[pl][blog] walkiewicz-gębka-wolak

locale/pl/blog/walkiewicz-gębka-wolak.md

@@ -0,0 +1,138 @@
+# Kilka uwag do artykułu Małgorzaty Gębki-Wolak i Aleksandry Walkiewicz nt. naszego serwisu.
+
+<small>2022-09-03 | [@Szymon](/@Szymon)</small>
+
+Jako kolektyw „Rada Języka Neutralnego” bardzo się cieszymy, że temat języka niebinarnego coraz częściej podejmowany
+jest w dyskusji akademickiej (listę polskich publikacji można znaleźć w zakładce [Nauka](/nauka)). Mnie osobiście jako językoznawcę
+cieszy to szczególnie, ponieważ sam od kilku lat badam język osób niebinarnych. W naszych mediach społecznościowych
+opublikowałyśmy niedawno link do wywiadu z Autorkami dwuczęściowego artykułu
+[„Wykładniki niebinarności płciowej w polszczyźnie”](http://www.uwm.edu.pl/polonistyka/pracejezykoznawcze/pol/pliki/Prace_Jezykoznawcze_24_1_2022.pdf)
+(Walkiewicz 2022 i Gębka-Wolak 2022), który ukazał się na łamach czasopisma „Prace Językoznawcze”.
+
+Zgadzam się z większością obserwacji Autorek, zarówno z artykułu, jak i wywiadu, przede wszystkim z tą,
+że wprowadzenie do polszczyzny ogólnej choćby części proponowanych przez nas rozwiązań będzie trudne
+(a w przypadku niektórych zapewne niemożliwe). Słusznie zwracają uwagę na powiązanie zmian w zakresie używania
+form rodzajowych z kontekstem polityczno-społecznym. Ciekawa jest propozycja, by o języku inkluzywnym
+wobec osób niebinarnych mówić przy pomocy teorii dotyczących języków sztucznych.
+Cieszy mnie też bardzo (i cały kolektyw), że Autorki określają nasz serwis jako
+„najbardziej aktualne, najpełniejsze i akceptowane przez społeczność niebinarną źródło informacji na ten \[języka] temat”
+(Walkiewicz 2022: 88) oraz że doceniają naszą staranność w tworzeniu treści. Zgadzam się też co do potrzeby rozmowy
+nt. zjawiska niebinarności w ogóle, a także wyzwań językowych jakie niesie.
+
+Niektóre z krytycznych obserwacji zgłaszanych przez Autorki, same, jako „RJN”, podzielałyśmy,
+co zaowocowało zmianami w serwisie (już po oddaniu artykułu do druku – Autorki jako czas dostępu do serwisu podają maj 2021).
+Np. zdawszy sobie sprawę, że opisywana przez Autorki mnogość proponowanych form może przytłaczać,
+bardziej wyeksponowałyśmy standardowe formy rodzaju neutralnego jako te, które proponujemy samym osobom niebinarnym,
+jak i osobom tłumaczącym i piszącym teksty. Miały na to wpływ również wyniki naszych badań
+(nota bene, jak wskazują wyniki tegorocznego Niebinarnego Spisu Powszechnego, popularność rodzaju neutralnego
+– a także ogólna liczba osób stosujących formy inne niż męskie i żeńskie – rośnie).
+
+Przedmiotem rozważań Autorek nie jest język osób niebinarnych jako taki (tzn. nie odnoszą się do żadnych
+badań empirycznych poza naszym „NSP” z 2021 roku), ale treść naszego serwisu. Choć nie ma nic złego czy niezwykłego w tym,
+że różni badacze mogą mieć odmienne opinie, to chciałbym się odnieść do tych fragmentów artykułu,
+które nie tyle wyrażają odmienną opinię, co po prostu błędną interpretację publikowanych w naszym serwisie treści
+i przypisują nam intencje, których nie posiadamy. Ponieważ artykuł Autorek jest pierwszym (i na razie jedynym)
+akademickim tekstem skupionym na naszej działalności, bardzo zależy nam na sprostowaniu.
