mirror of
https://gitlab.com/PronounsPage/PronounsPage.git
synced 2025-09-25 22:19:28 -04:00
970 lines
73 KiB
Markdown
970 lines
73 KiB
Markdown
# Niebinarny Spis Powszechny 2023 – wnioski
|
||
|
||
<small>2023-04-12 | [@andrea](/@andrea), [@szymon](/@szymon)</small>
|
||
|
||
<img src="/img/pl/census/spis-2023.png" class="hero d-none" alt="">
|
||
|
||
W tym roku już po raz trzeci odbył się Niebinarny Spis Powszechny. Kontynuujemy badania języka polskich osób niebinarnych;
|
||
rozszerzyłośmy zakres pytań, po raz pierwszy pytając o imiona, preferowaną nazwę form typu _byłom/byłoś_ oraz o szczegóły użycia form mnogich.
|
||
|
||
Zebrałośmy również rekordową liczbę **{json=spis-2023/general/stats.json=size} odpowiedzi** od osób niebinarnych i poszukujących!
|
||
|
||
{table_of_contents}
|
||
|
||
{set_census_groups={
|
||
"location_poland": "Osoby mieszkające w Polsce",
|
||
"location_abroad": "Osoby mieszkające za granicą",
|
||
"agab_f": "Osoby o płci przypisanej przy urodzeniu żeńskiej",
|
||
"agab_m": "Osoby o płci przypisanej przy urodzeniu męskiej"
|
||
}}
|
||
|
||
{set_census_comparisons={
|
||
"by_location": "Podział ze względu na miejsce zamieszkania",
|
||
"by_agab": "Podział ze względu na płeć przypisaną przy urodzeniu"
|
||
}}
|
||
|
||
---
|
||
|
||
## Demografia
|
||
|
||
W [poprzedniej edycji badania](/blog/spis-2022#demografia) rozszerzyłośmy raport o analizę wyników wybranych podgrup:
|
||
chciałośmy sprawdzić, czy są istotne różnice korelują z miejscem zamieszkania (w Polsce lub za granicą) oraz płcią przypisaną przy urodzeniu.
|
||
Ponieważ jedynie {json=spis-2023/location_abroad/stats.json=size} osób zaznaczyło, że mieszka poza Polską,
|
||
podchodzimy do tych danych z rezerwą i jesteśmy ostrożne z wyciąganiem z nich wniosków.
|
||
|
||
Kryterium podziału ze względu na przypisaną płeć to bardzo wrażliwa kwestia.
|
||
Jak już wielokrotnie [podkreślałośmy](/blog/afab-amab), pytanie o czyjś
|
||
<abbr title="assigned gender at birth, płeć nadana przy urodzeniu">AGAB</abbr> bez dobrego powodu
|
||
czy zwracanie na niego niepotrzebnej uwagi nie jest – delikatnie mówiąc – zbyt przyjazne osobom trans/niebinarnym
|
||
(więcej informacji w naszym poście: [Czy określenia AFAB i AMAB są transfobiczne?](/blog/afab-amab)).
|
||
Wierzymy jednak, że mamy dobry powód, by o to pytać. Chcemy móc porównać, ile osób niebinarnych używa zaimków
|
||
zgodnych z tymi, jakich społeczeństwo oczekuje na podstawie ich przypisanej przy urodzeniu płci,
|
||
ile przeciwnych, a ile form niebinarnych, oraz zastanowić się, skąd się biorą ewentualne różnice.
|
||
Pytanie to było oczywiście nieobowiązkowe. Nie tworzyłośmy osobnej podgrupy dla osób, które nie chciały odpowiadać,
|
||
ani (ze względu na zbyt małą liczebność grupy) dla osób interpłciowych, które przy urodzeniu otrzymały znacznik płci
|
||
inny niż K lub M (w jurysdykcjach, gdzie to możliwe).
|
||
|
||
Pragniemy tu podkreślić, że analizowanie zebranych danych z podziałem na podstawie AGABu
|
||
nie ma na celu zastępowania starej binarności nowymi słowami.
|
||
Osoby niebinarne są niebinarne, niezależnie jaką płeć im przypisało społeczeństwo!
|
||
Natomiast niezaprzeczalnie istnieją różnice w socjalizacji – chcemy zbadać jak mocno, o ile w ogóle,
|
||
wpływają one na czyjąś tożsamość, decyzje oraz podejście do niebinarności.
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/age}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
{census_groups}
|
||
|
||
Próba: {json=spis-2023/%group%/stats.json=size} osób.
|
||
Średnia wieku wynosi {json=spis-2023/%group%/stats.json=ageStats.avg} lat,
|
||
mediana to {json=spis-2023/%group%/stats.json=ageStats.median} lat,
|
||
a odchylenie standardowe wynosi {json=spis-2023/%group%/stats.json=ageStats.std}.
|
||
{json=spis-2023/%group%/stats.json=ageStats.under_30}% osób jest przed trzydziestką,
|
||
a {json=spis-2023/%group%/stats.json=ageStats.adults}% to osoby pełnoletnie.
|
||
|
||
{/census_groups}
|
||
|
||
Liczba odpowiedzi jest w tym roku rekordowa (w porównaniu z {json=spis-2022/general/stats.json=size} odpowiedziami w 2022 roku i {json=spis-2021/general/stats.json=size} w 2021 roku).
|
||
Średnia wieku jest podobna we wszystkich edycjach (20.4 w zeszłym roku i 21 w 2021).
|
||
|
||
Zwrócono się do nas z pytaniem nt. udziału w badaniu osób poniżej osiemnastego roku życia
|
||
i ewentualnego wymagania zgody rodziców na udział.
|
||
Ankieta była otwarta dla osób od 13. r.ż., ponieważ respektujemy autonomię nastolatków i wierzymy,
|
||
że mają prawo do wypowiadania się w dotyczących ich kwestiach (tu: używanego języka).
|
||
Jednocześnie, jako osoby queerowe wychowane w Polsce znamy z pierwszej ręki ryzyka związane z coming outem;
|
||
nasze obawy potwierdzją też badania – aż 88% wyoutowanych nastolatków LGBT+ nie jest akceptowanych przez swoich ojców,
|
||
a 75% przez swoje matki (Świder i Winiewski 2017: 5).
|
||
Kierując się dobrem osób małoletnich, nie wymagamy zatem zgody rodziców/opiekunów prawnych na udział w badaniu,
|
||
ponieważ z jednej strony taki wymóg mógłby narazić je na wyoutowanie i przemoc (potencjalnie też na ingerencję w odpowiedzi),
|
||
a z drugiej – mógłby zawęzić próbę do osób, które mogą się bezpiecznie wyoutować (co zaburzyłoby wyniki).
|
||
W naszej ocenie jest to wystarczającym uzasadnieniem obecnej formy badania;
|
||
por. [wytyczne Society for Research in Child Development](https://www.srcd.org/sites/default/files/file-attachments/SRCDethicalprinciplesstandardsfordevsci_3.2021.pdf) (pkt. 2.b.: _„written documentation of asscent and parent/guardian permission is not required when […] identification would risk a participant's […] safety”_),
|
||
[wytyczne British Educational Research Association](https://study.sagepub.com/sites/default/files/bera_ethical_guidelines_2018_4th_ed.pdf) (str. 14 pkt. 23: _„children who are capable of forming their own views should be granted to express those views freely in all matters affecting them”_),
|
||
[wytyczne Ethical Research Involving Children](https://childethics.com/informed-consent) (_„Valid arguments for not gaining parental consent might include the risk of suppression of children’s information”_).
|
||
Można oczywiście ograniczyć badanie do osób po 18. r.ż.;
|
||
to jednak pozbawiałoby niepełnoletnie osoby podmiotowości i głosu w istotnej dla nich sprawie,
|
||
a ponadto mogłoby sprawić, że część osób skłamałaby nt. swojego wieku, by wziąć udział w ankiecie, a to zaburzyłoby wyniki.
|
||
Należy też zaznaczyć, że ankieta nie zagłębia się w sytuacje traumatyczne,
|
||
nie prezentuje informacji, które nie są ogólnodostępne w innych częściach strony,
|
||
oraz respektuje prawo do prywatności osób respondenckich niezależnie od wieku –
|
||
nie zbieramy żadnych danych mogących zidentyfikować osoby odpowiadające
|
||
(a zwróćmy uwagę, że w przypadku pytania opiekunów o zgodę, nie byłoby to w pełni możliwe).
|
||
Udział w ankiecie jest dobrowolny i anonimowy.
|
||
|
||
Od początku nasze badania zdają się wskazywać, że jako niebinarne identyfikują się przede wszystkim osoby młode.
|
||
Może to wynikać z faktu, że zapewne to właśnie im najłatwiej się utożsamić ze stosunkowo nowym (zwłaszcza w Polsce) pojęciem, jakim
|
||
jest niebinarność płciowa. Łatwo sobie wyobrazić, że np. osoba, która określa się jako transwestytyczny mężczyzna od wielu lat,
|
||
będzie mniej skłonna szukać nowych określeń dla swojego doświadczenia niż osoba nastoletnia, która wkrótce po tym, jak zaczęła
|
||
zastanawiać się nad swoją tożsamością, zetknęła się z terminem _genderfluid_ (nawet jeśli doświadczenie płci obu osób sa podobne).
|
||
Ponadto, przez formę badania (kwestionariusz internetowy), zapewne łatwiej nam dotrzeć do osób młodych, które zwykle
|
||
więcej czasu spędzają w internecie i poruszają się po nim sprawniej.
|
||
|
||
Rozkład wieku wśród osób badanych jest podobny do tego w [anglojęzycznym badaniu Gender Census](https://gendercensus.com/results/2022-worldwide/#meta).
|
||
|
||
Warta zauważenia jest znacząca różnica w wielkości grup osób, które zadeklarowały, że przypisano im przy urodzeniu płeć żeńską
|
||
({json=spis-2023/agab_f/stats.json=size}) i męską ({json=spis-2023/agab_m/stats.json=size}).
|
||
Wynikać ona może z wielu powodów, takich jak różnice w społecznym przyzwoleniu na przekraczanie granic płci,
|
||
w socjalizacji, w poziomie przywileju związanego z płcią (a co za tym idzie: motywacji do kwestionowania swojej płci).
