[pl][blog] dukaizmy-czysta-forma

locale/pl/blog/dukaizmy-czysta-forma.md

@@ -0,0 +1,92 @@
+# Czy dukaizmy to „czysta forma”?
+
+<small>2022-07-28 | [@andrea](/@andrea)</small>
+
+W najnowszej _Polityce_ pojawił się niezmiernie ciekawy i potrzebny artykuł
+[„Niebinarni: kim są, jak żyją. Tekst, którego nie zrozumie Jarosław Kaczyński”](https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/2175043,1,niebinarni-kim-sa-jak-zyja-tekst-ktorego-nie-zrozumie-jaroslaw-kaczynski.read),
+a w nim taka oto wypowiedź profesora Bańko:
+
+ > Świat pędzi do przodu – _mówi prof. Mirosław Bańko, językoznawca, leksykograf._ – 
+ > A ja się powoli staję dziadersemi i jako dziaders mogę powiedzieć, że o ile splitting i konstrukcje neutralne płciowo
+ > (np. ze słowem „osoba”) mnie nie rażą, nawet staram się je wspierać na różne sposoby
+ > (choćby jako współautor Rekomendacji dotyczących języka niedyskryminującego),
+ > to np. eksperymenty Jacka Dukaja i propozycje przedstawione na stronie zaimki.pl
+ > traktuję jako odpowiednik Witkacowskiej czystej formy, czyli coś bez odniesienia do realnego życia.
+
+Ja pana profesora bardzo szanuję. Jego „Mały słownik wyrazów kłopotliwych” swego czasu kilkukrotnie przeczytałom od deski do deski.
+Ależ miło wiedzieć, że zna nasz projekt! 😊
+
+Jego opinia o formach niebinarnych i neutralnych płciowo brzmi mi podejrzanie znajomo…
+Przypomnijmy sobie, co w zeszłym roku [w wypowiedzi dla Wirtualnej Polski mówił prof. Bralczyk](https://ksiazki.wp.pl/w-tvp-wysmiewali-osoby-niebinarne-profesor-bralczyk-rozumie-dlaczego-6616979703601760a):
+
+ > _Sam też nie jest zwolennikiem używania znaków zastępczych._ - Przy zaimkach osobowych lepiej nie majstrować.
+ > To jest rdzeń każdego języka - _mówi i podpowiada własne wyjście, jak sam przyznaje "może nie najlepsze",
+ > ale zdaniem eksperta "bardziej do przyjęcia, niż formy z dywizem, czy ukośnikiem".
+ > Jeśli więc osoba niebinarna nie chce wyrażać się ani w rodzaju męskim, ani w rodzaju żeńskim, językoznawca proponuje jej,
+ > przynajmniej w liczbie pojedynczej, użycie rodzaju nijakiego._
+
+Widać zatem dość jasny trend wśród osób eksperckich:
+wypowiadają się pozytywnie o języku inkluzywnym i neutralnym płciowo, 
+podchodzą z empatią wobec osób niebinarnych i zachęcają je do wyrażania się w ramach obecnego systemu językowego,
+nawet jeśli miałoby to lekko naruszać normę – 
+ale za to z niedowierzaniem czy wręcz niechęcią przyjmują myśl,
+że ktokolwiek mogłoby faktycznie używać form neologicznych.
+
+I z jednej strony się nie dziwię – co innego pojedynczy neologizm, a jednak co innego całkiem nowy niszowy rodzaj gramatyczny.
+Język przez milenia zmieniał się niezmiernie powoli, więc propozycje zmian tego kalibru co na przykład [dukaizmy](/onu) brzmią dość nierealnie.
+A przede wszystkim, jak skomentował w tekście _Polityki_ [Sybil](/@Sybil):
+
+> Językoznawcy to takie osoby, które obserwują język i rejestrują go w stanie przeszłym.
+> Mogą mówić, że się nie da, ale społeczność osób niebinarnych używa tego języka na co dzień.
+
+Niewątpliwie patrzymy na sprawę z zupełnie innego punktu widzenia niż inne osoby językoznawcze:
+dla nas, jako osób niebinarnych i sojuszniczych, najważniejsze jest to, jak dana osoba chce i może wyrażać w języku swoją płeć, niezależnie od normy;
+większość osób jezykoznawczych obserwuje natomiast perspektywę ogółu, nie jednostki,
+skupia się na tym, co w normie się mieści obecnie i co ma realne szanse zostania częścią normy w przyszłości.