+
+Autorki piszą (Walkiewicz 2022: 89-90) o „dwóch a nawet trzech paradygmatach”, które mają być proponowane na naszej stronie:
+
+1. „inkluzywność w ramach istniejącego podziału binarnego”, czyli np. splitting _uczestnicy/uczestniczki_, _jak ustaliłyśmy/ustaliliśmy_ itd.;
+2. „zneutralizowanie językowych wykładników gramatycznej kategorii rodzaju”, do której zaliczają użycie neutratywów, osobatywów i konstrukcji omijających formy rodzajowe;
+3. rozwiązania dostosowane do „potrzeb osób, które pragną podkreślać swoją niebinarność płciową w sposób eksplicytny za pomocą (…) np. tzw. rodzaju neutralnego (_zrobiłom_), neozaimków czy dukaizmów.”
+
+I dodają: „Zauważmy, że dla każdego z wymienionych paradygmatów inny jest zarówno punkt wyjścia,
+jak i pożądany efekt końcowy, z czego być może nie do końca zdają sobie sprawę twórcy opisywanych rozwiązań”
+(Walkiewicz 2022: 89-90). Wydaje mi się, że w tym przypadku to jednak Autorki nie do końca zdają sobie sprawę
+z charakteru naszych propozycji, tzn. błędnie interpretują wszystkie wydzielone przez siebie typy
+strategii językowych jako służące dokładnie tym samym celom.
+
+W rzeczywistości, wymienione propozycje dotyczą dwóch różnych poziomów języka (choć dana strategia może wpisywać się w oba):
+wypowiedzi generycznych i dotyczących mieszanych płciowo grup oraz wypowiedzi (dotyczących) konkretnych osób.
+Tzn. czymś zupełnie innym jest kwestia tego, jak określa się konkretna pojedyncza osoba
+(w rodzaju męskim, żeńskim, neutralnym, w liczbie mnogiej w formie (nie)męskoosobowej, przy pomocy dukaizmów…),
+a jak można budować wypowiedź generyczną czy dotyczącą grupy osób (powiedzieć „studenci”, „studentki i studenci”, „osoby studenckie” itd.).
+
+O konflikcie faktycznie można mówić w kontekście form generycznych, tj. między formami typu
+„uczestniczki/uczestnicy” a „osoby uczestniczące”. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie,
+by stosować obie strategie wymiennie (zwłaszcza, że jak słusznie zauważają Autorki,
+nagromadzenie osobatywów w jednej wypowiedzi może być niezręczne). Można też
+(osobiście, tę strategię lubię najbardziej, choć zwykle wymaga przypisu czy objaśnienia)
+używać generycznie form żeńskich, mówiąc o mieszanej grupie „powiedziałyśmy” czy „uczestniczki”.
+
+Autorki wskazują na niejasny status neutratywów w obrębie stworzonego przez nie podziału (Gębka-Wolak 2022: 106).
+I faktycznie, choć są propozycją przede wszystkim dla osób niebinarnych posługujących się rodzajem neutralnym, 
+to można ich też używać generycznie – np. w stopce naszej strony pojawia się informacja o jej „autorzach”, 
+choć jesteśmy osobami różnych płci i część z nas (np. ja, jako cis mężczyzna) nie określiłaby się jednostkowo jako „autorze”.
+
+Krótko mówiąc: propozycji form generycznych jest wiele i wierzymy, że najistotniejsza jest sama intencja mówienia inkluzywnie, 
+a nie wybór konkretnej formy jako tej najlepszej (każdej z nas też zdarza się z automatu powiedzieć po prostu „studenci”, „uczestnicy”
+i nie ma w tym nic złego! Sam kilka akapitów wyżej piszę generycznie o „badaczach”); 
+wiele jest też form jednostkowych, ale tu nie ma mowy o żadnym konflikcie, bo o wyborze własnych zaimków każde z nas
+decyduje samodzielnie. Niemniej, wytworzenie się pewnego standardu jest prawdopodobne – w języku angielskim,
+jak pokazują badania, takim standardem stało się pojedyncze they. Ponieważ wiele wskazuje na to, że takim standardem
+ma szansę stać się w polskim rodzaj neutralny, tę formy postanowiłyśmy wyeksponować.
+
+Dochodzę tutaj do najbardziej problematycznego elementu artykułu. Mianowicie, w części pierwszej czytamy: 
+„\[Wprowadzenie do języka neutratywów] zastosowane w ramach paradygmatu drugiego, neutralizującego język,
+**doprowadziłoby do zniknięcia z polszczyzny setek jednostek leksykalnych \[tj. form męskich i żeńskich]**” (Walkiewicz 2022: 96).