|
||
|
||
W rozmowie z autorkami reportażu „Mów o mnie ono” psychoterapeutka i seksuolożka specjalizująca się w pracy z osobami trans, dr Marta Dora
|
||
mówi: „Wśród moich pacjentów w grupie wiekowej 13-15 lat przeważają osoby, którym przypisano przy urodzeniu płeć żeńską. Z kolei w grupie 18-35 lat jest odwrotnie.”
|
||
Zwraca uwagę na społeczny kontekst takiego stanu rzeczy: osoby postrzegane jako dziewczynki/kobiety mają zwykle większe przyzwolenie na
|
||
przekraczanie norm płciowych (np. w wyglądzie, zachowaniu), z kolei dla osób postrzeganych jako chłopcy/mężczyźni, wiąże się to z większym ryzykiem
|
||
wyśmiania, przemocy i odrzucenia ([Skrzydłowska-Kalukin i Sokolińska 2022](/blog/mow-o-mnie-ono): 255-256). Jeśli weźmiemy pod uwagę te kwestie
|
||
oraz fakt, że niebinarność jest pojęciem stosunkowo nowym w Polsce, to nie zaskakuje, że częściej identyfikują się z nim osoby AFAB.
|
||
|
||
Wreszcie, w zeszłym roku Paula Felix Olejniczak zwrociła nam uwagę na badanie ([Smith](https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED501717.pdf) 2008),
|
||
które wskazuje, że osoby socjalizowane do roli kobiety z reguły częściej wypełniają kwestionariusze, co może być dodatkowym czynnikiem zwiększającym
|
||
przewagę osób AFAB w próbie badawczej.
|
||
|
||
## Nazewnictwo
|
||
|
||
### „Rodzaj nijaki” czy „rodzaj neutralny”?
|
||
|
||
W tym roku po raz pierwszy spytałośmy o preferencje osób niebinarnych w kwestii nazewnictwa form takich jak „zrobiłom” czy „byłoś”.
|
||
Choć jako kolektyw [promujemy](https://zaimki.pl/rodzaj-neutralny) używanie nazwy „rodzaj neutralny” zamiast „rodzaj nijaki”
|
||
ze względu na negatywne konotacje „nijakości”, to i tak zaskoczyły nas wyniki – aż {json=spis-2023/general/stats.json=neuter.rodzaj neutralny}%
|
||
osób niebinarnych woli zmianę nomenklatury, podczas gdy tylko {json=spis-2023/general/stats.json=neuter.rodzaj nijaki}%
|
||
opowiada się za starą nazwą. {json=spis-2023/general/stats.json=neuter.nie mam zdania}% osób nie ma w tej kwestii zdania.
|
||
|
||
Znacząca przewaga osób, które wolą określenie „rodzaj neutralny”, wskazuje, że ma sens zabieganie o upowszechnienie tej właśnie nazwy.
|
||
Jednocześnie warto zaznaczyć, że nie jest to rozwiązanie idealne. Choć określenie „rodzaj neutralny” jest podobne do angielskiego „neuter”,
|
||
niemieckiego „das Neuter” czy łacińskiego „neutrum” i pozbawione przykrych konotacji „nijakości”, może się mylnie kojarzyć z terminem
|
||
„język neutralny płciowo”. Formy niewskazujące na płeć (np. „osoba respondencka” zamiast „respondentka”) czy unikanie zaznaczania
|
||
rodzaju gramatycznego (np. „był\_ś” zamiast „byłeś”) są czymś innym niż użycie formy *rodzajowej* systemowo równorzędnej z męską i żeńską
|
||
(na tę równorzędność określenie „rodzaj nijaki” bardziej jednoznacznie wskazuje). Kilka osób respondenckich zwróciło na to uwagę, np.:
|
||
„mam wrażenie, że «rodzaj neutralny» mogłoby być nazwą na wszystkie rodzaje, które nie są binarne. Czyli np dukaizmy też”
|
||
„\[rodzaj\] neutralny nie jest tak naprawdę neutralny - nie użyłobym go w stosunku do osoby, której używanego rodzaju gramatycznego nie znam”
|
||
„\[są to wyrażenia\] używane do podkreślenia jakiejś płci, a nie niepłci. Są jakieś, więc nie nijakie. Są też sygnalizujące coś, więc nie neutralne.”
|
||
|
||
Nierzadko zdarza się, że osoby niezbyt zaznajomione z tematyką języka inkluzywnego płciowo traktują terminy „język osób niebinarnych”
|
||
(czyli to, jak mówią o sobie konkretne osoby) i „język neutralny płciowo” wymiennie (pisałośmy o tym np. [tutaj](/podzbiory)).
|
||
Dla nich określenie „rodzaj neutralny” może być mylące. Warto więc zaznaczyć, że chodzi o formę zwykle nazywaną „rodzajem nijakim”.
|
||
|
||
Wśród dopisków znalazły się też inne ciekawe propozycje takie jak „rodzaj niebinarny” czy „rodzaj łosiowy”. Są bardziej jednoznaczne,
|
||
choć pierwsza może sugerować, że każda osoba niebinarna używa (lub powinna używać) tej formy (nawet jeśli faktycznie stanie się
|
||
ona pewnym standardem na miarę angielskiego „singular <em>they</em>”, to przecież używanie jakiejkolwiek innej formy, nie ujmuje
|
||
nikomu niebinarności!).
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/neuter}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
### …wśród osób używających tych form
|
||
|
||
Powyższe liczby odnoszą się do ogółu niebinarnych osób respondenckich – ale ciekawiło nas jednak również,
|
||
czy w podgrupie osób _używających_ form łosiowych ({json=spis-2023/general/stats.json=size_neuter} osób) sprawa wygląda inaczej.
|
||
|
||
Nazwę „rodzaj neutralny” woli {json=spis-2023/general/stats.json=neuterByUsers.rodzaj neutralny}% osób używających tych form (w porównaniu do {json=spis-2023/general/stats.json=neuter.rodzaj neutralny}% w ogóle),
|
||
„rodzaj nijaki” – {json=spis-2023/general/stats.json=neuterByUsers.rodzaj nijaki}% (ogół: {json=spis-2023/general/stats.json=neuter.rodzaj nijaki}%),
|
||
a {json=spis-2023/general/stats.json=neuterByUsers.nie mam zdania}% (ogół: {json=spis-2023/general/stats.json=neuter.nie mam zdania}%) nie ma zdania.
|
||
A zatem, choć dokładne liczby nieco się różnią, to ogólny trend jest taki sam w obu grupach.
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/neuterByUsers}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
## Używane formy
|
||
|
||
### Rodzaj gramatyczny używany w mowie
|
||
|
||
<div class="alert alert-info small">
|
||
<span class="fal fa-info-circle"></span>
|
||
We wszystkich poniższych pytaniach możliwe było zaznaczenie więcej niż jednej odpowiedzi – dlatego wartości sumują się do <span class="text-nowrap">ponad stu procent</span>.
|
||
</div>
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/pronounGroups}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
Na pierwszy rzut oka, wyniki pytania nt. form używanych w mowie są bardzo podobne do [zeszłorocznych](/blog/spis-2022#rodzaj-gramatyczny-używany-w-mowie).
|
||
|
||
{census_groups}
|
||
|
||
{json=spis-2023/%group%/stats.json=pronounGroups.unikanie form nacechowanych płciowo}% osób respondenckich
|
||
używa wobec siebie [form unikających deklarowania płci](/unikanie),
|
||
({json=spis-2023/%group%/stats.json=@diff.spis-2022.pronounGroups.unikanie form nacechowanych płciowo} p.p. w stosunku do zeszłego roku).
|
||
|
||
{json=spis-2023/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: binarne}% osób używa form binarnych (rodzaj męski i/lub żeński) ({json=spis-2023/%group%/stats.json=@diff.spis-2022.pronounGroupsAggr.łącznie: binarne} p.p.),
|
||
ale tylko {json=spis-2023/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne}% _wyłącznie_ form binarnych ({json=spis-2023/%group%/stats.json=@diff.spis-2022.pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne} p.p.).
|
||
{json=spis-2023/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: binarne zamiennie}% osób używa zamienne form męskich i żeńskich ({json=spis-2023/%group%/stats.json=@diff.spis-2022.pronounGroupsAggr.łącznie: binarne zamiennie} p.p.).
|
||
|
||
{json=spis-2023/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: niebinarne}% osób używa form niebinarnych (dokładnie tyle samo, co w zeszłorocznym spisie),
|
||
przy czym {json=spis-2023/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne}% _wyłącznie_ form niebinarnych ({json=spis-2023/%group%/stats.json=@diff.spis-2022.pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne} p.p.).
|
||
|
||
{json=spis-2023/%group%/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: mnogie}% osób używa którejś z (lub kilku) form mnogich ({json=spis-2023/%group%/stats.json=@diff.spis-2022.pronounGroupsAggr.łącznie: mnogie} p.p.).
|
||
Spadek ich popularności o {json=spis-2023/%group%/stats.json=^diff.spis-2022.pronounGroupsAggr.łącznie: mnogie} punkta procentowego to najistotniejsza różnica w stosunku do odpowiedzi na pytanie nt. mowy z zeszłorocznego spisu.
|
||
|
||
{/census_groups}
|
||
|
||
Podobnie jak w poprzednich latach, popularne jest używanie w mowie
|
||
form męskich ({json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj męski}%)
|
||
i żeńskich ({json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj żeński}%);
|
||
liczby te obejmują osoby używające tych form wymiennie.
|
||
Po raz pierwszy jednak rodzaj neutralny ({json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}%)
|
||
wyprzedza (choć bardzo nieznacznie, ledwie o 0,1 p.p.) którąś ze standardowych form!
|
||
Wzrost popularności rodzaju neutralnego pomiędzy dwoma pierwszymi edycjami naszego badania był uderzający (25,5% → 43,1%),
|
||
w tym roku jest dużo mniejszy, choć dalej może zaświadczać o pewnym trendzie.
|
||
Jesteśmy niezwykle ciekawe, czy w kolejnych latach rodzaj neutralny zdeklasuje również męski,
|
||
zbliżając się do statusu niejako „domyślnej” formy dla osób niebinarnych.
|
||
Póki co, 52% osób respondenckich nie wybrało tej formy jako przynajmniej jednej z tych, które im odpowiadają.
|
||
|
||
Widoczne są różnice, gdy weźmiemy pod uwagę płeć przypisaną przy urodzeniu badanych osób.
