[pl][blog] manifest

locale/pl/blog/manifest.md

@@ -0,0 +1,172 @@
+# Manifest Niebinarnej Polszczyzny
+
+<small>20.04.2021 | [@andrea](/@andrea)</small>
+
+Jako [Rada Języka Neutralnego](/kolektyw-rjn) zawsze stroniłośmy od
+[preskryptywizmu](https://pl.wikipedia.org/wiki/Preskryptywizm_(j%C4%99zykoznawstwo)).
+Teraz jednak zebrało się wystarczająco dużo powodów,
+byśmy opowiedziały się po stronie konkretnych form i rodzajów gramatycznych.
+Nie oznacza to oczywiście, że jakkolwiek je narzucamy ani że odrzucamy pozostałe;
+ale widząc wśród osób korzystających z naszych materiałów przytłoczenie mnogością możliwości,
+chciałobyśmy wprost zasugerować, które pomysły na neutralny płciowo język
+zdają się według naszych obserwacji oraz [badań](/blog/spis-2021)
+mieć największy potencjał, by stać się „domyślnymi”, normatywnymi formami gramatycznymi.
+
+Widząc również, jak wielka jest wśród osób niebinarnych potrzeba legitymizacji form, których chcą używać,
+a wśród osób sceptycznych niechęć do form nienormatywnych,
+apelujemy do Rady Języka Polskiego, osób językoznawczych, tłumaczących, nauczycielskich i innych osób z autorytetem,
+aby w swoich wypowiedziach oraz przy tworzeniu rekomendacji, gramatyk, słowników i innych materiałów
+brały pod uwagę potrzeby społeczności osób niebinarnych oraz niniejszy Manifest.
+
+## A. Osoby niebinarne
+
+### 1. Osoby niebinarne zasługują na szacunek i akceptację
+
+Zarówno płeć [biologiczna](https://twitter.com/RebeccaRHelm/status/1207834357639139328)
+jak i [społeczno-kulturowa](https://medium.com/thsppl/the-third-gender-867b550af81c)
+wymykają się binarnemu podziałowi kobieta/mężczyzna.
+Istnienie osób niebędących ani kobietami, ani mężczyznami jest faktem.
+
+Osoby niebinarne, tak jak wszystkie inne, zasługują na szacunek – także dla swojej tożsamości płciowej.
+Nie musimy jej dogłębnie rozumieć, nie musimy znać się na każdej mikroetykietce –
+ale powinnośmy przynajmniej zwyczajnie wierzyć tym osobom, że są takiej płci, jakiej mówią, że są.
+
+Niestety polszczyzna w bardzo wielu obszarach narzuca nam precyzowanie płci –
+czy to własnej, odbiorczyń, czy osób trzecich –
+i robi to wymuszając w takich przypadkach jeden z dwóch rodzajów gramatycznych: męski lub żeński.
+Dla wielu z nas jest to przykre, pogłębiające dysforię płciową,
+i wręcz zmusza nas do kłamania w niemal każdym zdaniu na temat naszej własnej płci.
+
+Dlatego jako społeczność pracujemy nas tworzeniem i popularyzowaniem [pomysłów](/)
+na uczynienie języka bardziej inkluzywnym, a mniej binarnym
+i mniej poddanym [męskiej dominacji językowej](https://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%99ska_dominacja_j%C4%99zykowa). 
+
+Respektowanie naszych zaimków (i innych form) –
+czy to normatywnych,
+czy tych, które niniejszy manifest postuluje uczynić normatywnymi,
+czy też wszystkich pozostałych – jest wyrazem szacunku.
+Zwracanie się do kogosia tak, jak sobie życzy, to wręcz podstawa relacji społecznych. 
+Tak jak nie nazwiemy znajomej imieniem, którego nie nosi czy nie lubi,
+tak samo nie zwracajmy się do niej formami gramatycznymi, których nie znosi.
+
+Celowe [złopłcenie (misgendering)](https://zaimki.pl/slowniki/terminologia#z%C5%82op%C5%82cenie)
+to przejaw nienawiści i transfobii.
+
+### 2. Rodzaj neutralny na równi z męskim i żeńskim
+
+Polszczyzna posiada już trzeci rodzaj gramatyczny w liczbie pojedynczej – [rodzaj neutralny](/ono).
+Niestety ze względu na brak powszechnego użycia go w odniesieniu do ludzi
+jest często odbierany jako „upupiający” i podawana w wątpliwość jest jego poprawność.
+
+Już w 2003 roku Rada Języka Polskiego wydała [opinię](https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208)