+Nie rozumiem zupełnie, skąd założenie, że postulujemy wymazanie z języka form wskazujących na płeć
+(chyba że z błędnego podziału strategii językowych pochodzącego od Autorek, a nie od nas).
+**Nigdy naszym postulatem nie było usuwanie z języka jakichkolwiek form rodzajowych**.
+Co więcej, taki pomysł byłby sprzeczny z samą ideą naszej działalności. Zależy nam właśnie na tym,
+by każda osoba mogła mówić o sobie tak, jak potrzebuje (np. w formie męskiej lub żeńskiej),
+co czasem wymaga rozszerzenia (a nie zawężenia!) leksyki polszczyzny. To, że sygnalizujemy,
+że generyczne „studenci” nie jest najbardziej inkluzywnym terminem, nie oznacza przecież, że chcemy „zniknięcia” słowa „student”.
+
+Taka interpretacja publikowanych przez nas treści boli nas szczególnie, 
+ponieważ sprzyja transfobicznym narracjom o „wymazywaniu kobiet przez trans aktywistów” 
+(a w tym wypadku, również wymazywaniu mężczyzn), o której głośno było w mediach przez ostatnie lata,
+a także przedstawia nasze postulaty jako śmieszne i w złym znaczeniu radykalne. 
+Wystarczająca ilość prześmiewczych komentarzy dotyczy tego, co faktycznie postulujemy. 
+dajemy sobie oczywiście sprawę (a przynajmniej zakładamy), że Autorki nie miały intencji 
+przypisywać nam tego rodzaju pomysłów, niemniej takie przedstawianie – zwłaszcza przez uznane badaczki – 
+treści publikowanych przez, jak to same określiły, „najpełniejsze i akceptowane przez społeczność niebinarną” 
+źródło nt. języka, z pewnością nie służy osobom niebinarnym.
+
+Zwrócę też uwagę na fragment: „wyniki NSP pokazują jasno, że osoby reprezentujące społeczność LGBTQ+
+wciąż stosują częściej rozwiązania bliższe polszczyźnie standardowej, normatywnej – 
+takie jak zabieg splittingu, użycie zaimków _on/ona_ (naprzemiennie lub selektywnie, zgodnie z korektą płci)
+czy form rodzaju neutralnego (…)” (Walkiewicz 2022: 98)
+
+Utożsamiono tu wszystkie osoby LGBTQ+ z osobami niebinarnymi, podczas gdy osoby niebinarne (do których skierowane było badanie)
+są jedynie częścią społeczności LGTBQ+. Podobnie w mediach często pisze/mówi się „osoby LGBT”, mając na myśli „gejów i lesbijki”, co jest równie nieścisłe.
+
+Ponadto, zupełnie niejasne jest, co w kontekście języka, oznacza „zgodnie z korektą płci”.
+Nasze badanie zupełnie nie poruszało tej kwestii. Być może chodziło o używanie form (nie)zgodnych
+z płcią przypisaną danej osobie albo z płcią jako która osoba jest odbierana –
+w praktyce bowiem, większość osób niebinarnych jest postrzegana przez większość postronnych jako kobieta lub mężczyzna.
+Warto też zaznaczyć, że część osób niebinarnych przechodzi prawny proces, k
+tórego efektem jest zmiana oznaczenia płci w dokumentach na „przeciwne” 
+(nawet jeśli nie odpowiada ono ich faktycznej tożsamości, to może być jej bliższe i ułatwiać funkcjonowanie). 
+Znów jednak, w pierwszej edycji badania, o której piszą Autorki, nie pytałyśmy o żadną z tych kwestii.
+
+Na marginesie jeszcze dodam, że nieco zaskakuje w bibliografii artykułu zupełny brak prac nt. języka osób transpłciowych,
+czy konkretnie niebinarnych (polskojęzycznych jest wciąż niewiele, ale anglojęzycznych już trochę), np.:
+
+- Corwin, Anna I. 2009. [“Language and gender variance: Constructing gender beyond the male/female binary.”](http://mail.ejhs.org/Volume12/Gender.htm) )Electronic Journal of Human Sexuality_. 12. Article 3.
