płci, ale zakochują się jedynie w osobach swojej/podobnej -do swojej płci). +Po wypełnieniu części kwestionariusza dotyczącej orientacji seksualnej, osoby respondenckie +były pytane, czy oddzielają orientację seksualną od romantycznej, a w razie odpowiedzi +twierdzącej mogły zaznaczyć, jakich określen używają. -**{json=spis-2025/general/stats.json=labelsAttractionSplit.tak}% osób respondenckich podało,** -**że rozdziela orientację seksualną i romantyczną.** Poniżej prezentujemy ich odpowiedzi nt. orientacji romantycznej. +**{json=spis-2025/general/stats.json=labelsAttractionSplit.tak}% +(json=spis-2025/general/stats.json=@diff.spis-2024.labelsAttractionSplit.tak} p.p. w stosunku do zeszłego roku) +zadeklarowało, że rozdziela orientację seksualną od romantycznej.** +Poniżej prezentujemy ich odpowiedzi nt. tej drugiej. +**Popularność różnych określeń jest z grubsza analogiczna do popularności tych opisujących seksualność.** Podobnie jak w przypadku etykietek dotyczących seksualności, **najchętniej wybieranym określeniem było *queer* – wybrało je {json=spis-2025/general/stats.json=labelsRomantic.queer}% osób** (zwrócmy uwagę, że to jednak znacznie mniej niż {json=spis-2025/general/stats.json=labelsSexuality.queer}% jako opis orientacji seksualnej). @@ -1585,6 +1808,14 @@ komentarza nt. odzyskiwania i korzystania z obelżywych określeń umieszczonego {/census_comparisons} +
+ +{details=Porównanie z poprzednimi edycjami} + +{graph=/docs/pl/spis-2025/by_year/labelsRomantic} + +{/details} + ## Proces tranzycji W zeszłym roku zdecydowałośmy się wyjść naprzeciw licznym prośbom, by rozszerzyć ankietę o kwestie pozajęzykowe – mianowicie @@ -2037,8 +2268,8 @@ W ramach celebrowania queerowej radości, chcemy ponownie podzielić się wybran ## Kolejna edycja Ze względu na to, jak nowy i szybko rozwijający się jest język osób niebinarnych, zależy nam na tym, by badać go regularnie. -W pierwszych latach Spisu zmiany w danych następowały bardzo dynamicznie, natomiast teraz sytuacja zdaje się być stabilna. -Z roku na rok rośnie liczba pytań, które zadajemy, rośnie rozmiar raportu ze Spisu, a tym samym ilość czasu i pracy, +W pierwszych latach *Spisu* zmiany wyników następowały bardzo dynamicznie, natomiast teraz sytuacja zdaje się być stabilna. +Z roku na rok rośnie liczba pytań, które zadajemy, rośnie rozmiar raportu ze *Spisu*, a tym samym ilość czasu i pracy, którą musimy w niego włożyć. Osoby respondenckie również zdają się być nieco zmęczone wypełnianiem badania, sądząc po istotnym spadku liczby odpowiedzi w porównaniu do poprzednich lat. @@ -2053,15 +2284,17 @@ Poza raportami z [pierwszej](/spis-2021), [drugej](/spis-2022), [trzeciej](/spis oraz wynikami anglojęzycznego [Gender Census](https://gendercensus.com/results), w niniejszym raporcie odwoływałośmy się do następujących źródeł: -- Bogaert, Anthony F. 2015. [Asexuality: What It Is And Why It Matters.](https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00224499.2015.1015713) *The Journal of Sex Research.* 52: 362-379. -- Dubisz, Stanisław, Halina Karaś i Nijola Kolis. 1995. *Dialekty i gwary polskie.* Warszawa: Wiedza Powszechna. -- Grant, Jame M., Lisa A. Motter, Justin Tanis, Jack Harrison, Jody L. Herman i Mara Keisling. 2011. [Injustice at Every Turn: A Report of the National Transgender Discrimination Survey.]((https://transequality.org/sites/default/files/docs/resources/NTDS_Report.pdf)) Waszyngton: National Center for Transgender Equality and National Gay and Lesbnian Task Force. -- Hansen, Karolina i Katarzyna Żółtak. 2022. [Social Perception of Non-Binary Individuals.](https://link.springer.com/article/10.1007/s10508-021-02234-y) *Archives of Sexual Behavior.* 51: 2027-2035. -- Iantaffi, Alex. 2017. „Future Directions.” \[w:\] Christina Richards, Walter Pierre Bouman i Meg-John Barker (red.) [Genderqueer and Non-Binary Genders.](https://link.springer.com/book/10.1057/978-1-137-51053-2) Londyn: Palgrave Macmillan. 