+na temat form „byłom”, „byłoś”, w której uznała je za „systemowo poprawne, lecz w zasadzie należą\[ce] do klasy form potencjalnych, nieużywanych na co dzień”.
+Teraz, gdy świadomość istnienia osób niebinarnych przebija się powoli do głównego nurtu,
+te poprawne systemowo formy jak najbardziej zaczynają być używane na co dzień,
+a osoby językoznawcze wyrażają dla nich poparcie:
+wśród nich na przykład prof. Jerzy Bralczyk [w komentarzu dla WP.pl](https://ksiazki.wp.pl/w-tvp-wysmiewali-osoby-niebinarne-profesor-bralczyk-rozumie-dlaczego-6616979703601760a)
+czy prof. Iwona Sadowska [w nadchodzącym wydaniu swojej gramatyki języka polskiego](https://gufaculty360.georgetown.edu/s/contact/00336000014RaQuAAK/iwona-sadowska).
+Dzięki naszym staraniom polska Wikipedia [listuje](https://pl.wikipedia.org/wiki/Czas_przesz%C5%82y?stableid=62668446)
+już pierwszo- i drugoosobowe formy neutralne czasu przeszłego na równi z rodzajem męskim i żeńskim.
+W przeprowadzonym przez nas [Niebinarnym Spisie Powszechnym](/blog/spis-2021)
+rodzaj neutralny zdecydowanie dominuje wśród alternatywnych form językowych.
+
+A zatem zarówno pojawiający się i rosnący uzus, jak i opinie osób językoznawczych,
+w połączeniu z faktem, że jest to rodzaj gramatyczny już w języku istniejący
+(a łatwiej lekko przesunąć zakres znaczeniowy niż stworzyć i upowszechnić coś zupełnie nowego, jak np. [dukaizmy](/slowniki/dukaizmy))
+zdają się sugerować, że dobrą rekomendacją jest polecenie
+osobom niebinarnym szukającym sposobu na wyrażenie siebie,
+a także osobom tłumaczącym na polski np. angielskie [singular „they”](https://www.merriam-webster.com/words-at-play/singular-nonbinary-they),
+rodzaju neutralnego jako dobrej i względnie akceptowanej alternatywy do form binarnych.
+
+### 3. Neutratywy jak feminatywy
+
+[Neutratywy](/neutratywy) to słowa ukute na neutralne wersje słów nacechowanych płciowo,
+analogicznie do feminatywów, czyli wersji żeńskich, na przykład:
+
+ - \[ten] fan, \[ta] fanka, \[to] [fanię](/slowniki/neutratywy#fanię)
+ - \[ten] twórca, \[ta] twórczyni, \[to] [twórczę](/slowniki/neutratywy#twórczę) 
+ - \[ten] pracownik, \[ta] pracownica, \[to] [pracownicze](/slowniki/neutratywy#pracownicze) 
+ 
+Postulujemy, by były umieszczane w słownikach i używane do opisywania osób niebinarnych, które sobie tego życzą.
+
+### 4. Nazwa „rodzaj neutralny” zamiast „nijaki”
+
+Słowo „nijaki”, w odniesieniu do ludzi, jest zwyczajnie paskudne. Jest wykluczające. Odczłowieczające.
+[Kojarzy się](https://www.synonimy.pl/synonim/nijaki/) przeciętnością, bezbarwnością, bylejakością, nudą i mdłościami.
+Problem ten jest zauważany [w pracach naukowych](https://journals.umcs.pl/et/article/view/6367/pdf) \[str. 117-118]
+i [przez współpracowników Rady Języka Polskiego](https://youtu.be/HOQazoVKf3c?t=1859).
+
+Dlatego proponujemy alternatywę, pochodzącą od łacińskiej nazwy tego rodzaju gramatycznego:
+[neuter](https://en.wiktionary.org/wiki/neuter#Latin).
+Czyż „rodzaj neutralny” nie brzmi zdecydownie piękniej?
+
+## B. Język neutralny płciowo
+
+### 1. Formy z iksem przy zwrotach do osób o nieznanej płci
+
+Powyższe postulaty dotyczą osób niebinarnych szukających sposobu na wyrażanie siebie w binarnym do bólu języku polskim.
+Nie jest to jednak jedyny obszar, w którym silne zgenderyzowanie języka oraz męska dominacja językowa są widoczne i problematyczne.
+
+Często zwracamy się do osoby, której płci nie znamy, na przykład w reklamach skierowanych do szerokiej grupy odbiorczej
+czy w emailu wysłanym na adres zbiorowy, który może odczytać osoba, której zupełnie nie znamy.
+
+Do takich sytuacji najlepszą opcją zdają się być [formy z iksem](/onx) zastępującym nacechowane płciowo morfemy.