+
+I osobiście to ja się z tak ujętą kwestią muszę zgodzić:
+dukaizmom i podobnym rozwiązaniom daleko jest do normy
+i najprawdopodobniej za naszego życia nie staną się jej częścią.
+Same w naszym [Manifeście Niebinarnej Polszczyzny](/manifest) wskazujemy na [rodzaj neutralny](/ono)
+jako opcję, co do której są powody przewidywać, że ma największe szanse zostać standardem.
+
+Ale czy to znaczy, że nienormatywne zaimki są „czystą formą”? Że nie mają „odniesienia do realnego życia”?
+
+W moim _realnym życiu_, choć obecnie wolę rodzaj neutralny, przez dłuższy czas używałum dukazimów, i wciąż mi się czasem zdarza.
+Znam _realne osoby_, które każdego dnia używają rodzaju postpłciowego w swoim _realnym życiu_.
+Z [wyników naszego Niebinarnego Spisu Powszechnego](/blog/spis-2022) wynika, że żyje w Polsce kilkaset osób
+chcących, by używano wobec nic form z „-u-”.
+
+W naszym [Korpusie Niebinarnej Polszczyzny](/korpus) zbieramy przykłady użycia niebinarnego języka w tekstach kultury –
+i choć dukaizmy nie są tam najpopularniejszą opcją, to jednak istnieją, i wciąż powstają nowe teksty ich używające.
+Zwłaszcza osoby tłumaczące literaturę science-fiction oraz gry video często z takich form korzystają dla oddania w polszczyźnie
+zaimków takich jak _they/them_.
+
+Jak najbardziej zgodzę się, że dukaizmy i podobne formy są niszowe; że nie są normatywne;
+że niezbyt mają szanse w najbliższej przyszłości przebić się do normy.
+Ale czy aby na pewno „nie mają odniesienia do realnego życia”?
+Skoro istnieją osoby, których tożsamość lepiej wyrażają neologizmy niż opcje normatywne czy też bliskie normie,
+to czy na pewno „przy zaimkach osobowych lepiej nie majstrować”? Może jednak warto, skoro ma z tego wyniknąć dla nich coś dobrego?
+
+I tak sobie jeszcze myślę, że w sumie to dukaizmy i inne nienormatywne formy przyjmują nieoczekiwanie nową rolę:
+takiego lingwistycznego straszaka; czegoś, przy czym [rodzaj neutralny](/ono) czy [osobatywy](/osobatywy) wyglądają „akceptowalnie”.
+Osoby ich używające doskonale wiedzą przecież, że naruszają normę,
+więc krytyczne opinie osób językoznawczych raczej nie są dla nich wielkim szokiem czy zawodem.
+[Mnogość pomysłów na niebinarne formy](/zaimki), choć może być przytłaczająca (oraz bulwersująca purystów),
+sprawia też, że łatwiej jest wybrać spośród nich tę „najmniej niedopuszczalną”.
+I choć jestem pewne, że wiele osób niebinarnych wciąż odważnie będzie używać takich form, z jakimi czują się najlepiej,
+nie zważając na to, czy cisnormatywne społeczeństwo im na to łaskawie pozwoli,
+to jednak muszę przyznać, że w sumie miło słyszeć kolejne autorytety językowe pozytywnie nastawione do niektórych form niebinarnych –
+nawet jeśli muszą przy okazji skrytykować inne.
+Małymi kroczkami normalizujemy szacunek do niebinarności w warstwie językowej.
+
+Na zakończenie chciałobym przypomnieć, co Rada Języka Polskiego napisała w 2003
+w [opinii o formach „byłom”, „byłoś”](https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208)
+(nie na temat niebinarności, pytanie było wyłącznie o gramatykę):
+
+> Można więc powiedzieć, że kwestionowane przez Pana formy są systemowo poprawne,
+> lecz w zasadzie należą do klasy form potencjalnych, nieużywanych na co dzień.
+
+Niecałe dwie dekady temu „-łoś” i „-łom” były „formami potencjalnymi” –
+a dziś słyszymy niejeden głos ze strony autorytetów językowych aprobujących używanie neutrum dla wyrażenia niebinarności.
+To, co jeszcze za mojego życia było „czystą formą”, dziś pojawia się w literaturze i w codziennym życiu tysięcy osób.