[pl][pronouns][blog] ono/jeno

locale/pl/blog/ono-jeno.md

@@ -0,0 +1,71 @@
+# W sumie to lubię „ono/jeno”
+
+<small>2022-07-29 | [@andrea](/@andrea)</small>
+
+![Trzy kopie książki na stole](/img-local/blog/deaver-kopie.jpg)
+
+W tym tygodniu ukazała się polska wersja [książki Mason Deaver „Wszystkiego, co najlepsze”](https://weneedya.pl/produkt/wszystkiego-co-najlepsze/).
+[Nasz kolektyw](/kolektyw-rjn) z dumą objął ją mecenatem merytorycznym,
+a ja naskrobałom w [swojej recenzji](/blog/mason-deaver-wszystkiego-co-najlepsze) co nieco o tym,
+jak bardzo mi się podoba – zarówno fabularnie, jak i językowo
+(choć recenzja już trochę nieaktualna – bo doczytałom resztę i teraz podoba się jeszcze bardziej!).
+
+I tak myślę, że warto by przyjrzeć się ciut bliżej jednemu z aspektów książki: zaimkom, których tłumacz Autur Łuksza
+zdecydował się użyć dla oddania _they/them_.
+
+> [ono/jeno](/ono/jeno)
+
+Nie jest to wybór popularny w branży: [w naszym Korpusie Niebinarnej Polszczyzny](/korpus) to dopiero trzecia taka pozycja.
+A moim zdaniem wielka szkoda! Uważam je za przepiękne – zarówno gramatycznie, jak i „funkcjonalnie”.
+
+Choć polszczyźnie daleko jeszcze do jakiegoś normatywnego „standardu” języka niebinarnego,
+to zdecydowanie najbliżej tego statusu jest [rodzajowi neutralnemu](/rodzaj-neutralny) –
+jest to bowiem forma, która w języku polskim już od wieków istnieje (choć w innym użyciu),
+jest względnie intuicyjna nawet dla osób z nią niezaznajomionych,
+ma wsparcie wielu osób eksperckich i jest jedną z najpopularniejszych opcji
+zarówno wśród społeczności, jak i w tekstach kultury.
+
+Niestety, rodzaj neutralny ma dość istotną wadę, jeśli chodzi o zastosowanie go do wyrażenia niebinarności:
+w wielu formach fleksyjnych jest identyczny z rodzajem męskim.
+Wprawdzie jest „on zrobił” → „ono zrobiło” czy „niebinarny nastolatek” → „niebinarne nastolatko”,
+ale już „powiedziano mu” → „powiedziano mu” albo „historia niebinarnego nastolatka” → „historia niebinarnego nastolatka”.
+Dlatego powstało kilka propozycji łączących rodzaj neutralny z formami fleksyjnymi zaczerpniętymi z innych źródeł:
+na przykład używanie w tym miejscu form żeńskich ([ono/jej](/ono/jej)), łączonych ([ono/jejgo](/ono/jejgo)),
+czy postpłciowych/dukaizmów ([ono/jenu](/ono/jenu)). Te ostatnie, choć są ciekawe i nie wskazują na płeć,
+mają niestety pewną wadę.
+
+Jest to oczywiście dość subiektywne, ale moim zdaniem
+dukaizmy nie brzmią naturalnie, nie brzmią „polsko”. „Onu zrobiłu”? „Historia niebinarnenu nastolatku”?
+Niby wiadomo, o co chodzi, niby osoby polskojęzyczne zrozumieją to jako polski, ale jednak słychać pewien zgrzyt.
+Dlatego można by trochę przy nich pogrzebać, by połączyć je z naturalniej brzmiącymi samogłoskami.
+Zamiast „jenu” w dopełniaczu, gdzie przeważnie -u nie występuje, można by mówić „jeno”.
+Przymiotniki w dopełniaczu też mogłyby połączyć postpłciowe -n- („bystrenu”) z męskim -o („bystrego”),
+tworząc formę jednocześnie neutralną płciowo i naturalniej brzmiącą: „bystreno”.
+
+Moim skromnym zdaniem jest to świetna recepta na sprytne połączenie zalet kilku form.