+Wśród form ze znakiem zastępującym to właśnie iksy są najczęściej używane przez osoby respondenckie naszego
+[Niebinarnego Spisu Powszechnego](/blog/spis-2021).
+
+Nie zakładaj, że nieznajoma osoba, do której się zwracasz, jest mężczyzną.
+Przycisk „zapomniałem hasła” na Twojej stronie możesz przemianować na „zapomniałxm hasła”.
+Twój transparent może mówić „nigdy nie będziesz szłx samx” zamiast form nacechowanych płciowo. 
+
+### 2. Mnogi rodzaj neutralny przy zwrotach do grupy osób, niezależnie od ich płci.
+
+Normatywna polszczyzna wymusza zwracanie uwagi na płeć osób członkowskich grupy do której / o której mówimy.
+I rozróżnia w tej kwestii wyłącznie dwie możliwości: grupę złożoną wyłącznie z kobiet oraz… wszystko inne.
+A więc zwracając się do stu uczestniczek konferencji powinnośmy użyć [form niemęskoosobowych, np. „zrobiłyście”](/one),
+ale gdy dołączy do nich chociaż jedna osoba niebędąca kobietą, należy przestawić się na [formy męskoosobowe, np. „zrobiliście”](/oni).
+
+Jest to nie tylko _dziwne_, ale też wykluczające, cementujące męską dominację językową,
+i wymaga znania płci osób członkowskich grupy, mimo że w wielu przypadkach nie mamy jak jej znać.
+Męskość nie powinna być czymś „domyślnym”. Nie każda grupa mieszana chce używać męskich form.
+
+Dlatego proponujemy nową opcję, która nie ma istniejących konotacji z żadną płcią,
+i może być używana wobec każdej grupy osób, bez zastanawiania się nad ich płcią czy zaimkami.
+Opcją tą jest [liczba mnoga rodzaju neutralnego](/ona/ich): „ja zrobiłom” → „my zrobiłośmy”; „ono zrobiło” → „ona zrobiły”.
+
+Wprawdzie nie jest to forma „poprawna systemowo” jak pojedynczy rodzaj nijaki,
+ale została stworzona w analogii do niego, jest spójna, logiczna, i łatwa do zrozumienia i stworzenia.
+
+### 3. Neutralne zaimki: nieokreślony, przeczący, pytający, względny, upowszechniający
+
+Męska dominacja językowa w polszczyźnie przejawia się między innymi tym, że
+nawet jeśli nie mówimy o żadnej konkretnej osobie – to i tak zakładamy, że jest to mężczyzna.
+Zaimki jak „ktoś” czy „nikt” narzucają całemu zdaniu rodzaj męski.
+
+Proponujemy zatem, by [tego typu zaimki](/blog/zaimki-nie-tylko-osobowe)
+miały alternatywną formę – w rodzaju neutralnym. Na przykład:
+
+ - Czy <u>ktosio</u> wrzucił<u>o</u> już posta o spisie powszechnym?
+ - <u>Nikto</u> nie zrobił<u>o</u> zadania domowego.
+ - <u>Kto</u> zrobił<u>o</u> ten bałagan?
+ - <u>Każde</u> chciał<u>o</u> spróbować.
+ - <u>Wszystkie</u> byłyśmy pod wrażeniem.
+
+### 4. Osobatywy na określenie zawodów (itp.) nieznanych osób
+
+Choć konkretna osoba może chcieć być opisywana jako „dziennikarz”, „dziennikarka”,
+„[dziennikarcze](/slowniki/neutratywy#fanię)”, „[dziennikarzu](/slowniki/dukatywy)”, czy jeszcze inaczej,
+tak dla osób o nieznanej płci lub dla grup mieszanych lepiej jest użyć formy, która w ogóle na płeć nie wskazuje –
+jak określenie „osoby dziennikarskie”.
+
+Formy takie, które analogicznie do maskulatywów, feminatyów i neutratywów nazwałośmy „osobatywami”
+są normatywne i proste do stworzenia i zrozumienia.
+
+## Podsumowując
+
+ - Szanujmy osoby niebinarne, ich płeć i zaimki. [Misgendering](/slowniki/terminologia#misgendering) to przemoc werbalna.
+ - Jeśli wybierasz zaimki dla siebie lub postaci niebinarnej, którą tłumaczysz, to polecamy [rodzaj neutralny](/ono) i [neutratywy](/slowniki/neutratywy).
+ - Zamiast „rodzaj nijaki” mówmy „rodzaj neutralny”.
+ - Przy zwracaniu się do osoby o nieznanej płci preferujmy [formy z iksem](/onx) i [osobatywy](/slowniki/osobatywy).
+ - Mówiąc o grupie osób, używajmy [mnogiego rodzaju nijakiego](/ona/ich).
+
+— [Rada Języka Neutralnego](/kolektyw-rjn)