283-296. -- James, Sandy E., Jody L. Herman, Susan Rankin, Mara Keisling, Lisa Mottet i Ma'ayan Anafi. 2016. [The Report of the 2015 U.S. Transgender Survey.](https://transequality.org/sites/default/files/docs/usts/USTS%20Full%20Report%20-%20FINAL%201.6.17.pdf) Waszyngton: National Center for Transgender Equality. -- Puchała, Dominik i Karolina Hansen. 2024. [The role of language, appearance, and voice in the social perception of nonbinary individuals.](https://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2Fsgd0000709) *Psychology of Sexual Orientation and Gender Diversity.* Advance online publication. -- Skrzydłowska-Kalukin, Katarzyna i Joanna Sokolińska. 2022. [Mów o mnnie ono. Dlaczego współczesne dzieci szukają swojej płci?](/blog/mow-o-mnie-ono) Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. -- Smith, William G. 2008. [Does Gender Influence Online Survey Participation?: A Record-linkage Analysis of University Facutly Online Survey Response Behavior.](https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED501717.pdf) San José: San José State University. +- Baron, Dennis. 2020. **[What's Your Pronoun? Beyond He & She.](https://books.google.pl/books/about/What_s_Your_Pronoun_Beyond_He_and_She.html?id=SCqfDwAAQBAJ&redir_esc=y)** Nowy Jork/Londyn: Liverlight Publishing Corporation. +- Bogaert, Anthony F. 2015. **[Asexuality: What It Is And Why It Matters.](https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00224499.2015.1015713)** *The Journal of Sex Research.* 52: 362-379. +- Dubisz, Stanisław, Halina Karaś i Nijola Kolis. 1995. **[Dialekty i gwary polskie.](https://books.google.pl/books/about/Dialekty_i_gwary_polskie.html?id=WD9iAAAAMAAJ)** Warszawa: Wiedza Powszechna. +- Grant, Jame M., Lisa A. Motter, Justin Tanis, Jack Harrison, Jody L. Herman i Mara Keisling. 2011. **[Injustice at Every Turn: A Report of the National Transgender Discrimination Survey.]((https://transequality.org/sites/default/files/docs/resources/NTDS_Report.pdf))** Waszyngton: National Center for Transgender Equality and National Gay and Lesbnian Task Force. +- Hansen, Karolina i Katarzyna Żółtak. 2022. **[Social Perception of Non-Binary Individuals.](https://link.springer.com/article/10.1007/s10508-021-02234-y)** *Archives of Sexual Behavior.* 51: 2027-2035. +- Iantaffi, Alex. 2017. „Future Directions.” \[w:\] Christina Richards, Walter Pierre Bouman i Meg-John Barker (red.) **[Genderqueer and Non-Binary Genders.](https://link.springer.com/book/10.1057/978-1-137-51053-2)** Londyn: Palgrave Macmillan. 283-296. +- James, Sandy E., Jody L. Herman, Susan Rankin, Mara Keisling, Lisa Mottet i Ma'ayan Anafi. 2016. **[The Report of the 2015 U.S. Transgender Survey.](https://transequality.org/sites/default/files/docs/usts/USTS%20Full%20Report%20-%20FINAL%201.6.17.pdf)** Waszyngton: National Center for Transgender Equality. +- Nowakowska, Maria Magdalena. 2022. **[Uwagi o (nie)istniejących formach czasownika i ich miejscu w nauczaniu języka polskiego jako obcego.](https://czasopisma.uni.lodz.pl/kpc/article/view/13570/15384)** *Acta Universitatis Lodziensis.* 29: 305-315. +- Puchała, Dominik i Karolina Hansen. 2024. **[The role of language, appearance, and voice in the social perception of nonbinary individuals.](https://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2Fsgd0000709)** *Psychology of Sexual Orientation and Gender Diversity.* Advance online publication. +- Skrzydłowska-Kalukin, Katarzyna i Joanna Sokolińska. 2022. **[Mów o mnnie ono. Dlaczego współczesne dzieci szukają swojej płci?](/blog/mow-o-mnie-ono)** Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. +- Smith, William G. 2008. **[Does Gender Influence Online Survey Participation?: A Record-linkage Analysis of University Facutly Online Survey Response Behavior.](https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED501717.pdf)** San José: San José State University. ## Cytowanie