+
+I choć w tekstach kultury nie jest to zbyt często używana opcja,
+to, jak pokazują [wyniki Niebinarnego Spisu Powszechnego 2022](/blog/spis-2022),
+wśród samych osób niebinarnych zaimki ono/jeno są całkiem popularne!
+
+<div class="wide-escape border">
+
+{graph=/docs-local/spis-2022/general/pronouns}
+
+</div>
+
+Wprawdzie daleko im do popularności tej „domyślnej” wersji rodzaju neutralnego, czyli [ono/jego](/ono) (27.1%),
+a to z nimi przeważnie je porównujemy, ale ich 12.7% to więcej niż chociażby 9.1% dukaizmów!
+
+Osobiście też w sumie chętnie bym się nimi zaczęło posługiwać.
+Wcześniej się nad nimi wiele nie zastanawiałom, ale teraz,
+widząc, jak eleganckie jest to rozwiązanie, czemu by nie?
+Wciąż jak najbardziej w porządku jest wobec mnie „zwyczajny” rodzaj neutralny –
+ale bardzo docenię wysiłek osób, które nawet i w formach fleksyjnych zaimków i przymiotników
+będą wobec mnie używały wersji nienacechowanych płciowo.
+
+Moim zdaniem formy ono/jeno mają wiele zalet.
+I zdaje się, że niemała część społeczności osób niebinarnych uważa podobnie.
+Super byłoby, gdyby osoby tworzące i tłumaczące teksty kultury również zaczęły częściej po nie sięgać.
+Kto wie, może następnym krokiem w rozwoju niebinarnej polszczyzny, po znormalizowaniu rodzaju neutralnego,
+będzie rozwinięcie go o nie-męskie formy fleksyjne? Jak na przykład ono/jeno?

locale/pl/pronouns/pronouns.tsv

@@ -4,7 +4,7 @@ ona,ona/jej	Rodzaj żeński	TRUE	ona	jej	niej	jej	ją	nią	niej		a	a	ka			a	a	a
 ono,ono/jego	Rodzaj neutralny	TRUE	ono	jego	niego	mu	je	nim	nim		e	e	kie			o	o	o	o	ę	szł	o	państwo	FALSE	FALSE	TRUE	Formy „byłom”, „zrobiłoś”, itp. są {https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208=wg RJP} poprawne gramatycznie.@Występują one chociażby w {https://gramatyki.uw.edu.pl/book/520=„Grammatyce języka polskiego przez Maxymiliana Jakubowicza ułożonej”} z 1823 czy {https://books.google.pl/books?id=c1Yv6X0fyF8C=Praktische Polnische Grammatik für Deutsche} z 1796.@Normatywna odmiana rodzaju neutralnego w liczbie mnogiej dostępna jest {/one=tutaj}, a neologiczna {/ona/ich=tutaj}.@Rzeczowniki zgodne rodzajowo z rodzajem neutralnym to {/neutratywy=neutratywy}.
 ono/jej	Rodzaj neutralny z formami żeńskimi zamiast męskich	FALSE	ono	jej	niej	jej	je	nią	niej		e	e	kie			o	o	o	o	ę	szł	o	państwo	FALSE	FALSE	TRUE	Formy „byłom”, „zrobiłoś”, itp. są {https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208=wg RJP} poprawne gramatycznie.@Występują one chociażby w {https://gramatyki.uw.edu.pl/book/520=„Grammatyce języka polskiego przez Maxymiliana Jakubowicza ułożonej”} z 1823 czy {https://books.google.pl/books?id=c1Yv6X0fyF8C=Praktische Polnische Grammatik für Deutsche} z 1796.@Normatywna odmiana rodzaju neutralnego w liczbie mnogiej dostępna jest {/one=tutaj}, a neologiczna {/ona/ich=tutaj}.@Rzeczowniki zgodne rodzajowo z rodzajem neutralnym to {/neutratywy=neutratywy}.
 ono/jejgo	Rodzaj neutralny z formami łączonymi	FALSE	ono	jejgo	niejgo	jejmu	jejgo	niąnim	niejnim		e	e	kie			o	o	o	o	ę	szł	o	państwo	FALSE	FALSE	TRUE	Formy „byłom”, „zrobiłoś”, itp. są {https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208=wg RJP} poprawne gramatycznie.@Występują one chociażby w {https://gramatyki.uw.edu.pl/book/520=„Grammatyce języka polskiego przez Maxymiliana Jakubowicza ułożonej”} z 1823 czy {https://books.google.pl/books?id=c1Yv6X0fyF8C=Praktische Polnische Grammatik für Deutsche} z 1796.@Normatywna odmiana rodzaju neutralnego w liczbie mnogiej dostępna jest {/one=tutaj}, a neologiczna {/ona/ich=tutaj}.@Rzeczowniki zgodne rodzajowo z rodzajem neutralnym to {/neutratywy=neutratywy}.