|
||
Osoby AMAB najczęsciej decydują się na unikanie form nacechowanych płciowo;
|
||
u osób AFAB ta strategia jest na drugim miejscu po rodzaju męskim.
|
||
Najpopularniejsze normatywne formy rodzajowe wśród osób AMAB to kolejno: rodzaj neutralny, rodzaj męski, rodzaj żeński.
|
||
U osób AFAB przoduje rodzaj męski, za nim żeński i dopiero neutralny.
|
||
Osoby AMAB częściej sięgają po dukaizmy i wszystkie formy mnogie.
|
||
|
||
{details=Dopiski}
|
||
|
||
- „byłm zmęczon” 4
|
||
- „byłum zmęczone” 4
|
||
- „byłam zmęczony, byłem zmęczona” 3
|
||
- „bylim zmęczeni” 2
|
||
- „byłæm zmęczonæ” 2
|
||
- „byłem zmęczone” 2
|
||
- „byłym zmęczony” 2
|
||
- „byłmiaum zmęczone” 1
|
||
- „byłom zmęczono” 1
|
||
- „byłom zmęczonu” 1
|
||
- „byłovm zmęczonov” 1
|
||
|
||
{/details}
|
||
|
||
### Zaimki używane w piśmie
|
||
|
||
<div class="alert alert-info small">
|
||
<span class="fal fa-info-circle"></span>
|
||
Przez „zaimki” rozumiemy tutaj <a href="/pytania#zaimki" target="_blank">skrót myślowy</a> obejmujący również korespondujące z nimi inne formy gramatyczne.
|
||
</div>
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/pronouns}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
Formy „podstawowe” („ono/jego”, „onu/jenu” i „oni/ich”) są w swoich grupach zdecydowanie popularniejsze od bazujących na nich alternatyw.
|
||
Najpopularniejszą z alternatyw dla standardowego
|
||
„ono/jego” ({json=spis-2023/general/stats.json=pronouns.ono/jego}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.pronouns.ono/jego} p.p. w stosunku do zeszłego roku)
|
||
jest neologiczne „[ono/jeno](/ono/jeno)” ({json=spis-2023/general/stats.json=pronouns.ono/jeno}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.pronouns.ono/jeno} p.p.),
|
||
którym posługuje się m.in. [tłumacz Artur Łuksza](/blog/mason-deaver-wszystkiego-co-najlepsze) jako odpowiednikiem angielskiego „singular <em>they</em>”.
|
||
W tym roku, podążając za powtarzającymi się w poprzednich edycjach dopiskami, dodałośmy opcję „[ono/ich](/ono/ich)”,
|
||
którą wybrało aż {json=spis-2023/general/stats.json=pronouns.ono/ich}% osób badanych
|
||
(czyniąc „ono/ich” trzecią pod względem popularności formą korespondującą z rodzajem neutralnym).
|
||
W liczbie mnogiej formy męskoosobowe („oni/ich”; {json=spis-2023/general/stats.json=pronouns.oni/ich}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.pronouns.oni/ich} p.p.)
|
||
są wyraźnie popularniejsze od niemęskoosobowych („one/ich”; {json=spis-2023/general/stats.json=pronouns.one/ich}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.pronouns.one/ich} p.p.).
|
||
|
||
Wśród form placeholderowych najpopularniejsze są iksy.
|
||
|
||
Ze względu na mnogość opcji, zgrupowałośmy ze sobą podobne zaimki, by lepiej widzieć trendy:
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/pronounsAggr}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
W piśmie, tak samo jak w mowie, przodują
|
||
formy męskie ({json=spis-2023/general/stats.json=pronouns.on/jego}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.pronouns.on/jego} p.p.),
|
||
za nimi rodzaj neutralny ({json=spis-2023/general/stats.json=pronounsAggr.łącznie: neutralne}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.pronounsAggr.łącznie: neutralne} p.p.)
|
||
i wreszcie formy żeńskie ({json=spis-2023/general/stats.json=pronouns.ona/jej}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.pronouns.ona/jej} p.p.)
|
||
Wyraźniejsza jest w piśmie przewaga rodzaju neutralnego nad żeńskim – podczas gdy w pytaniu o mowę ten pierwszy przodował jedynie o 0,1 p.p.,
|
||
w piśmie jest to już przewaga 4,6 p.p.
|
||
|
||
Wyniki są zbliżone do tych z poprzedniego pytania. Widzimy też jak bardzo popularne są niewymawialne formy graficzne / placeholderowe
|
||
(np. „onx” czy „on\_”) - używa ich {json=spis-2023/general/stats.json=pronounsAggr.łącznie: graficzne}% osób badanych
|
||
(spadek o {json=spis-2023/general/stats.json=^diff.spis-2022.pronounsAggr.łącznie: graficzne} p.p. w stosunku do zeszłego roku).
|
||
|
||
Osoby AFAB częściej wybierają standardowe binarne formy, choć jednocześnie rzadziej niż osoby AMAB deklarują używanie _wyłącznie_ tych form.
|
||
Częściej też używają form mnogich i graficznych. Osoby AMAB za to, częściej korzystają z form postpłciowych.
|
||
|
||
{details=Dopiski}
|
||
|
||
- on/ich 9
|
||
- on/jenu 1
|
||
- ona/ich („ona jest fajna”, „lubię ich zwierzątko”) 2
|
||
- ono/tego 4
|
||
- ono/jegu 1
|
||
- ono/jejo 1
|
||
- ono/jewo 1
|
||
- ono/nego 1
|
||
- ono/onego 1
|
||
- ono/to 1
|
||
- ono/\[imię\] 1
|
||
- ons/jeso 1
|
||
- onu/ich 1
|
||
- onu/jego 1
|
||
- onu/jegu 1
|
||
- onu/jeno 1
|
||
- osoba/osoby 6
|
||
- \[imię\] 5
|
||
- miau/mrr 1
|
||
- miau/prr 1
|
||
- miau/miaugo 1
|
||
- to/tego 6
|
||
- to/jego 1
|
||
|
||
{/details}
|
||
|
||
### Formy rzeczownikowe
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/nouns}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
Wyniki pytania dotyczącego form rzeczownikowych są niemal identyczne z zeszłorocznymi.
|
||
Ponownie najpopularniejsze są maskulatywy ({json=spis-2023/general/stats.json=nouns.maskulatywy}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.nouns.maskulatywy} p.p.),
|
||
za nimi osobatywy ({json=spis-2023/general/stats.json=nouns.osobatywy}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.nouns.osobatywy} p.p.)
|
||
i wreszcie – wyraźnie niżej – feminatywy ({json=spis-2023/general/stats.json=nouns.feminatywy}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.nouns.feminatywy} p.p.).
|
||
Choć popularność samego rodzaju neutralnego nieznaczne wzrosła, to neutratywy wybierano nieco _rzadziej_
|
||
niż w zeszłym roku ({json=spis-2023/general/stats.json=nouns.neutratywy}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.nouns.neutratywy} p.p.).
|
||
Dużo niżej plasują się iksatywy ({json=spis-2023/general/stats.json=nouns.iksatywy}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.nouns.iksatywy} p.p. – najbardziej istotna różnica z zeszłym rokiem)
|
||
i dukatywy ({json=spis-2023/general/stats.json=nouns.dukatywy}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.nouns.dukatywy} p.p.)
|
||
|
||
Popularność maskulatywów może wynikać z tego, że powszechnie wciąż uznawane są one za formy generyczne
|
||
(czyli np. „nauczyciel” może być osobą dowolnej płci), ale też z tego, że znaczna część osób respondenckich
|
||
to osoby z przypisaną płcią żeńską. Używanie przez nie maskulatywów jest względnie bezpieczną
|
||
(bo uznawaną za „poprawną” według normatywnych reguł) formą, która pozwala im się jakoś zdystansować
|
||
od form kojarzonych z ich przypisaną płcią. Ponadto, feminatywy bywają stygmatyzowane, uznawane za mniej „poprawne” lub „niepoważne”.
|
||
|
||
Używanie neutratywów może wiązać się z dodatkowymi trudnościami. Poza tym, że mogą być uznawane za „niepoprawne”,
|
||
a jako formy jednoznacznie wskazujące na płciową nienormatywność narażają osobę na transfobię,
|
||
mogą być też trudne do utworzenia. Nie wypracowano (póki co) jednoznacznych reguł ich derywowania.
|
||
O ile użycie czasowników czy przymiotników w rodzaju neutralnym może być dośc intuicyjne,
|
||
to formy rzeczownikowe niosą ze sobą dużo więcej trudności.
|
||
|
||
Z kolei, osobatywy są względnie łatwe do tworzenia i bliższe standardowej polszczyźnie niż neutratywy.
|
||
Choć używane generycznie są neutralne płciowo, to użyte w stosunku do konkretnej osoby mogą konotować niebinarną tożsamość
|
||
(także w przypadku osób, które posługują się na co dzień tylko męskimi lub żeńskimi formami czasowników, przymiotników i zaimków).
|
||
|
||
Popularność dukatywów konsekwentnie spada (10,4% w 2021, {json=spis-2022/general/stats.json=nouns.dukatywy}% w 2022, {json=spis-2023/general/stats.json=nouns.dukatywy}% obecnie).
|
||
Choć w pierwszej edycji badania, były nieco bardziej popularne od samego rodzaju postpłciowego w mowie, trend ten nie został zachowany.
|
||
|
||
Wreszcie, popularność iksatywów istotnie spadła. Ponieważ w zeszłym roku pytałośmy o nie po raz pierwszy,
|
||
trudno mówić o możliwych trendach na przestrzeni lat.
|
||
|
||
Wśród osób AMAB, najpopularniejsze są osobatywy; maskulatywy są na drugim miejscu.
|
||
Wyniki wśród osób AFAB odpowiadają ogólnym trendom.