+- Derecka, Magdalena. 2019. [“Manifestations of Transphobia in Computer-mediated Communication. A Case Study of Language Discrimination in English and Polish Internet-mediated Discourse.”](https://www.ejournals.eu/pliki/art/15100/pl) _Studies in Polish Linguistics._ 14.3: 101–123. DOI: 10.4467/23005920SPL.19.016.11081
+- Hord, Levi C. R. 2016. [“Bucking the Linguistic Binary: Gender Neutral Language in English, Swedish, French, and German.”](https://ir.lib.uwo.ca/cgi/viewcontent.cgi?\referer=&httpsredir=1&article= 1027&context=wpl_clw) _Proceedings of Western Interdisciplinary Student Symposium on Language Research_. 3. Article 4.
+- Misiek, Szymon. 2020. [“Misgendered in Translation?: Genderqueerness in Polish Translations of English-Language Television Series.”](https://anglica-journal.com/resources/html/article/details?id=207730) _Anglica. An International Journal of English Studies._ 29.2: 165-185. DOI: 10.7311/0860-5734.29.2.09
+- Misiek, Szymon. 2021. [“Niebinarność płciowa w języku polskim. Badanie pilotażowe.”](https://journals.umcs.pl/et/article/view/11729/pdf) _Etnolingwistyka_. Problemy języka i kultury. 33: 287-303. DOI: 10.17951/et.2021.33.287
+- Rzeczkowski, Marcin. 2012. “Poza rodzajami męskim i żeńskim – trzecie płcie a język polski.” \[w:] Mariusz Kraska, Anna Gumowska, and Joanna Wróbel (red.) _Między nieobecnością a nadmiarem. O niedopowiedzeniu i nienasyceniu we współczesnej kulturze._ Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. 203-212.
+- Urbańczyk, Anna, Ewa Okroy i Elżbieta Okroy. 2014. “Badanie potrzeb osób transpłciowych/transgenderowych/trzeciopłciowych związanych z językiem używanym podczas warsztatów i innych sytuacji edukacyjnych.” \[w:] Anna M. Kłonkowska and Katarzyna Bojarska (red.) _Psychospołeczne, prawne i medyczne aspekty transpłciowości_. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. 105-126.
+- Zimman, Lal. 2017. [„Transgender language reform: some challenges and strategies for promoting trans-affirming, gender-inclusive language.”](http://lalzimman.org/PDFs/Zimman2017TransgenderLanguageReform.pdf) _Journal of Language and Discrimination_. 1.1: 84-105. DOI: 10.1558/jld.33139
+- Zimman, Lal. 2019. „Trans people's linguistic self-determination and the dialogic nature of identity.” \[w:] _(Re)presenting Trans: Lingustic, Legal, and Everyday Perspectives._ Evan Hazenberg, Miriam Meyerhoff. Wellington: Victoria University Press. 226-248
+- Zimman, Lal. 2020. [„Transgender Language, Transgender Moment: Toward a Trans Linguistics.”](http://lalzimman.org/PDFs/Zimman2020TransLanguageTransMoment.pdf) \[w:] Kira Hall i Rusty Barrett (red.) _The Oxford Handbook of Language and Sexuality_. DOI: 10.1093/oxfordhb/9780190212926.013.4
+
+Mam nadzieję, że ta krytyka nie będzie odebrana jako odstręczający radykalizm i zamykanie się na dialog z naszej strony.
+Wręcz przeciwnie – chcemy być częścią dyskusji (także tej naukowej) nt. języka i miejsca,
+jakie w nim zajmują osoby niebinarne, a nie jedynie biernym obiektem cudzych analiz.
+Część z nas językiem zajmuje się zawodowo, także naukowo. Chcemy burzyć przekonanie,
+że osoby działające aktywistycznie w obszarze języka i osoby badające go to z konieczności dwie rozłączne grupy
+(zwłaszcza, że historycznie osoby trans były zawsze przedmiotem – nigdy podmiotem – badań na ich własny temat).
+
+Analiza publikowanych przez nas treści, nawet – a może szczególnie – jeśli jest miejscami błędna
+stanowi dla nas cenną lekcję nt. tego jak te treści są odbierane przez osoby spoza queerowo-feministycznej bańki.
+Niemniej, rozmowa z nami mogłaby pomóc w uniknięciu przeinaczeń (a także wzbogacić wyniki badania).
+W innym wypadku prosimy o rzetelność i wyraźne zaznaczenie, co jest interpretacją własną Autorek analiz,
+a nie przypisywanie nam intencji sprzecznych z założeniami naszej działalności.