-ono/jeno	Rodzaj neutralny z elementami postpłciowego	FALSE	ono	jeno	nieno	nu	no	niemu	niem		e	e	kie			o	u	o	o	ę	szł	o	państwo	FALSE	FALSE	TRUE	Formy „byłom”, „zrobiłoś”, itp. są {https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208=wg RJP} poprawne gramatycznie.@Występują one chociażby w {https://gramatyki.uw.edu.pl/book/520=„Grammatyce języka polskiego przez Maxymiliana Jakubowicza ułożonej”} z 1823 czy {https://books.google.pl/books?id=c1Yv6X0fyF8C=Praktische Polnische Grammatik für Deutsche} z 1796.@Normatywna odmiana rodzaju neutralnego w liczbie mnogiej dostępna jest {/one=tutaj}, a neologiczna {/ona/ich=tutaj}.@Rzeczowniki zgodne rodzajowo z rodzajem neutralnym to {/neutratywy=neutratywy}.
+ono/jeno	Rodzaj neutralny z elementami postpłciowego	FALSE	ono	jeno	nieno	nu	je	niem	niem		e	e	kie			o	o	o	o	ę	szł	o	państwo	FALSE	FALSE	TRUE	Formy „byłom”, „zrobiłoś”, itp. są {https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208=wg RJP} poprawne gramatycznie.@Występują one chociażby w {https://gramatyki.uw.edu.pl/book/520=„Grammatyce języka polskiego przez Maxymiliana Jakubowicza ułożonej”} z 1823 czy {https://books.google.pl/books?id=c1Yv6X0fyF8C=Praktische Polnische Grammatik für Deutsche} z 1796.@Normatywna odmiana rodzaju neutralnego w liczbie mnogiej dostępna jest {/one=tutaj}, a neologiczna {/ona/ich=tutaj}.@Rzeczowniki zgodne rodzajowo z rodzajem neutralnym to {/neutratywy=neutratywy}.
 ono/jenu	Rodzaj neutralny z formami postpłciowymi zamiast męskich	FALSE	ono	jenu	nienu	wu	nu	num	num		e	e	kie			o	o	o	o	ę	szł	o	państwo	FALSE	FALSE	TRUE	Formy „byłom”, „zrobiłoś”, itp. są {https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208=wg RJP} poprawne gramatycznie.@Występują one chociażby w {https://gramatyki.uw.edu.pl/book/520=„Grammatyce języka polskiego przez Maxymiliana Jakubowicza ułożonej”} z 1823 czy {https://books.google.pl/books?id=c1Yv6X0fyF8C=Praktische Polnische Grammatik für Deutsche} z 1796.@Normatywna odmiana rodzaju neutralnego w liczbie mnogiej dostępna jest {/one=tutaj}, a neologiczna {/ona/ich=tutaj}.@Rzeczowniki zgodne rodzajowo z rodzajem neutralnym to {/neutratywy=neutratywy}.
 vono,vono/vego	Rodzaj neutralny z neozaimkami vono/vego	FALSE	vono	vego	viego	vu	vo	vim	vim		e	e	kie			o	o	o	o	ę	szł	o	państwo	FALSE	FALSE	TRUE	Forma została stworzona przez tłumacza Pawła Wieczorka dla oddania stworzonych przez Grega Egana form {https://en.pronouns.page/ve=ve/ver}.
 ono/eno	Neozaimki ono/eno	FALSE	ono	eno	eno	ne	no	em	em		u	u	ku			o	u	o	o	ę	szł	o	pan	FALSE	FALSE	TRUE	"Formy stworzone przez {https://twitter.com/NicoBillie/status/1312894040061497346=@NicoBillie}."