|
||
|
||
{details=Dopiski}
|
||
|
||
- doktorantum, antropologum, nauczycielum, członkum 2
|
||
- fæ organizującæ, fæ nauczajcæ, fæ pracowniczæ 1
|
||
- istota nauczająca, istota partnerska, ludź pracujące 1
|
||
- programist*ka 1
|
||
- skrótowce: nauczyci, partne, pracowni 1
|
||
_(sugerowana tu nazwa jest o tyle niefortunna, że „skrótowce” to określenie
|
||
[już istniejące](https://pl.wikipedia.org/wiki/Skr%C3%B3towiec), oznacza formy takie jak AGD czy GUS…
|
||
może zamiast tego „skrótywy”? – przypis redakcji)_
|
||
- nazwy czynności zamiast osób: wolontariat zamiast wolontariusz/ka/szcze 1
|
||
- unikanie: robię tłumaczenia, odpowiadam za jakość 1
|
||
|
||
{/details}
|
||
|
||
### Formy grzecznościowe
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/honorifics}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
Podobnie jak w poprzednich latach, większość osób respondenckich ({json=spis-2023/general/stats.json=honorifics.„per ty”}%) zadeklarowała,
|
||
że chce, by zwracać się do nich „per Ty” także w oficjalnych sytuacjach,
|
||
w tym {json=spis-2023/general/stats.json=honorifics.łącznie: wyłącznie ty}% chciałoby, żeby używać *wyłącznie* tej formy.
|
||
Istotnym czynnikiem może tu być niska średnia wieku osób badanych.
|
||
|
||
Normatywne („Pan”, „Pani”) i pół-normatywne („per Wy”, „państwo” – zarówno z uzgodnieniem pojedynczym, jak i mnogim)
|
||
cieszą się w miarę podobną popularnością, tak jak w poprzednich latach. Możemy jednak zauważyć ciekawy trend.
|
||
W pierwszej edycji bardzo nieznacznie prowadziła wśród wspomnianych form forma „państwo”. W zeszłorocznej edycji
|
||
częściej wybierano „pan”. W tym roku jest tak samo. Być może ma na to wpływ fakt, że wśród osób respondenckich dominują
|
||
osoby z przypisaną płcią żeńską; podobny wniosek wysnułośmy, komentując popularność maskulatywów w pytaniu o formy rzeczownikowe.
|
||
Inaczej jednak niż w przypadku maskulatywów, których użycie w odnieseniu do osoby uznawanej za kobietę lub prezentującej się kobieco nie dziwi,
|
||
mówienie do niej per „Pan” może dużo bardziej zwracać uwagę.
|
||
|
||
Neologiczne zwroty grzecznościowe od pierwszej edycji cieszą się zdecydowanie mniejszą popularnością.
|
||
Wybierano je nieznacznie rzadziej niż w zeszłym roku:
|
||
„pań” wybrało {json=spis-2023/general/stats.json=honorifics.pań}% osób ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.honorifics.pań} p.p.),
|
||
a „panu” – {json=spis-2023/general/stats.json=honorifics.panu}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.honorifics.panu} p.p.).
|
||
|
||
Ogólnie wydaje się, że najchętniej sięgamy po formy standardowe lub bliskie standardowi
|
||
(rodzaje męski, żeński i neutralny, osobatywy, maskulatywy), zatem w przypadku form grzecznościowych może być podobnie. Osoby respondenckie sięgają
|
||
po formy „Pan” i „Pani” albo niestandardowe w odniesieniu do jednej osoby, ale jednak systemowe „Państwo”.
|
||
|
||
Osoby AMAB częściej odrzucają formy grzecznościowe. Rzadziej niż osobom AFAB odpowiada im forma „pan”, co nie zaskakuje. Ciekawe jest jednak to, że w przypadku
|
||
formy „pani” różnice między osobami AFAB a AMAB są dużo mniejsze (osoby AMAB wybierają „pani” nieco częściej).
|
||
Osoby AFAB częściej deklarują, że forma „państwo” im odpowiada.
|
||
|
||
|
||
{details=Dopiski}
|
||
|
||
- Pano 12
|
||
- Panæ/Panæmu (np. „czy mógłbym zrobić coś dla Panæ?”, „czy panæ czuje się dobrze?”, „czy może pomóc panæmu z tym zadaniem?”) 1
|
||
- Panio 1
|
||
- Paniszczę 1
|
||
- Panum 1
|
||
- Panx 1
|
||
- Pannx 1
|
||
- Pany 1
|
||
- Osoba (czy „życzy sobie Osoba”) 8
|
||
- Twoja osoba/Pańska osoba 1
|
||
- Byt 1
|
||
- To 1
|
||
- Towarzyszka 1
|
||
- Towarzyszcze 1
|
||
- Towarzyszu 1
|
||
- Towarzysz 1
|
||
- \[imię\] 4
|
||
- \[tytuł/nazwa zawodu\] 3
|
||
|
||
{/details}
|
||
|
||
### „Konsekwentność” liczby mnogiej
|
||
|
||
Dość często pojawia się w naszej skrzynce pytanie (zwłaszcza od osób tłumaczących) o to, jak _dokładnie_ działa
|
||
gramatyczna liczba mnoga opisująca pojedynczą osobę. Jeśli ktosio, chcąc uniknąć wyboru między „zrobiłam” a „zrobiłem”,
|
||
decyduje się na, powiedzmy, „zrobiliśmy” – to czy wtedy „konsekwentnie” używa liczby mnogiej również wtedy,
|
||
gdy dane słowo nie jest nacechowane płciowo (np. „robię” → „robimy”), czy też „konsekwentnie” stosuje liczbę mnogą tylko tam,
|
||
gdzie pomaga to uniknąć binarności? Czy stosuje ją również wobec rzeczowników (np. _(ci) nauczyciele_, _(te) partnerza_, _(te) pracownice_),
|
||
czy nie (np. _(ten) nauczyciel_, _(to) partnerze_, _(ta) pracownica_)?
|
||
Aby móc na te pytania odpowiedzieć, w tym roku po raz pierwszy zadałośmy je podgrupie osób,
|
||
które zaznaczyły, że używają wobec siebie którejś/którychś z form liczby mnogiej
|
||
({json=spis-2023/general/stats.json=size_plural} osób).
|
||
|
||
{census_groups}
|
||
|
||
Tylko {json=spis-2023/%group%/stats.json=pluralNonGendered.tak}% osób używa liczby mnogiej nawet wtedy, gdy dana forma nie jest zgenderyzowana,
|
||
podczas gdy {json=spis-2023/%group%/stats.json=pluralNonGendered.nie}% woli w tych miejscach liczbę pojedynczą,
|
||
a aż {json=spis-2023/%group%/stats.json=pluralNonGendered.wymiennie / bez różnicy / nie mam zdania}% nie ma w tej kwestii preferencji.
|
||
|
||
{/census_groups}
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/pluralNonGendered}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
{census_groups}
|
||
|
||
Tylko {json=spis-2023/%group%/stats.json=pluralNouns.tak}% osób używa liczby mnogiej do opisania się formami rzeczownikowymi,
|
||
podczas gdy {json=spis-2023/%group%/stats.json=pluralNouns.nie}% woli pojedyncze rzeczowniki,
|
||
a aż {json=spis-2023/%group%/stats.json=pluralNouns.wymiennie / bez różnicy / nie mam zdania}% nie na w tej kwestii preferencji.
|
||
|
||
{/census_groups}
|
||
|
||
Można tu dodać, że – jak podają Dubisz i in. (1995: 96) – grzecznościowe użycie męskoosobowych form mnogich
|
||
(obecnie w niektórych dialektach polszczyzny) zakłada użycie pojedynczych form rzeczowników,
|
||
podczas gdy inne części mowy pozostają w formie mnogiej, czyli np. „nasi dziadek przyszli”, „usiądźcie, mamo”.
|
||
Podobnie w przypadku historycznego [_pluralis maiestatis_](https://pl.wikipedia.org/wiki/Pluralis_maiestatis),
|
||
np.: „_My_, Stanisław August, z Bożej Łaski _Król_ Polski (…), _byliśmy_ także tego zdania (…)”.
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/pluralNouns}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
Widać zatem, że nie ma jeszcze jednoznacznej odpowiedzi na nasze pytania –
|
||
większość osób nie zastanawiało się jeszcze nad tymi kwestiami, używa obu opcji wymiennie, albo nie ma zdania.
|
||
Ale wśród osób, które wolą jedną z opcji, przeważa bardziej ograniczone użycie form mnogich;
|
||
być może ma to związek z tym, jak funkcjonuje w naszym języku grzecznościowe użycie form mnogich.
|
||
Bardzo ciekawi nas, jak będzie się ta kwestia kształtowała w nadchodzących latach.
|
||
|
||
### Zaimki w języku angielskim
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/english}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
Jak w poprzednich latach, zdecydowanie największą popularnością ({json=spis-2023/general/stats.json=english.łącznie: they}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.english.łącznie: they} p.p.) cieszy się singular „they”.
|
||
|
||
Dalej plasują się standardowe „he” ({json=spis-2023/general/stats.json=english.he/him}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.english.he/him} p.p.)
|
||
i „she” ({json=spis-2023/general/stats.json=english.she/her}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.english.she/her} p.p.).
|
||
Wybierane są znacznie rzadziej niż
|
||
rodzaj męski ({json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj męski}% w mowie, {json=spis-2023/general/stats.json=pronouns.on/jego}% w piśmie)
|
||
i żeński ({json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj żeński}% w mowie, {json=spis-2023/general/stats.json=pronouns.ona/jej}% piśmie) w języku polskim.
|
||
|
||
Co bardzo interesujące, kolejną pod względem popularności formą jest zaimek „it”, który zaznaczyło jako co najmniej akceptowalny
|
||
aż {json=spis-2023/general/stats.json=english.it/its}% badanych osób
|
||
(jest to o {json=spis-2023/general/stats.json=^diff.spis-2022.english.it/its} p.p. mniej niż w zeszłym roku,
|
||
choć wciąż znacznie więcej niż 7,7% w edycji z 2021).
|
||
„It” przewyższa popularnością wszystkie neozaimki, w tym najczęściej wybierane „xe/xem” ({json=spis-2023/general/stats.json=english.xe/xem}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.english.xe/xem} p.p.).
|
||
|
||
Łączna popularność neozaimków nieznaczne przewyższa popularność „it” - przynajmniej jeden neozaimek zaznaczyło 16,4% osób badanych
|
||
(spadek o 4,1 p.p. w stosunku do zeszłego roku).
|
||
|
||
Wyniki te względnie pokrywają się z anglojęzycznym [Gender Census](https://www.gendercensus.com/results/2022-worldwide/#pronouns).
|
||
|
||
Jedynie 1,7% (-0.1 p.p.) osób odpowiedziało, że nie zna lub nie używa angielskiego.
|
||
|
||
Osoby AFAB częściej sięgają zarówno po „they”, jak i neozaimki.
|
||
Jednocześnie, jeśli popatrzeć na popularność poszczególnych neozaimków, to jedynie „xe/xem” i „ze/zir”
|
||
częściej wybierały osoby AFAB; w przypadku wszystkich pozostałych form, zaznaczających je osób AMAB jest więcej.
|
||
|
||
{details=Dopiski}
|
||
|
||
- xe/xir 6
|
||
- xhe/herm/heir 3
|
||
- xe/hir 1
|
||
- xe/xer 1
|
||
- xie/xer 1
|
||
- ae/aem 1
|
||
- ce/cer/cers/cerself 1
|
||
- fee/fi 1
|
||
- hir/hirs 1
|
||
- ie/iem 1
|
||
- pri/prin 1
|
||
- qui/quem, caw/caws, ţei/ţem 1
|
||
- sie/hir 1
|
||
- shi/hir 1
|
||
- theo/them 1
|
||
- thou/thee 1
|
||
- ze/zem 1
|
||
- \[różnorodne [nounself](https://en.pronouns.page/:star)\]
|
||
|
||
{/details}
|
||
|
||
## Motywacje
|
||
|
||
### Powody nieużywania form niebinarnych
|
||
|
||
Nasze badania dotyczą tego, jak osoby respondenckie _chcą_ mówić o sobie i jak _chcą_ być określane, nawet jeśli nie zawsze jest to możliwe.
|
||
W zeszłym roku po raz pierwszy zapytałośmy osoby respondenckie, co sprawia, że nie używają na co dzień niestandardowych form rodzajowych.
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=obstacles.nie chcę, pasują mi normatywne, binarne formy}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.obstacles.nie chcę, pasują mi normatywne, binarne formy} p.p.) osób zadeklarowało, że standardowy rodzaj męski i żeński po prostu bardziej im odpowiadają.
|
||
Już tylko jednak {json=spis-2023/general/stats.json=obstacles.nic, używam takich form}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.obstacles.nic, używam takich form} p.p.)
|
||
zgłosiło, że bez przeszkód używa niestandardowych („niebinarnych”) form.
|
||
|
||
Najczęściej podawaną przyczyną niedecydowania się na „niebinarne” formy był strach przed transfobią/enbyfobią – {json=spis-2023/general/stats.json=obstacles.strach przed transfobią/enbyfobią}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.obstacles.strach przed transfobią/enbyfobią} p.p.).
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=obstacles.ciężko mi się przyzwyczaić}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.obstacles.ciężko mi się przyzwyczaić} p.p.) osób podało, że ciężko im się przyzwyczaić do niestandardowego języka.
|
||
Co smutne, aż {json=spis-2023/general/stats.json=obstacles.strach przed stygmatyzacją z powodu „niepoprawnego” języka}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.obstacles.strach przed stygmatyzacją z powodu „niepoprawnego” języka} p.p.) osób jako powód podało strach przed stygmatyzacją z powodu „niepoprawnego” języka.
|
||
W tym roku dodałośmy odpowiedź „nie jestem wyoutowanx”, którą zaznaczyło {json=spis-2023/general/stats.json=obstacles.nie jestem wyoutowanx}% badanych osób.
|
||
|
||
W komentrzach do odpowiedzi dodawanych przez część osób respondenckich pojawiały się też wypowiedzi takie jak:
|
||
„nie chcę żeby ludzie bali się ze mną rozmawiać bo nie wiedzą jak się zwrócić”,
|
||
„Nie chcę robić zamieszania a wiem, że nawet jeśli ktoś ma dobre intencje, mogę wprowadzić tą osobę w dyskomfort, bo będzie się bać że popełni błąd”,
|
||
„nie chcę «utrudniać» ludziom życia”,
|
||
„innym trudno się ich \[niestandardowych form\] używa”,
|
||
„Nie chce robić innym problemu swoją tożsamością”,
|
||
„nie chcę sprawiać trudności innym ani wprowadzać zamieszania”.
|
||
Z jednej strony, smuci nas, że część osób niebinarnych uważa swoje potrzeby w zakresie języka za ciężar dla innych,
|
||
z drugiej – takie odpowiedzi mogą pomóc odkłamać
|
||
mit o „roszczeniowych osobach trans”, które domagają się „specjalnego traktowania”, gdy mówią nt. odpowiedniego języka.
|
||
Podobny głos pojawia się w badaniu Matyldy Majewskiej ([2022: 38](https://zaimki.pl/docs/pl/Praca%20Licencjacka%20Matylda%20Majewska.pdf)),
|
||
w którym osoba podkreśla, że ważniejsza od „poprawności” form rodzajowych jest wyrozumiała i empatyczna postawa innych.
|
||
|
||
Mimo coraz większej obecności osób niebinarnych w mediach i popkulturze, wciąż wiele osób nie ma świadomości, że
|
||
coś takiego jak niebinarność w ogóle istnieje. W dopiskach przewijały się nawiązujące do tego odpowiedzi
|
||
w rodzaju „nie chcę musieć tłumaczyć innym czym jest niebinarność”.
|
||
|
||
W przyszłorocznym Spisie dodamy jako opcje do wyboru następujące najczęściej przewijające się dopiski:
|
||
|
||
- nie chcę innym sprawiać problemów, robić zamieszania,
|
||
- męczy mnie tłumaczenie tematu, nie chcę ściągać uwagi na temat mojej płci,
|
||
- problemy z opanowaniem gramatyki tych form,
|
||
- żadna z proponowanych form mi nie odpowiada,
|
||
- nie chcę brzmieć niepoważnie, nieprofesjonalnie, ośmieszyć się,
|
||
- jeszcze nie wiem, których form chcę używać,
|
||
- osoby z mojego otoczenia i tak by ich nie używały,
|
||
- poczucie osamotnienia w używaniu nienormatywnych form.
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/obstacles}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
Te same trendy są zachowane, jesli spojrzymy na podział ze względu na przypisaną przy urodzeniu płeć.
|
||
Zwraca jednak uwagę, że osoby AMAB częściej czują się swobodnie, używając niestandardowych form:
|
||
{json=spis-2023/agab_m/stats.json=obstacles.nic, używam takich form}% osób AMAB
|
||
i tylko {json=spis-2023/agab_f/stats.json=obstacles.nic, używam takich form}% osób AFAB deklaruje, że to robi.
|
||
|
||
|
||
### Powody wyboru form
|
||
|
||
Spytałośmy również, co wpłynęło na czyjąś decyzje o wyborze takich, a nie innych, form rodzajowych.
|
||
|
||
Zdecydowanie przoduje odpowiedź „bliższe identyfikowanie się z daną binarną płcią”, którą zaznaczyło {json=spis-2023/general/stats.json=reasons.bliższe identyfikowanie się z daną binarną płcią}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.reasons.bliższe identyfikowanie się z daną binarną płcią} p.p.) badanych.
|
||
Dalej jest „popularność danej formy” ({json=spis-2023/general/stats.json=reasons.popularność danej formy}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.reasons.popularność danej formy} p.p.),
|
||
„presja otoczenia” ({json=spis-2023/general/stats.json=reasons.presja otoczenia}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.reasons.presja otoczenia} p.p.),
|
||
„opinie osób eksperckich” ({json=spis-2023/general/stats.json=reasons.opinie osób eksperckich}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.reasons.opinie osób eksperckich} p.p.)
|
||
i wreszcie nasz „[Manifest Niebinarnej Polszczyzny](https://zaimki.pl/manifest)” ({json=spis-2023/general/stats.json=reasons.Manifest Niebinarnej Polszczyzny}%, {json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.reasons.Manifest Niebinarnej Polszczyzny} p.p.).
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/reasons}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
Osoby AMAB wyraźnie częściej kierują się popularnością danej formy i opiniami osób eksperckich.
|
||
|
||
Dopiski dają nam znać, że wśród opcji do wyboru za bardzo skupiłośmy się na czynnikach zewnętrznych,
|
||
podczas gdy dla wielu osób zdają się one nie być aż tak istotne. Najwięcej ręcznie dopisanych odpowiedzi
|
||
jako powód wyboru form podawało po prostu… „takie mi najlepiej pasują”, „tak mi najwygodniej”, „z tymi czuję się komfortowo”,
|
||
„osobiste preferencje”, „vibe”, itp. Dlatego w przyszłym roku dodamy następujące najczęściej pojawiające się powody:
|
||
|
||
- komfort, poczucie dopasowania, vibe,
|
||
- estetyka,
|
||
- przyzwyczajenie,
|
||
- łatwość użycia,
|
||
- używanie tych form daje mi euforię płciową,
|
||
- inspiracja książką, filmem, serialem, itp.,
|
||
- inspiracja osobą z mojego otoczenia.
|
||
|
||
### Wybór imienia
|
||
|
||
W tym roku po raz pierwszy zapytałośmy osoby respondenckie o to, jakim posługują się imieniem.
|
||
|
||
Nieco ponad 1/3 badanych ({json=spis-2023/general/stats.json=names.nic, używam imienia nadanego mi przez rodziców}%) zgłosiła, że po prostu używa imienia nadanego przez rodziców (np. Aleksander).
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=names.jest neutralną/unisex formą imienia nadanego mi przez rodziców}% osób zdecydowało się używać jego neutralnej płciowo formy (np. Alex),
|
||
a {json=spis-2023/general/stats.json=names.jest formą przeciwnej płci binarnej imienia nadanego mi przez rodziców}% - formy kojarzonej z płcią „przeciwną” niż ich przypisana (np. Aleksandra).
|
||
Łącznie niemal połowa badanych ({json=spis-2023/general/stats.json=namesAggr.łącznie: nadane}%) używa jakiejś formy imienia nadanego przez rodziców.
|
||
|
||
Z kolei {json=spis-2023/general/stats.json=namesAggr.łącznie: wybrane}% osób respondenckich posługuje się imieniem niezwiąznym z tym nadanym przez rodziców, w tym:
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=names.wybrał_m neutralne/unisex imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców}% – imieniem odbieranym jako neutralne płciowo,
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=names.wybrał_m nacechowane binarnie imię niezwiązane z tym nadanym mi przez rodziców}% – imieniem odbieranym jako nacechowane płciowo,
|
||
a {json=spis-2023/general/stats.json=names.wybrał_m na imię rzeczownik, który tradycyjnie nie był używany jako imię}% – rzeczownikiem, który nie był tradycyjnie używany jako imię.
|
||
|
||
Pozostałe 4,6% osób nie zaznaczyło żadnej z podanych opcji, a jedynie dopisało własną odpowiedź.
|
||
Wśród dopisków najczęściej pojawiały się głosy, że dana osoba używa dwóch imion (lub imienia i ksywki) w zależności od sytuacji
|
||
i poziomu akceptacji w danej grupie, że wciąż jest na etapie poszukiwania nowego imienia,
|
||
wątpliwości czy dane imię można uznać za nienacechowane płciowo,
|
||
a także bardziej szczegółowe opisy powodów wyboru danego imienia.
|
||
Część osób podała, że planuje oficjalnie zmienić imię,
|
||
ale jeszcze tego nie zrobiła (w przyszłym roku doprecyzujemy treść pytania,
|
||
by zaznaczyć, że chodzi o imię faktycznie używane, a niekoniecznie obecne w dokumentach).
|
||
|
||
Osoby AMAB częsciej decydują się pozostać przy imieniu nadanym przez rodziców.
|
||
Z kolei, osoby AFAB częściej używają neutralnych płciowo imion.
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/names}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
## Język neutralny płciowo
|
||
|
||
### Opisywanie grup mieszanych
|
||
|
||
W tej edycji po raz drugi spytałośmy osoby respondenckie, jakich form chcą używać do [mówienia o mieszanych grupach](/grupy).
|
||
Można było zaznaczyć więcej niż jedną opcję; dlatego wyniki nie sumują się do 100%.
|
||
|
||
Zdecydowanie przoduje normatywny rodzaj męskoosobowy, który wybrało aż {json=spis-2023/general/stats.json=groups.rodzaj męskoosobowy}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.groups.rodzaj męskoosobowy} p.p.) badanych osób, minimalnie więcej niż w poprzednim roku.
|
||
Niemal jedna trzecia osób respondenkich – {json=spis-2023/general/stats.json=groups.rodzaj niemęskoosobowy / żeńskoosobowy}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.groups.rodzaj niemęskoosobowy / żeńskoosobowy} p.p.) – zaznaczyła rodzaj niemęskoosobowy, minimalnie więcej niż w poprzednim roku.
|
||
|
||
Popularność zaproponowanych przez nas [form „łosiowych”](/ona/ich) nieco spadła w stosunku do zeszłego roku - wybrało je {json=spis-2023/general/stats.json=groups.rodzaj neutralny w liczbie mnogiej}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.groups.rodzaj neutralny w liczbie mnogiej} p.p.).
|
||
Podobnie w przypadku dwóch innych form neologicznych: [mnogiego rodzaju postpłciowego](/ony), który wybrało {json=spis-2023/general/stats.json=groups.rodzaj postpłciowy w liczbie mnogiej}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.groups.rodzaj postpłciowy w liczbie mnogiej} p.p.) osób respondenckich
|
||
i form za neozaimkiem „onie”, które zaznaczyło {json=spis-2023/general/stats.json=groups.neozaimek „onie”}% ({json=spis-2023/general/stats.json=@diff.spis-2022.groups.neozaimek „onie”} p.p.) osób.
|
||
|
||
Mimo nieznacznych różnic, wyniki są niemal zbieżne z zeszłorocznymi.
|
||
|
||
Wśród dopisków najczęściej pojawiały się wzmianki o unikaniu form nacechowanych rodzajowo (najczęściej przez użycie rzeczowników
|
||
„osoby”, „zespół”, „grupa”). W drugiej kolejności pisano o dostosowywaniu form do składu grupy (jeśli jest więcej kobiet, to forma
|
||
niemęskoosobowa, jeśli więcej mężczyzn – to męskoosobowa; jedna osoba napisała, że jeśli przeważają osoby niebinarne,
|
||
to używałaby mnogich form rodzaju neutralnego). Pojawiał się także splitting męsko- i niemęskoosobowych form (zwykle jako
|
||
„zrobiliśmy i zrobiłyśmy”, ale też „zrobiliłyśmy”). Jedna osoba zaproponowała formę „zrobiłoliśmy, poszłoliście” jako
|
||
zmieszanie mnogiego rodzaju neutralnego i męskiego. Pojawiły się formy graficzne: iksatywy, zapis z gwiazdką i podkreślnikiem.
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/groups}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
Osoby AMAB rzadziej używają formy męskoosobowej i zdecydowanie częściej niemęskoosobowej. Częściej też decydują się na formy neologiczne.
|
||
|
||
{details=Dopiski}
|
||
|
||
- \[unikanie nacechowania rodzajowego\] 40
|
||
- \[dostosowanie form do składu grupy\] 16
|
||
- zrobiliśmy i zrobiłyśmy \[splitting\] 10
|
||
- zrobiliłyśmy, zrobiłyliście 4
|
||
- zrobiliśmy / zrobiłyśmy \[naprzemiennie\] 1
|
||
- zrobiłoliśmy, poszłoliście 1
|
||
- było się wam, poszło się wam 1
|
||
- zrobiłe, poszłe, byłe 1
|
||
- my byli, my zrobili 1
|
||
- \[formy graficzne\] 7
|
||
|
||
{/details}
|
||
|
||
## Etykietki
|
||
|
||
### Etykietki opisujące płeć
|
||
|
||
Ta część ankiety oferowała bardzo dużo opcji do wyboru (można było wybrać więcej niż jedną), ponieważ miała za zadanie sprawdzić kilka rzeczy –
|
||
nie tylko jakimi określeniami osoby niebinarne opisują swoją płeć, ale także, czy preferują zapożyczenia z angielskiego, a jeśli tak, to w jakiej formie.
|
||
|
||
Tegoroczne wyniki potwierdzają nasze obserwacje z poprzednich lat:
|
||
|
||
Określenia angielskie są popularniejsze od rodzimych, np. termin „nonbinary” wybrało {json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.nonbinary}% osób a polskie „niebinarn_” – {json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.niebinarn_}%.
|
||
Angielskie „enby” wybrało {json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.enby}% badanych osób, a „niebinie” - już tylko {json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.niebinie}% (istotnym czynnikiem może też być tu rodzaj gramatyczny „niebinia”;
|
||
większość angielskich rzeczowników nie ma przypisanego rodzaju).
|
||
|
||
Najczęściej wybieranym określeniem było „nonbinary” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.nonbinary}%)
|
||
Wysoko plasują się też: „niebinarn_” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.niebinarn_}%),
|
||
„queer” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.queer}%),
|
||
„osoba” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.osoba}%),
|
||
„enby” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.enby}%),
|
||
„nb” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.nb}%).
|
||
Wszystkie powyższe określenia możemy traktować jako „parasolowe”; nie zaskakuje więc, że wybrało je wiele osób. Zwraca uwagę fakt, że nie ma żadnego
|
||
terminu, który odpowiadałby wszystkim przebadanym osobom. Warto też jednak pamiętać, że próba badawcza dobierana była możliwie szeroko i uwzględniała także
|
||
osoby dopiero poszukujące swojej tożsamości;
|
||
określenie „rozważając_ swoją płeć” {json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.rozważając_ swoją płeć}% osób,
|
||
a „gender questioning” – {json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.gender questioning}%.
|
||
|
||
Wśród etykietek bardziej szczegółowo opisujących doświadczenie płci danej osoby najpopularniejsze były te opisujące brak poczucia płci
|
||
– „agender” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.agender}%),
|
||
„apłciow_” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.apłciow_}%)
|
||
i „agenderow_” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.agenderow_}%) –
|
||
oraz płynną tożsamość płciową –
|
||
„genderfluid” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.genderfluid}%),
|
||
„płynnopłciow_” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.płynnopłciow_}%)
|
||
i „płynnogenderow_” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.płynnogenderow_}%).
|
||
Widzimy tutaj też, że utrzymuje się widoczny od pierwszej edycji badania trend: zapożyczenia z angielskiego są
|
||
znacznie popularniejsze niż ich polskie tłumaczenia; jeśli jednak już decydujemy się na polski termin, wolimy tłumaczyć go w całości, tj. zastąpić
|
||
angielską cząstkę „-genderow_” polską „-płciow_”.
|
||
|
||
Jedynie {json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.łącznie: trans\*}% badanych osób identyfikuje się jako transpłciowe
|
||
(tj. wybrało przynajmniej jedną etykietkę z cząstką „trans-”).
|
||
Można przywołać tu badanie Granta i in. ([2011: 16](https://transequality.org/sites/default/files/docs/resources/NTDS_Report.pdf)), które pokazuje,
|
||
że wśród ogółu przebadanych osób transpłciowych w USA, 26% utożsamiało się z określniem „trans”
|
||
jedynie „do pewnego stopnia”, podczas gdy 10% nie utożsamiało się z nim wcale,
|
||
oraz obserwację Alexa Iantaffiego ([2017: 285](https://link.springer.com/book/10.1057/978-1-137-51053-2)),
|
||
że wiele osób niebinarnych nie czuje się „wystarczająco trans”, a także iż uwzględnienie doświadczeń osób niebinarnych
|
||
zamazuje wyraźne różnice między cis- a transpłciowością.
|
||
Choć współczesne rozumienie „transpłciowości” jako „nieutożsamiana się (w jakiś sposób) z płcią przypisaną przy urodzeniu” niejako z automatu uwzględnia
|
||
osoby niebinarne, to również w mediach możemy często zaobserwować wyrażenia w rodzaju „osoby trans _i_ niebinarne”.
|
||
Jednocześnie jednak, określenia odnoszące się do transpłciowości wybierane są coraz częściej:
|
||
w zeszłym roku zaznaczyło je {json=spis-2022/general/stats.json=labels.łącznie: trans\*}% osób (3,3 p.p. mniej),
|
||
a w pierwszej edycji badania – 31,8% (czyli aż 11,8 p.p. mniej niż w tym roku).
|
||
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=labelsGender.łącznie: binarne}% badanych osób opisuje się przy pomocy „binarnych” określeń
|
||
(tj. „kobieta”, „kobiec\_”, „mężczyzna”, „męsk\_”). Jest to tylko 0,2 p.p więcej
|
||
niż w zeszłym roku, ale aż 12,7 p.p. więcej niż w pierwszej edycji.
|
||
Takie łączenie ze sobą pozornie rozłącznych terminów (np. „niebinarna kobieta”)
|
||
może świadczyć o coraz swobodniejszym podejściu do kwestii etykietek zamiast prób wpasowywania się w sztywne definicje.
|
||
|
||
W pytaniu była też możliwość dopisywania własnych odpowiedzi.
|
||
Jedna z osób napisała, że odpowiadają jej inne męskobrzmiące określenia niż „mężczyzna”, np. „chłopak”, „gość” czy „facet” (to ostatnie pojawiło się też w innej odpowiedzi).
|
||
Poza tym zapropnowano określenia „demifacet” i „niefacet” oraz „demimężczyzna”. Inna osoba napisała, że odpowiadają jej określenia „chłopak” i „dziewczyna”, bo oznaczają dla niej
|
||
coś innego niż „mężczyzna” i „kobieta”; również w innej odpowiedzi podano, że o ile osoba nie chce być nazywa „kobietą”, to nie ma problemu z byciem określana
|
||
jako czyjaś „dziewczyna”. Jedna z osób napisała „jestem «kobietą» tylko, kiedy mowa o feminizmie”. Dwie opisały się jako „baba”, przy czym jedna dodała,
|
||
że pasują jej też określenia „chłop” i „babochłop” (które pojawiło się w jeszcze jednej odpowiedzi), zaznaczając że dobrze ją opisują, choć „nie każdy je lubi”
|
||
(bezpiecznie jest założyć, że zdecydowana większość osób płciowo nienormatywnych uznałaby je za raniące). Pojawiły się określenia „osoba kobieca” i „osoba okołokobieca”
|
||
oraz „demikobieta”. Dwie osoby podały określenie „człowiek”.
|
||
|
||
Pojawiło się kilka interesujących wariacji określenia „niebinarność”: „niebinarko”, „niebinarzę”, „niebinarek”, „niebinar” i „nyanbinary”.
|
||
|
||
A także kilka (prawdopodobnie) żartobliwych odpowiedzi, m.in: „idk man, i'm just vibing”, „przekoszony dżender”, „agnostycyzm płciowy”,
|
||
„Jestem gendefluid, więc dla żartu często określam się jako «ciecz» :)”.
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/labelsGender}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
{census_groups}
|
||
|
||
| Angielska etykietka | % | Polska etykietka | % | Polska etykietka | % |
|
||
| ------------------- | ----- | ----------------------- | ----- | ------------------- | ---- |
|
||
| nonbinary | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.nonbinary}% | niebinarn\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.niebinarn\_}% | | |
|
||
| enby | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.enby}% | niebinie | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.niebinie}% | | |
|
||
| agender | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.agender}% | apłciow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.apłciow\_}% | agenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.agenderow\_}% |
|
||
| bigender | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.bigender}% | bipłciow\_ | * |bigenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.bigenderow\_}% |
|
||
| queer | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.queer}% | kłir | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.kłir}% | | |
|
||
| androgyne | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.androgyne}% | androgyniczn\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.androgyniczn\_}% | | |
|
||
| aporagender | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.aporagender}% | aporapłciow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.aporapłciow\_}% | aporagenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.aporagenderow\_}% |
|
||
| autygender | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.autygender}% | autypłciow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.autypłciow\_}% | autygenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.autygenderow\_}% |
|
||
| demigender | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.demigender}% | demipłciow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.demipłciow\_}% | demigenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.demigenderow\_}% |
|
||
| demigirl | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.demigirl}% | demidziewczę | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.demidziewczę}% | | |
|
||
| demiboy | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.demiboy}% | demichłopię | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.demichłopię}% | | |
|
||
| maverique | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.maverique}% | maweryczn\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.maweryczn\_}% | | |
|
||
| xenogender | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.xenogender}% | ksenopłciow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.ksenopłciow\_}% | ksenogenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.ksenogenderow\_}% |
|
||
| neutrois | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.neutrois}% | neutralnopłciow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.neutralnopłciow\_}% | neutralnogenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.neutralnogenderow\_}% |
|
||
| genderqueer | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.genderqueer}% | nienormatywn\_ płciowo | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.nienormatywn\_ płciowo}% | | |
|
||
| pangender | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.pangender}% | panpłciow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.panpłciow\_}% | pangenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.pangenderow\_}% |
|
||
| genderfluid | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.genderfluid}% | płynnopłciow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.płynnopłciow\_}% | płynnogenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.płynnogenderow\_}% |
|
||
| genderflux | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.genderflux}% | zmiennopłciow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.zmiennopłciow\_}% | zmiennogenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.zmiennogenderow\_}% |
|
||
| gender questioning | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.gender questioning}% | rozważając\_ swoją płeć | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.rozważając\_ swoją płeć}% | | |
|
||
| transfeminine | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.transfeminine}% | transkobiec\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.transkobiec\_}% | trans kobieta | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.trans kobieta}% |
|
||
| transmasculine | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.transmasculine}% | transmęsk\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.transmęsk\_}% | trans mężczyzna | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.trans mężczyzna}% |
|
||
| transgender | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.transgender}% | transpłciow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.transpłciow\_}% | transgenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.transgenderow\_}% |
|
||
| trans | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.trans}% | | | | |
|
||
| transneutral | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.transneutral}% | transneutraln\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.transneutraln\_}% | | |
|
||
| trigender | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.trigender}% | tripłciow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.tripłciow\_}% | trigenderow\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.trigenderow\_}% |
|
||
| | | kobiec\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.kobiec\_}% | kobieta | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.kobieta}% |
|
||
| | | męsk\_ | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.męsk\_}% | mężczyzna | {json=spis-2023/%group%/stats.json=labelsGender.mężczyzna}% |
|
||
|
||
<small>* Opcja „bipłciow_” gdzieś nam się zawieruszyła i nie została zawarta w pytaniu. Naprawimy to w przyszłym roku.</small>
|
||
|
||
{/census_groups}
|
||
|
||
### Etykietki opisujące seksualność (i romantyczność)
|
||
|
||
Jest to interesująca kwestia, ponieważ dominujący dyskurs nt. orientacji seksualnej (i romantycznej) mocno opiera się na binaryzmie płciowym.
|
||
Określenia „homo-”, „hetero-” i „biseksualność” powstały, gdy w powszechnej świadomości istniały tylko dwie przeciwstawne i rozłączne kategorie płciowe.
|
||
Obecnie może zaobserować zarówno wiele nowych pojęć, jak i redefinicję znaczeń tych wcześniej istniejących.
|
||
|
||
Zdecydowanie najpopularniejszym określeniem było „queer”, które wybrała nieco ponad połowa badanych osób ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.queer}%).
|
||
Dalej plasują się „biseksualn_” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.biseksualn_}%)
|
||
i „panseksualn_” ({json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.panseksualn_}%). Inne określenia spod parasola biseksualności
|
||
wybrało już mniej osób: jako „omniseksualne” określiło się {json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.omniseksualn_}% osób,
|
||
a jako „multiseksualne” – {json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.multiseksualn_}%
|
||
Łącznie co najmniej jedno z określeń opisujących pociąg do więcej niż jednej płci wybrało {json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.łącznie: mspec}%
|
||
W dopiskach pojawiło się też okreslenie „poliseksualn_” (zob. niżej).
|
||
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.homoseksualn_}% osób określiło się jako „homoseksualne”.
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.lesbijka}% zaznaczyło odpowiedź „lesbijka”,
|
||
a {json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.gej}% – „gej”.
|
||
Niemal jedna czwarta badanych osób – {json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.gay}% – wybrała anglojęzyczny termin „gay”.
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.heteroseksualn_}% osób opisało się jako „heteroseksualne”.
|
||
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.łącznie: aspec}% osób wybrało określenia spod parasola aseksualności, w tym:
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.aseksualn_}% osób opisało się jako „aseksualne”,
|
||
{json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.demiseksualn_}% jako „demiseksualne”,
|
||
a {json=spis-2023/general/stats.json=labelsSexuality.szaroseksualn_}% jako „szaroseksualne”.
|
||
|
||
W dopiskach wiele razy zwracano uwagę, że orientacja seksualna i romantyczna mogą/powinny być rozpatrywane osobno.
|
||
Podziału tego zabrakło, ponieważ bałośmy się, że zbyt duża liczba pytań (zwłaszcza tych z przytłaczającą liczbą opcji do wyboru)
|
||
odstraszy od wypełnienia ankiety – ale widząc Wasz entuzjazm, w przyszłym roku chętnie dodamy pytanie o orientację romantyczną! 😉
|
||
|
||
Ponadto m.in. siedem osób opisało się jako „autoseksualne”. Dziewięć razy wymieniono określenie „poliseksualn_” i dwa razy „poliromantyczn_”
|
||
(niekiedy cząstka „poli-” stawała się „poly-”). Siedem razy pojawiło się określenie „pedał” (raz jako dukatyw „pedału”); jedna osoba podkreślała, że wiele
|
||
określeń nienormatywnych tożsamości kiedyś było wyzwiskami, inna napisała, że określa się tak ironicznie, nawiązując do swojej ekspresji płciowej,
|
||
który odpowiada stereotypowi „zniewieściałego pedała”. Zaznaczamy, że mimo odzyskiwania tego określenia przez osoby, których może dotyczyć jako obelga,
|
||
wiele osób wciąż odebrałoby je jako obelżywe.
|
||
|
||
{census_comparisons}
|
||
|
||
{graph=/docs/pl/spis-2023/%group%/labelsSexuality}
|
||
|
||
{/census_comparisons}
|
||
|
||
## Porównanie z poprzednimi edycjami
|
||
|
||
Forma | 2021 | 2022 | 2023
|
||
-----------------------------|------|------|----|
|
||
[Rodzaj neutralny](/ono) | 25.5% | {json=spis-2022/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}% | {json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj neutralny}%
|
||
[Rodzaj postpłciowy](/onu) | 8.2% | {json=spis-2022/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj postpłciowy}% | {json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroups.rodzaj postpłciowy}%
|
||
Wyłącznie formy binarne | 53.6% | {json=spis-2022/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne}% | {json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie binarne}%
|
||
Wyłącznie formy niebinarne | 8.4% | {json=spis-2022/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne}% | {json=spis-2023/general/stats.json=pronounGroupsAggr.łącznie: wyłącznie niebinarne}%
|
||
[Neutratywy](/neutratywy) | 12,1% | {json=spis-2022/general/stats.json=nouns.neutratywy}% | {json=spis-2023/general/stats.json=nouns.neutratywy}%
|
||
|
||
Bardzo nas cieszy rosnąca popularnosć form rodzaju neutralnego (szczególnie, że w tym roku po raz pierwszy nieznacznie wyprzedził jedną z normatywnych form).
|
||
Zaskakujące, że temu trendowi towarzyszy nieznaczny spadek popularności neutratywów. Jesteśmy bardzo ciekawe, jak sytuacja będzie rozwijać się
|
||
w przyszłości. Coraz więcej osób deklaruje, że używa (lub chciałoby używać) wyłącznie niestandardowych, „niebinarnych” form.
|
||
|
||
|
||
## Ogólne wnioski
|
||
|
||
Porównując wyniki [pierwszego](/spis-2021) i [drugiego](/spis-2022) spisu, można było zaobserować bardzo zdecydowany zwrot
|
||
w stronę nienormatywnych form językowych: znacznie wzrosła liczba osób wybierających rodzaj neutralny i znacznie spadła
|
||
liczba tych, które wybierają jedynie formy męskie i żeńskie. Mamy nadzieję, że nasza działalność choć trochę przyczyniła się
|
||
do odważniejszego wyrażania swojej tożsamości przez osoby niebinarne i częstszego sięgania po formy, które odpowiadają
|
||
ich potrzebom. Obecna edycja spisu pokazuje, że wspomnianie trendy zwolniły, ale wciąż istnieją.
|
||
|
||
Popularność form rodzaju neutralnego może być sygnałem dla osób pisarskich, tłumaczących i dziennikarskich, by nie
|
||
obawiały się ich używać w swoich tekstach (niemniej, ze względu na potencjalnie przykre skojarzenia warto wyjaśnić te
|
||
kwestię we wstępie czy przypisie, choćby odwołując się do naszego badania).
|
||
|
||
W przypadku form rzeczownikowych, najbezpieczniejsze wydają się osobatywy, zwłaszcza jeśli nie mamy możliwości zapytać
|
||
danej osoby, jak o niej mówić/pisać lub też nie mamy pewności, jak utworzyć neutratyw od danego słowa. Jako kolektyw
|
||
niezmiennie zachęcamy do używania neutratywów, choć zaznaczamy, że – póki co – same osoby niebinarne nie sięgają po nie tak często.
|
||
|
||
## Po co komu spis?
|
||
|
||
W polu na dodatkowe uwagi pojawiło się trochę takich, do których chciałobyśmy się odnieść.
|
||
|
||
Po pierwsze, jedna z osób respondenkich w bardzo zdecydowany sposób nawoływała do „porzucenia konceptu płci”, jednocześnie
|
||
atakując samą ideę naszego badania. Szeroko do tej kwestii odniosło się Andrea w osobnym [tekście](/blog/czy-płeć-istnieje).
|
||
|
||
Po drugie, ze strony innej osoby pojawiła się krytyka, że spis jest za mało rozbudowany, np. nie bada uprzedzeń
|
||
wewnątrz społeczności, przez co nie będzie mógł przedstawić „recepty na problemy, z którymi mierzą się osoby niebinarne”.
|
||
Choć dziwi nas oczekiwanie od badania nt. _języka_ osób niebinarnych,
|
||
że będzie zagłębiać się w tematy z nim nie związane, choć niewątpliwie ważne (z chęcią poinformujemy naszymi kanałami o rzetelnych
|
||
badaniach nt. uprzedzeń wewnątrz queerowej czy konkretnie niebinarnej społeczności). Niemniej jednak uważamy, że nasze
|
||
badanie przyczynia się do poprawy sytuacji osób niebinarnych:
|
||
|
||
- daje nam potrzebne dane na temat tego, jak mówią osoby niebinarne i jak chcą, by o nich mówić;
|
||
powołujemy się na nie konsultując teksty i tłumaczenia oraz prowadząc szkolenia o językowej inkluzywności;
|
||
- daje nam argumenty – np. [gdy prof. Bańko nazywa dukaizmy „czystą formą bez odniesienia w realnym życiu”](/blog/dukaizmy-czysta-forma),
|
||
możemy odwołać się do danych o setkach osób, które w realnym życiu ich używają;
|
||
- badając, edukujemy – w dopiskach pojawiały się głosy osób, które właśnie z naszego badania dowiedziały się
|
||
o niektórych możliwościach wyrażania się w języku;
|
||
- dzięki danym ze Spisu powstał [Manifest Niebinarnej Polszczyzny](/manifest);
|
||
- Spis pomaga osobom niebinarnym wybrać używane formy – {json=spis-2023/general/stats.json=reasons.popularność danej formy}%
|
||
osób respondenckich mówi, że kieruje się popularnością danej formy;
|
||
- dzięki Spisowi wiemy, że unikanie niestandardowych form przez osoby niebinarne w znacznej części wynika
|
||
nie z niechęci do form samych w sobie, lecz z powodów pozajęzykowych –
|
||
dzięki czemu lepiej wiemy, na czym skupić nasze wysiłki aktywistyczne;
|
||
- wreszcie – jak mówią same osoby respondenckie, sprawiamy, że czują się mniej samotne.
|
||
|
||
Po trzecie, w odniesieniu do ostatniego z wymienionych wyżej punktów,
|
||
chciałobyśmy zacytować niektóre spośród wielu podnoszących na duchu wypowiedzi,
|
||
które osoby respondenckie umieściły w polu na dodatkowe uwagi.
|
||
Bardzo nas cieszą i motywują do dalszej pracy!
|
||
|
||
- „dziękuję, że to robicie 💜”
|
||
- „Kocham was <3”
|
||
- „Dzięki za spis, dużo się uczę”
|
||
- „To było takie validating. Dziękuję za zrobienie tego spisu”
|
||
- „Dzięki, że jesteście <3 | You really make a difference”
|
||
- „Robicie świetną robotę, dzięki że jesteście 😁”
|
||
- „dzięki za waszą pracę!”
|
||
- „To co robicie jest super, dziękuję bardzo za działalność i pomoc w odnalezieniu siebie i tego jak chcę być określane :)”
|
||
- „Cieszę się że mogłam wziąć udział:)”
|
||
- „bardzo mi imponuje wasza inicjatywa, powodzenia!”
|
||
- „miłego dnia :3”
|
||
- „nie miałam pojęcia że jest tyle opcji zaimków, ale super że nasz język się zmienia i rośnie!!!”
|
||
- „Dzięki Wam wielkie za to, co robicie!❤️ | Cudownie wiedzieć, że nie jestem sam.💜”
|
||
|
||
## Kolejna edycja!
|
||
|
||
Następny Niebinarny Spis Powszechny odbędzie się **w lutym 2024**.
|
||
|
||
[Pod tym linkiem](/spis) możesz zapisać się na **mailową przypominajkę** 😉
|
||
|
||
## Bibliografia
|
||
|
||
Poza raportami z [pierwszej](/spis-2021) i [drugej](/spis-2022) edycji badania,
|
||
w niniejszym raporcie odwoływałośmy się do następujących źródeł:
|
||
|
||
- Dubisz, Stanisław, Halina Karaś i Nijola Kolis. 1995. _Dialekty i gwary polskie._ Warszawa: Wiedza Powszechna.
|
||
- _Gender Census 2022. Wordwide Report._ Raport z badania dostępny [tutaj](https://gendercensus.com/results/2022-worldwide/). (dostęp: 12.04.2022)
|
||
- Grant, Jame M., Lisa A. Motter, Justin Tanis, Jack Harrison, Jody L. Herman i Mara Keisling. 2011. _Injustice at Every Turn: A Report of the National Transgender Discrimination Survey._ Waszyngton: National Center for Transgender Equality and National Gay and Lesbnian Task Force. Wersja elektroniczna do pobrania [tutaj](https://transequality.org/sites/default/files/docs/resources/NTDS_Report.pdf).
|
||
- Iantaffi, Alex. 2017. “Future Directions.” [w:] Christina Richards, Walter Pierre Bouman i Meg-John Barker (red.) _Genderqueer and Non-Binary Genders._ Londyn: Palgrave Macmillan. 283-296.
|
||
- Majewska, Matylda. 2022. _Oddziaływanie języka na poczucie tożsamości płciowej osób niebinarnych._ Praca licencjacka. Uniwersytet Gdański. Dostępna [tutaj](/docs/pl/Praca%20Licencjacka%20Matylda%20Majewska.pdf).
|
||
- Skrzydłowska-Kalukin, Katarzyna i Joanna Sokolińska. 2022. _Mów o mnnie ono. Dlaczego współczesne dzieci szukają swojej płci?_ Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
|
||
- Smith, William G. 2008. _Does Gender Influence Online Survey Participation?: A Record-linkage Analysis of University Facutly Online Survey Response Behavior._ San José: San José State University. Do pobrania [tutaj](https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED501717.pdf).
|
||
- Świder, Magdalena, Mikołaj Winiewski. 2017. _Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce, raport za lata 2015-2016_. Kampania Przeciw Homofobii, Lambda Warszawa, Fundacja Trans-Fuzja; Warszawa. Report dostępny [tutaj](https://kph.org.pl/wp-content/uploads/2015/04/Sytuacja-spoleczna-oso%CC%81b-LGBTA-w-Polsce.pdf)
|
||
|
||
## Cytowanie
|
||
|
||
Jeśli cytujesz gdzieś nasz raport, prosimy [skontaktuj się z nami](/kontakt) i daj znać, gdzie i jak 😉
|
||
|
||
{details=Jak cytować?}
|
||
|
||
- **MLA**: Vos, Andrea i Szymon Misiek. 2023. „Niebinarny Spis Powszechny 2023 – wnioski.” _Zaimki.pl_. Kolektyw „Rada Języka Neutralnego.” \[publikacja internetowa] https://zaimki.pl/blog/spis-2023
|
||
- **APA**: Vos. Andrea i Szymon Misiek (2023) „Niebinarny Spis Powszechny 2023 – wnioski.” _Zaimki.pl_. Kolektyw „Rada Języka Neutralnego.” https://zaimki.pl/blog/spis-2023
|
||
- **Chicago**: Vos, Andrea i Szymon Misiek. „Niebinarny Spis Powszechny 2023 – wnioski.” _Zaimki.pl_, Kolektyw „Rada Języka Neutralnego”, 2023, https://zaimki.pl/blog/spis-2023
|
||
|
||
{/details}
|