locale/pl/config.suml

@@ -582,6 +582,7 @@ contact:
         enabled: true
         route: 'kolektyw-rjn'
     blog:
+        manifest: 'Manifest Niebinarnej Polszczyzny'
         wystarczyło-zapytać: 'Wystarczyło zapytać…'
         krótka-notka-o-osobatywach: 'Krótka notka o osobatywach'
         czytanie-ze-zrozumieniem: 'Czytanie ze zrozumieniem'
@@ -924,6 +925,7 @@ redirects:
     - { from: '^/cenzus', to: '/spis' }
     - { from: '^/blog/rada-j%C4%99zyka-neutralnego$', to: '/kolektyw-rjn' }
     - { from: '^/blog/rada-języka-neutralnego$', to: '/kolektyw-rjn' }
+    - { from: '^/manifest$', to: '/blog/manifest' }
 
 api:
     examples:

locale/pl/translations.suml

@@ -499,6 +499,10 @@ faq:
                 - >
                     Kolektyw Rada Języka Neutralnego co roku organizuje {/spis=Niebinarny Spis Powszechny},
                     by zbadać trendy niebinarnego języka i zidentyfikować, które formy zyskują z czasem na popularności.
+                - >
+                    Aktualizacja: zdecydowałośmy się na wydanie rekomendacji form,
+                    które z różnych powodów zdają się być na najlepszej drodze ku normalizacji.
+                    Szczegóły tutaj: {/manifest=Manifest Niebinarnej Polszczyzny}
         to-sie-nie-uda:
             question: 'Ale to się nie przyjmie! Ale to zamach na tradycję!'
             answer: